Całe dorosłe życie ocierałam się o kwestie filozoficzne, w biologii, w tłumaczeniach, w rozmowach z mądrymi ludźmi. Nigdy jednak nie miałam czasu, aby się nad niektórymi rzeczami zastanowić. Dlaczego Paul Atryda widzial na księżycu swej planety mysz, a dlaczego ja widzę na naszym twarz? Czemu na przekór nauce wierzą ludzie w szkodliwość szczepionek? Co jest z nami, co jest z tym ludzkim rozumem?

---

Patrzymy i wyciągamy wnioski. Ale to, co widzimy, nie zawsze jest tym, co naprawdę istnieje – a to, co myślimy, bywa bardziej odbiciem naszych przyzwyczajeń niż rzeczywistości.

Umysł jest wygodny jak stary fotel – dopasowany do kształtu naszych przyzwyczajeń. Lubimy myśleć, że patrzymy na świat obiektywnie, że nasze zmysły i rozum są doskonałymi narzędziami poznania. Ale to właśnie one często prowadzą nas na manowce.

Widujemy zwierzęta w chmurach, twarz na Księżycu, widzimy znaki w zdarzeniach przypadkowych, szukamy wzorców, bo nasz umysł nie znosi chaosu. Upraszcza to, co złożone – z całej skali szarości wybiera czerń albo biel. To nie przypadek, to nieświadome dziedzictwo naszej natury. Tego rodzaju złudzenia dotyczą nas wszystkich, niezależnie od tego, kim jesteśmy. Nosimy w sobie wspomnienia przeszłości: dom, w którym się wychowaliśmy, lektury, które nas ukształtowały, wartości, które przyjęliśmy, zanim nauczyliśmy się pytać. Patrzymy na świat przez pryzmat osobistych doświadczeń, nieświadomi, że widzimy go przez krzywe zwierciadło. To złudzenia jednostkowe – osobiste filtry zmieniające obraz rzeczywistości.

Do tego jest język – piękny, ale zdradliwy. Rozmawiamy, ale nie zawsze mówimy o tym samym. Słowa bywają nieprecyzyjne, pełne naleciałości, skrótów myślowych, stereotypów. Mówimy „bóg”, „honor”, „ojczyzna”, jakby te pojęcia były oczywiste, a tymczasem mają one inne znaczenie w ustach różnych ludzi. Na rynku języka – forum naszych codziennych rozmów – łatwo sprzedać słowo bez treści i trudno ustalić, o czym tak naprawdę rozmawiamy.

I wreszcie teatr – miejsce wielkich narracji. Uczymy się ich z książek, wykładów, tradycji. Przyjmujemy gotowe scenariusze, bo tak jest łatwiej – nie trzeba się zastanawiać, ktoś zrobił to za nas. Ufamy autorytetom, systemom, doktrynom, nie pytając, kto i po co napisał te role dla nas. Takie złudzenia rodzą się z zaufania – czy raczej ślepego podporządkowania scenariuszowi, ktory uwalnia nas od kłopotliwej potrzeby myślenia i stawiania pytań.

Francis Bacon uważał, że świadomość tych złudzeń to pierwszy krok do prawdziwego poznania świata. Dopóki tkwimy w wygodnym fotelu naszych przyzwyczajeń, patrzymy na rzeczywistość przez pryzmat osobistych doświadczeń i wdrukowanych wyobrażeń. Żeby naprawdę poznać świat – musimy wstać, wyjść ze strefy komfortu i wziąć się za bary z czterema bożkami, którzy mydlą nam oczy.

Francis Bacon – filozof początku nowożytności – jako jeden z pierwszych próbował nazwać te zniekształcenia. Opisał cztery główne typy złudzeń, które niepostrzeżenie wkradają się w nasze poznanie. Wyróżnił cztery rodzaje złudzeń, tzw. idole.

Nazwał je idolami – bo mają siłę fałszywych bożków, którym wierzymy bardziej niż faktom.

Idole plemienne to błędy wynikające z samej natury ludzkiego umysłu – jesteśmy skłonni do upraszczania złożonych zjawisk, bo tak jest wygodniej. Ufamy zmysłom, choć wiemy, że mogą zawodzić. Nasz umysł szuka porządku tam, gdzie go nie ma, i niechętnie przyjmuje nowości.

Idole jaskini (czyli umysłu) wynikają z indywidualnych doświadczeń – każdy z nas patrzy na świat inaczej, przez pryzmat wychowania, lektur, środowiska, poglądów. To, co widzimy, jest filtrowane przez osobistą „jaskinię”.

Idole rynku to pułapki języka. Nazwa polska jest myląca, bo chodzi o rynek jako miejsce wymiany myśli (forum). Mówimy nieprecyzyjnie, używamy słów-wydmuszek, które bardziej zaciemniają niż wyjaśniają. Język, zamiast opisywać rzeczy, często narzuca własną logikę i rozmywa granice pojęć.

Idole teatru to ślepa wiara w autorytety i gotowe systemy. Przyjmujemy je jak przedstawienie – z całym scenariuszem – nie kwestionując, nie sprawdzając, nie myśląc samodzielnie.

Złudzenia te nie są winą jednostki, lecz wpisane są w nasz sposób poznawania świata. Dlatego Bacon podkreślał, że potrzebujemy metody – rygorystycznej, krytycznej, opartej na doświadczeniu. Metody, ktora powoli oczyści nasze poznanie z tych błędów i zbliży nas do rzeczywistości takiej, jaka jest, a nie takiej, jaką sobie wyobrażamy.

Jak każdy polski kierowca byłem przekonany, ba – wiedziałem – że jestem świetny. Nie straszne mi ciężkie warunki, śliska nawierzchnia... zawsze dam sobie radę. Moją supermocą była długa jazda. Taka naprawdę długa, naście godzin bez przerwy, czasem dłużej. Trasa w te i z powrotem do centralnych Niemiec? Nie ma sprawy, na jeden strzał, z przerwą na tankowanie. Gdańsk – Kraków? Pikuś, ruszajmy choćby teraz. Szybki wypad do Pragi?

Aż do pewnego pięknego dnia, gdy pędząc S7 zasnąłem za kierownicą i tylko krzyk pasażerki uratował nas przed wypadnięciem za barierki. W ostatniej chwili udało mi się odbić w lewo; skończyło się na skasowanym całym boku samochodu, na szczęście ofiar w ludziach brak. Po tym zdarzeniu dotarło do mnie, że nie jestem żadnym królem szos. tylko debilem, który dotychczas po prostu miał szczęście.

Po co o tym piszę? Bo czasem musimy dostać od życia po ryju, by dotarła do nas własna marność. Czasem musisz się publicznie zbłaźnić na firmowym evencie, byś zrozumiał, że już nie kontrolujesz swego picia. Albo zasłabnąć na środku ulicy, by zacząć szanować swój organizm. Albo na kolanach prosić ukochaną, by wróciła...

Każdy z nas ma swoją barierkę na S7.

Skończyłam drugi album obrazów Jana Betleya

To jakby drugie wydanie albumu z 2001 roku, ale dodałam też 11 zdjęć szkiców do stacji drogi krzyżowej do kościoła na Górkach w Płocku — nigdy nie były publikowane, a mają swój urok. Album ma ponad 80 stron i tym razem każdy obraz ma swoją stronę, a kolory nareszcie będą zbliżone do oryginałów.

Android – system operacyjny na urządzenia takie jak smartfony i tablety, ale także znajduje się go w telewizorach, zegarkach i innych akcesoriach. anedroid – nie-typowy użytkownik mający inny system niż wszyscy, autor tego bloga i tego bloga.

Nie posiadam Androida w czystej (niezmienionej) postaci... choć jest ona zdecydowanie czystsza niż ta stojąca na sklepowej półce: bez GAPPS-ów, usług Googla, nawet Google Play tam nie ma. Brzmi jak Huawei z App Gallery? Niektórym to się nawet nie mieści w głowie, że apki da się pobierać z innych źródeł i może to być nawet bezpieczniejsze!

Mit otwartości

Systemu open source, którym tak chwali się Google, nie znajdziecie w żadnym ze swoich smartfonów (o ile sami go tam nie wgraliście). AOSP (Android Open Source Project) stanowi bazę dla wszystkich dystrybucji Androida. Zawiera tylko podstawowe funkcjonalności.

Android w wydaniu Googla (znajdziemy go m.in. w smartfonach Pixel) stanowi własnościowe rozszerzenie AOSP z dodaną integracją usług Googla. Integracja ta jest zaszyta głęboko w system, lub – cały system jest nią przesiąknięty. To nie tylko aplikacje jak YouTube, Gmail i Kontakty, ale również interfejsy programistyczne (API) na których polega wiele popularnych aplikacji jak Netflix, mObywatel, MS Teams, jakdojade, i wiele innych. Uruchomione na AOSP bez tych interfejsów mogą nie zadziałać.

Dodatkowo, producenci smartfonów często rozszerzają Googlowego Androida o swoje dodatki i preinstalowane apki 3rd party (Facebook, TikTok, Messenger, Twitter, etc.), własne apki do kontrolowania urządzenia i oczywiście własny ekran ustawień, który musi być inny w każdym smartfonie, aby nie można było łatwo odnaleźć tego co trzeba. A zbiór oprogramowania rośnie, pojawiają się podwójne aplikacje: galerii, menedżera plików (nawet 3), przeglądarki czy poczty, a oprócz tego całe mnóstwo ukrytego i zamaskowanego spyware, który albo sam was szpieguje, albo daje aplikacjom 3rd party taką możliwość.

Właściwie Google jest autorem także AOSP, więc ma pełną kontrolę nad kierunkiem jego rozwoju. Od pewnego czasu przyjął taką strategię, że tworzy i rozwija GAPPS-y zastępujące oryginalne kontakty, dialer, kalendarz czy galerię – tamtych już nie rozwija, jak najwięcej przenosi do Google Androida, tak że z AOSP zostaje sama skorupa, niezbyt atrakcyjna wizualnie i niezbyt używalna out-of-the-box. Ale dzięki AOSP zachowuje pozór otwartości.

Więc nie, nie używacie otwartego Androida. Ja używam otwartego Androida. Nie AOSP, lepszego.

Alternatywny Android?

LineageOS (dawniej Cyanogenmod) bazuje na AOSP i jest rozszerzeniem 3rd party. Całość pozostaje open source poza własnościowymi sterownikami, bez których sprzęt by nie działał. Są podstawowe aplikacje systemowe zastępujące te z AOSP, są dodatkowe opcje customizacji, gesty, etc. i tyle. Resztę mogę doinstalować i ustawić po swojemu – może inny launcher, może coś z pakietu Fossify, może ciekawszą klawiaturkę – żyć, nie umierać. Mogę uczynić swój telefon tak bardzo minimalistycznym lub zbloatowanym jak zechcę.

Skąd biorę aplikacje, skoro nie z Google Play? 99% z F-Droida. Polecam to źródło, jest bezpieczniejsze, nieskażone korporacyjnymi interesami i zawiera wyłącznie aplikacje open source. Drugim źródłem jest nieco luźniejszy w swej polityce IzzyOnDroid. Czasem coś przydatnego uda się znaleźć na Githubie w zakładce Releases, choć tu już trzeba zachować dozę ostrożności.

Jak coś jest tylko na Google Play, zapewne plik apk krąży po stronach jak apkmirror, apkpure, apkcombo, etc. Nie do końca im ufam, ale to samo tyczy się Googla. Niezaufanych aplikacji należy unikać, a gdy to niemożliwe – izolować w Shelterze. I oczywiście nie dawać niepotrzebnych uprawnień typu lokalizacja czy mikrofon. Jednak z powodu braku własnościowych API Googla, niektóre apki mogą u mnie nie działać częściowo lub w ogóle.

W Androidzie aplikacje mogą posiadać uprawnienia do instalacji innych aplikacji (za każdorazowym potwierdzeniem użytkownika). Są to: przeglądarki, menedżery plików i sklepy z aplikacjami. W każdym przypadku całość sprowadza się do otwarcia wcześniej pobranego pliku apk (stąd apki). Do instalacji nie jest potrzebny internet – plik można np. przesłać z komputera przez USB lub z innego telefonu Bluetoothem. Sklep jak F-Droid ułatwia wyszukiwanie i instalowanie nowych, ale też sprawdza aktualizacje i w zależności od ustawień – albo wyświetla powiadomienie, albo dokonuje aktualizacji automatycznie.

Kiedyś na komputerze miałem mnóstwo programów: osobna aplikacja do muzyki, klient poczty, edytor tekstów, grafiki. Dziś 9o% rzeczy robię przez przeglądarkę, z zewnętrznych aplikacji zostało praktycznie kilka niedobitków. Po kolei:

Firefox – od zawsze moja podstawowa przeglądarka, z garścią przydatnych dodatków. W nim sprawdzam pocztę, bankuję, fediwersuję itd. Są dni, że jest to jedyny program jaki uruchamiam.

Libre Office – pakiet biurowy, wykorzystywany coraz rzadziej. Z writera korzystam naprawdę od wielkiego dzwonu, trochę częściej z arkusza kalkulacyjnego, który u mnie jest typowym “programem do tabelek”

EditPad Lite – do pisania krótkich tekstów (takich jak ten). Zastąpił windowsowego Notatnika.

QuiteRSS – zainstalowany po tym, jak wujek Google postanowił ubić swój czytnik. Prosty, lekki, czytelny, robi co trzeba – więcej nie potrzebuję.

KeePassX – manager haseł, używany od lat. Dzięki niemu unikam konieczności wymyślania nowych haseł, zapisywania ich na karteczkach, dopisywania “luty” na końcu i tych wszystkich rzeczy, których nie należy robić z hasłami.

I to tyle. Praktycznie już nie słucham muzyki na komputerze – teraz siedzę w rozkroku na dwóch skrajnych pozycjach: albo spotify, albo płyty. MP3 jeszcze się u mnie bronią w samochodzie, ale to ich ostatni bastion. Podobnie rzecz ma się z filmami, już nawet nie pamiętam, kiedy ostatni raz coś na lapku oglądałem.

Wczoraj miałem urodziny.

Skończyłem czterdzieści pięć lat.

Trochę to do mnie nie dociera jeszcze – kiedy myślę “chłop po czterdziestce” to wyobrażam sobie jakiegoś poważnego typa w garniturze i z neseserem, jadącego samochodem do pracy. Patrzę w lustro i nie widzę żadnego podobieństwa.

Kryzys wieku średniego bierze się podobno z poczucia straconego czasu i świadomości nieuchronnie nadciągającego końca. Jeśli tak, to w tym momencie tkwię w nim bardzo głęboko.

Pokój przypominał starą serwerownię w piwnicy opuszczonego od kilkudziesięciu lat budynku. Lars z trudem znalazł miejsce, żeby usiąść, pomiędzy kanciastymi szarymi skrzyniami i rozkręconym sprzętem, z którego wylewały się kłęby grubych przewodów. Wszystko pokryte było grubą warstwą kurzu a w odległym kącie chłopak zobaczył gęstą pajęczynę. Obecnie utrzymanie porządku było bardzo nisko na liście priorytetów jego przyjaciółki. Lars patrzył na plecy Enlai i jej długie białe włosy, związane w koński ogon. Tamta nawet się nie odwróciła, kiedy nieoczekiwanie postanowiła przerwać ciszę, wypełnioną tylko szumem licznych komputerów. – Mam to! – Eee… gratulacje? – mruknął Lars. Nie wiedział jak powinien zareagować. Wstał i podszedł bliżej, próbując zobaczyć coś na trzech ekranach nad stołem, dwóch fizycznych i jednym holograficznym. Widział tylko liczne terminale z szybko zmieniającym się tekstem. Na jednym z nich, w dolnym rogu ekranu po prawej stronie, linijka po linijce pojawiały się duże liczby, na pierwszy rzut oka coraz większe, jak przyspieszone odliczanie do eksplozji. – No dobra – odezwał się Lars po dłuższej chwili – Zarobiłaś już swoje uczciwie zasłużone punkty szpanu. Możesz teraz po prostu włączyć wizualizację? Enlai, nie odrywając wzroku od środkowego ekranu, szybkim ruchem wcisnęła sekwencję klawiszy na staroświeckiej klawiaturze. Na prawym ekranie pojawiła się świecąca siatka na ciemnozielonym tle, po którym powoli i chaotycznie poruszał się ciemnoczerwony kleks, stale zmieniający kształt. Lars miał wrażenie, że coś mu to przypomina, poza tym, że plama zdawała się próbować uciec. – To znowu jakaś twoja sztuczna inteligencja? – spytał. Enlai skinęła głową i w końcu odwróciła się do przyjaciela. Cybernetyczne oczy z czarnego matowego metalu kontrastowały z jej jasną cerą. – Tak. I dobrze wiem, że dalsze testy będę musiała przeprowadzać na bardziej złożonym modelu. Plama na ekranie zaczęła się zmniejszać, poruszała się też zdecydowanie wolniej. Enlai znowu nacisnęła kilka klawiszy i w rogu wizualizacji zaczęły pojawiać się liczby, tym razem malejące. – Chyba się poddaje – stwierdziła Enlai z satysfakcją. Plama przybrała ciemniejszy, bardziej fioletowy kolor i zmniejszyła się jeszcze bardziej. Po długiej chwili napięcia, od którego rozgrzane powietrze w pokoju zrobiło się gęste, całkiem zniknęła. – Zabiłaś go? – spytał Lars cicho. – Na to wygląda. Obecnie wystarczy, żeby spróbował analizować kod i już to łapie. Lars zauważył, że przyjaciółka mówi szybko i głośno, jakby próbowała przykryć zdenerwowanie. – Czyli naprawdę się udało. Gratuluję. Teraz możesz pozwolić sobie na chwilę odpoczynku, zanim padniesz tu ze zmęczenia. Enlai westchnęła i podniosła się z taboretu, który mimo małych rozmiarów z ledwością mieścił się wśród pokrywającego podłogę złomu. Dziewczyna z trudem utrzymała równowagę, próbując odejść od biurka. Była na środku pokoju, kiedy zorientowała się, że nadal ma przewód podłączony do wejścia wszczepionego w nadgarstek. Wyrwała go niecierpliwym ruchem. – Chyba wolałem, kiedy całe dnie grałaś w Superego i nabijałaś statusy – mruknął Lars – Nawet jak zarwałaś parę nocy, nie wyglądałaś jak zombie tak jak teraz. To trwa już chyba pół roku. – Wiesz, dlaczego to robię. – Wiem. I mam nadzieję, że kiedy w końcu ci się uda, znowu będzie jak dawniej. Będziemy grać w spacenecie… – Nie – przerwała Enlai gwałtownie – Nie zamierzam więcej grać w Superego. Żadnych gier produkowanych przez… – To akurat nie jest produkcji Blueleaf – zauważył Lars. – Korporacje – dokończyła Enlai – Żadnych produktów megakorporacji. Widzisz, do czego to nas wszystkich doprowadziło. Jakby na potwierdzenie jej słów na zewnątrz rozległ się donośny huk, który dotarł do nich przez uchylone okna w innych pomieszczeniach. Oboje podskoczyli. Nie próbowali odsłonić okna, do którego dostęp mógłby być wyzwaniem, i od razu pobiegli do kuchni. Zdążyli zobaczyć jak dwa samochody, które chwilę wcześniej zderzyły się na torze powietrznym kilkanaście metrów wyżej, teraz w kłębach czarnego dymu spadały w dół. Na kładkach łączących najbliższe drapacze chmur zaczęły zapalać się czerwone światła a chwilę później zawyła syrena. – To chyba jakaś awaria – powiedział cicho Lars – Na tych wysokościach mało kto jeździ bez autopilota. – Pewnie to też Szepty – syknęła Enlai, mimowolnie zaciskając pięści – Będą coraz częściej przebijać się przez firewalle aż w końcu żadna bariera ich nie powstrzyma. Chyba, że ktoś coś z tym zrobi. – Ty będziesz tym kimś? Enlai zaśmiała się gorzko. – Nawet na to nie liczę. Nie nadążę za ich samodoskonaleniem. Ja chcę tylko uwolnić swoich. A ci, których wyeliminuję po drodze, będą tylko kroplą w morzu. Lars widział, że ręce dziewczyny drżą. Zrozumiał w końcu, z czym kojarzyła mu się zanikająca zmiennokształtna plama. Na slajdach, które dawno temu oglądał w szkole na lekcjach biologii, podobnie wyglądały wizualizacje komórek nowotworowych niszczonych przez przeciwciała.

Kiedy na środku terminala pojawił się zielony komunikat „OK”, Enlai natychmiast przełączyła się na wewnętrzną sieć, odizolowaną od globalnego internetu. Na sąsiednim ekranie transmisja wiadomości nagle się zatrzymała. Dla Enlai nie miało to znaczenia, zdążyła już usłyszeć, że Rory Kalvin, który za życia był popularnym wśród dzieci i młodzieży influencerem, ogłosił kolejne wyzwanie, polegające na demontowaniu urządzeń domowych i zdążył doprowadzić do serii pożarów i śmierci kilku dzieciaków. – Żałuję, że nie mogę cię dopaść, Kalvin – mruknęła dziewczyna z furią. Gdyby to jego Szept był jej kolejnym obiektem doświadczalnym, satysfakcja z sukcesu ulepszonej wersji zabójczego kodu byłaby większa. Jednocześnie Enlai miała świadomość, że praktycznie każdy z nich stanowił podobne zagrożenie. Większość Szeptów jeszcze czekała na swój czas, żeby mocno uderzyć. To był jeden z tych dni, kiedy Enlai z niedowierzaniem zadawała sobie pytanie, jak do tego wszystkiego doszło w ciągu zaledwie kilku lat. Pamiętała przemówienie Nolana Brankilda, prezesa korporacji Blueleaf, ogłaszającego swój nowy rewolucyjny projekt. Nadal trzymała archiwalne nagranie, na którym Brankild ogłaszał, że już wkrótce będzie możliwe odtworzenie osobowości człowieka po śmierci, wykorzystując dane zebrane z implantów w mózgu i treści publikowanych w sieci, z naciskiem na należący do Blueleaf popularny portal społecznościowy Sfera. Blueleaf równolegle wypuścił własną linię implantów i specjalne oprogramowanie do wgrania na urządzenia, które większość ludzi i tak już miała w czaszkach. Enlai pamiętała, że wśród jej znajomych ta zapowiedź spotkała się z drwiną. Nikt z nich nie wróżył projektowi powodzenia. Czatbot będący karykaturą zmarłej matki albo przyjaciela? Sama myśl o tym wydawała im się upiorna. Jednak ku ich zaskoczeniu program Blueleaf natychmiast po opublikowaniu pobił jakiś obłędny rekord popularności. Któryś medialny kaznodzieja-celebryta nazwał to wtedy świętokradztwem i ostrzegał, że zabawą w Boga ludzie nie stworzą na Ziemi raju, najwyżej piekło albo czyściec. Jego wypowiedzi Enlai nie zarchiwizowała. Rok później uznała słowa kaznodziei za prorocze. Dziewczyna nacisnęła klawisz, wywołując na centralnym ekranie komunikat o gotowości do skopiowania kodu na odizolowany, prawie pusty serwer. Potwierdziła go i włączyła wizualizację na ekranie po prawej stronie. Na tle zielonej siatki pojawił się jasno świecący, migoczący, zmiennokształtny punkt. Enlai poczuła, że patrzy na żywą istotę schwytaną w pułapkę. Nikt chyba umiał powiedzieć, jaki poziom samoświadomości posiadały Szepty. Niewątpliwie miały zdolność do celowego działania i to czyniło je tak niebezpiecznymi. Mniej więcej rok po stworzeniu pierwszego z nich z okruchów wspomnień zmarłego przyjaciela Nolana Brankilda, w globalnej sieci krążyło ponad osiem milionów Szeptów. Wkrótce potem zaczął się chaos. Jakby po przekroczeniu jakiejś masy krytycznej wirtualne awatary zmarłych masowo zmieniły się w złośliwe poltergeisty, które za cel obrały dręczenie żyjących. Mogły nie tylko psychologicznie gnębić swoje rodziny przez negatywne wiadomości i manipulację, ale też powodować jak najbardziej mierzalne szkody, przejmując kontrolę nad podłączonymi do sieci urządzeniami. Nie miało znaczenia, czy była to kuchenka, ekspres do kawy, system miejskiego monitoringu czy mające kontakt z internetem serwery firm. Wszystko mogło paść ofiarą niespokojnych bytów, nieustannie ewoluujących i coraz lepiej pokonujących zabezpieczenia. Internet wraz ze spacenetem, zaawansowaną wirtualną rzeczywistością, z łączącej ludzi przestrzeni przekształciły się w pole bitwy. Kolejne próby zatrzymania albo niszczenia Szeptów prowadziły głównie do spektakularnych awarii i stopniowej fragmentacji sieci. Nawet jeśli wcześniej zaświaty i potępione dusze nie istniały, ludzie stworzyli je sobie na własne życzenie. Cichy sygnał z serwera za plecami Enlai poinformował, że kod-pułapka został skopiowany. Wokół zielonej siatki wizualizacji pojawił się czerwony obrys. Dziewczyna odsunęła ręce od klawiatury i zacisnęła palce na krawędzi stołu. Świetlisty punkt zbliżył się do obwodu i wysłał ku czerwonej krawędzi ciąg nieco ciemniejszych małych kropek. Chwilę później sam zmienił kolor na jaskrawą czerwień. Przez chwilę Enlai jednocześnie śledziła wizualizację i ciągi liczb w terminalu. Czuła, że się przeliczyła i tym razem próba nie zakończy się pełnym sukcesem. Po eksperymentach z prymitywnym AI nauczyła się przewidywać efekt na podstawie tych wartości. Kiedy po boleśnie długim oczekiwaniu dość ciemna bezkształtna plama nie chciała zniknąć, dziewczyna ręcznie wysłała do serwera polecenie destrukcji. Przez terminal przebiegł ciąg kolejnych wielkich liczb. Na chwilę przed ostatecznym zniknięciem plamy, w rogu ekranu pojawiło się małe, niewyraźne zdjęcie przedstawiające twarz mężczyzny, z ustami szeroko otwartymi w krzyku. Trwało to tak krótko, że mogło równie dobrze być złudzeniem. Enlai odskoczyła, prawie przewracając taboret. Poczuła jak jej ciało oblewa zimny pot. Powróciła myśl, która kilka miesięcy wcześniej skłoniła ją do rozpoczęcia tego projektu. W oryginalnych historiach o wampirach nie chodziło o polowanie ani o zemstę. Niszcząc krwiożercze stworzenie, które niejednokrotnie za życia było kimś bliskim, uwalniało się potępioną duszę, dając jej szansę na wieczny spoczynek. Enlai zacisnęła zęby i prostym poleceniem przywołała log na centralny ekran. Musiała jak najszybciej dopracować swój kod. Każdy mijający dzień oznaczał dłuższą niewolę jej dziadka i wujka, skazanych na cyfrowy wampiryzm.

Kod-pułapka zadziałał w pełni przy trzeciej próbie. Enlai ciągle miała wrażenie, że wyniki testów na względnie młodych, słabych Szeptach, które dały się zwabić do jej sieci, nie mogą być wiarygodne. Przez kilkanaście następnych dni z pomocą Larsa próbowała przeprowadzać testy w terenie. W tym przypadku oznaczało to publiczny internet i spacenet. Ogłaszali fałszywe wydarzenia przez Sferę. Był to chyba najskuteczniejszy sposób częściowego wpływu na Szepty. Tym zajmował się Lars, który nadal posiadał konto na tym portalu. Enlai usunęła swoje lata temu, zanim jeszcze usługa posiadała pełną integrację ze spacenetem – w tamtym czasie niewiele osób decydowało się na taki krok. – Wiesz co jest w tym najgorsze? – spytała dziewczyna ponuro, kiedy wraz z przyjacielem szykowali kolejny próbny atak – Że szefowie Blueleaf nie ponieśli właściwie żadnych konsekwencji. Odpalili program samozniszczenia cywilizacji, wydali jakieś oświadczenie na konferencji prasowej i stwierdzili, że nikt nie mógł tego przewidzieć. I to wszystko, proszę się rozejść. – Wartość na giełdzie trochę im spadła – bąknął niepewnie Lars. – Ale i tak nadal mają więcej niż przed oficjalnym otwarciem tego wirtualnego czyśćca. Eksperymenty w spacenecie pozostawili na koniec, kiedy mniej więcej wiedzieli, czego mogą się spodziewać. Na tym etapie mieli już na koncie osiem anihilowanych Szeptów. Enlai nie wiedziała, kim te osoby były za życia i wolała się nad tym nie zastanawiać. Dwa razy widziała przez ułamek sekundy podobne niewielkie fotografie jak przy pierwszej próbie. Teoretycznie mogłaby próbować je przechwycić i porównać z bazą zdjęć profilowych na Sferze, ale zdecydowała się tego nie robić. Nie potrzebowała dodatkowych rozterek moralnych. Gdyby Szepty były tylko tworem podobnym do AI, byłoby prościej, ale użycie danych z implantów zmarłych osób nasuwało pytanie, czy jakaś część ich jaźni nie została przeniesiona do wirtualnego awatara. Enlai musiała powtarzać sobie, że unicestwienie takiego bytu było aktem łaski. Miała po prostu egzorcyzmować zabłąkane duchy. Widziała, że jest w tym skuteczna. Obecna wersja programu powodowała wysyłanie sygnałów na jej serwer przez zainfekowany Szept, do momentu eliminacji, niezależnie od jego przemieszczania się w sieci. Przy pierwszym wejściu do spacenetu Lars był zaskoczony. W przeciwieństwie do Enlai od kilku lat nie bywał w publicznej przestrzeni, a na pewno nie logował się tam od początku kryzysu z Szeptami. Sieć wirtualnych miast przypominała obecnie sypiącą się ruinę. Większość osób logowała się do zamkniętych enklaw, pozwalając na przyspieszony rozkład ogólnodostępnej części. Tu od kilku lat królowały Szepty a przypadkowe spotkanie zalogowanego człowieka graniczyło z cudem. Enlai rozstawiała wśród ruin pułapki, tutaj materializujące się jako sześcienne skrzynki, i czekała ukryta w pobliżu. Nie była pewna, czy to obecność jej kodu, czy raczej jej własna, bardziej przyciągała Szepty. Od razu mogła ich rozpoznać, ludzkie sylwetki, dziwnie rozciągnięte, o długich kończynach i palcach, otoczone ciemną aurą jakby wydobywał się z nich gęsty dym. Kiedy wystarczająco zbliżyli się do zabójczych skrzynek, wśród trzasku wyładowań stanęli w ogniu. Enlai widziała, że ciemniejsze postacie, spowite bardziej gęstą mgłą, nie zapalały się tak łatwo i częściej trzymały bezpieczny dystans. Starsze, bardziej doświadczone wampiry, przeszło jej przez głowę. Przed ostateczną akcją należało wzmocnić program autodestrukcji.

Enlai była pewna dwóch rzeczy. Że musiała się spieszyć z zastawieniem pułapki na awatary dziadka i wujka, i że powinna zrobić to w spacenecie. Trochę wbrew sobie czuła, że musi jeszcze zobaczyć ich twarze, zanim pożegna się z nimi na zawsze. Wspomniała o tym Larsowi tylko raz i nie była szczególnie zaskoczona jego reakcją. Przyjaciel stwierdził, że byłoby to niezdrowe i potencjalnie niebezpieczne. Enlai pozwoliła mu w ten sposób uciąć dyskusję i już do tego nie wracała. Łapała się na tym, że przy kolejnych doniesieniach o spowodowanych przez Szepty awariach, zastanawiała się, czy brały w tym udział uwięzione w sieci duchy jej bliskich. Z goryczą pomyślała, że nie tak chciała zapamiętać dziadka i wujka. Ich historia powinna zakończyć się dwa lata temu, po wypadku samochodowym, kiedy ratownik z pogotowia uczciwie stwierdził, że już nic nie da się zrobić. Ale obaj tragicznie zmarli mieli implanty w głowach i konta na Sferze. I obaj pobrali na implanty oprogramowanie Nolana Brankilda, kupieni przez jego złudną obietnicę nieśmiertelności. Podpisywanie cyrografu nigdy nikomu nie wyszło na dobre, pomyślała Enlai, wysyłając wiadomość na dawne skrzynki mailowe wujka i dziadka. Kiedy już nie mogła się wycofać, bo jej zaproszenie poleciało w eter, dziewczyna poczuła przypływ nagłego lęku. Czy Lars mógł mieć rację i rzeczywiście coś jej groziło? Spacenet był wirtualnym światem i najgorszym problemem było najwyżej wylogowanie. Nie był to też pierwszy raz, kiedy wabiła Szepty do wydzielonej części własnej sieci. Raczej nie musiała się obawiać próby ataku na domowe urządzenia, bo już w czasach szkolnych zaczęła je modyfikować. Ze wszystkiego usunęła własnościowy firmware i nie podłączała niczego do publicznego internetu. Zhackowała nawet własne implanty, żeby mieć pewność, że będą służyć tylko jej, a nie interesom producentów. Fizycznie nie powinna być zagrożona. Od początku kryzysu Szeptów awarie dotykające sąsiadów i wspólnej przestrzeni wieżowca zwykle omijały jej mieszkanie. Po tym jak raz w całym budynku wyłączył się prąd, dziewczyna odkupiła od znajomego zapasowy akumulator, który teraz miała w pogotowiu. Nie zamierzała dać się siłą wyrwać z sieci w krytycznym momencie. Podłączyła przewody do wejść wszczepionych w nadgarstek i za lewym uchem, po czym usiadła pod biurkiem, opierając się o ścianę. To była jedyna możliwa bezpieczna pozycja w tym zagraconym pomieszczeniu. Zanim odcięła się od zewnętrznego świata, pomyślała, że w końcu doprowadzi ten pokój do porządku. Kiedyś. Jak już będzie po wszystkim.

Przygotowana do spotkania część prywatnego spacenetu Enlai była staroświecko umeblowanym pokojem. Dziewczyna inspirowała się zdjęciami ze starych rodzinnych albumów, tworząc pomieszczenie o żółtych ścianach, z kanapami pokrytymi białą wełnianą narzutą, miękkimi fotelami i pufami, małym stolikiem z ręcznie robioną serwetą i licznymi tanimi obrazami na ścianach. Już po fakcie, kiedy miała gotowy projekt, zdała sobie sprawę, że taki wystrój wyszedł z mody kilka pokoleń przed narodzinami dziadka, ale wówczas nie miała już siły ani ochoty nic zmieniać. Enlai usiadła na kanapie naprzeciwko ciemnych drewnianych drzwi. Pokój miał tylko jedno wejście, co też było zaplanowane. Kiedy dziewczyna przełączała się na widzenie kolejnych warstw w przestrzeni, mogła się upewnić, że złota świetlista siatka wypełnia wszystkie ściany. Wokół futryny drzwi lśnił potrójny obwód. System czekał w gotowości. Enlai nie zamierzała pozwolić, żeby Szepty jej zmarłych krewnych uciekły, jeśli cokolwiek pójdzie nie tak. Drzwi w końcu się otworzyły. Do pokoju weszła dwójka nienaturalnie wysokich mężczyzn, otoczonych szarosinymi pasmami dymu. Enlai od razu rozpoznała ich twarze, które nawet wydłużone, zachowały swoje rysy. Dziadek miał na sobie garnitur, w którym został pochowany, wujek nosił luźny sweter i dżinsy. Ich oczy na przemian wyglądały zwyczajnie ludzko albo rozpalały się złowieszczym fioletowym blaskiem. – Dawno się nie widzieliśmy – powiedział dziadek. Na chwilę połowa jego twarzy zniekształciła się w bryłę z dużych pikseli. Dał kilka kroków w stronę fotela przy stoliku. Enlai nerwowo spojrzała pod blat. Tamci raczej nie zdawali sobie sprawy z ukrytej pod stołem skrzynki ani z tego, że drzwi za nimi zostały całkowicie zablokowane. – Nie mieliśmy od ciebie żadnych wieści na Sferze – zauważył wujek, celując w nią oskarżycielsko palcem, bardziej przypominającym wydłużony szpon. – Usunęłam konto – wyjąkała Enlai – Już dawno. Na długo przed waszą śmiercią, dokończyła smutno w myślach. Szepty najwyraźniej nie posiadały wszystkich wspomnień, ale to nadal nie wykluczało możliwości, że nosiły w sobie cząstkę oryginalnej osobowości. Zarówno proces przenoszenia świadomości na serwery jak i późniejsza spontaniczna ewolucja mogły degenerować umysły. – Cały czas za wami tęskniłam – wykrztusiła Enlai – Bardzo mi was brakuje. Często o was myślę. – Więc mogłaś czasem porozmawiać – zauważył dziadek z wyrzutem. W tym momencie wciąż zachowywał normalny wygląd i względny spokój. Twarz wujka natomiast coraz bardziej przypominała dziób drapieżnego ptaka, a palce wydłużyły się jeszcze bardziej. Stwór zaczął powoli zbliżać się do Enlai – ale między nim a bratanicą cały czas znajdował się stolik z ukrytą pod blatem zabójczą pułapką. Kiedy przemieniony mężczyzna otarł się bokiem o blat, jego ciało otoczyły pomarańczowe pasma błyskawic. Stwór zawył, odrzucając głowę w tył. Dziadek gwałtownie zerwał się z fotela, tym samym zmniejszając dystans. Na ręce, które znalazły się blisko stołu, przeskoczyła jasna iskra. Starzec spojrzał na swoje płonące, jaśniejące dłonie. – Enlai, ty… – wychrypiał, patrząc na wnuczkę z niedowierzaniem. – Kocham was – powiedziała cicho Enlai – Będziecie zawsze żyć w mojej pamięci. A teraz odpuśćcie sobie i spocznijcie w pokoju. Jesteście wolni.

Kiedy płonące jasnym światłem postacie rozbiły się w chmurę iskier, aby ostatecznie zniknąć, umysł Enlai nadal pozostawał w wirtualnym pokoju. Emocje były jednak tak samo prawdziwe. Jeszcze zanim dziewczyna powróciła do rzeczywistości, jej skulonym ciałem wstrząsnął bezgłośny płacz.

I've been using private email providers for a few years now, switching between Proton and Tuta. I believe both are great options and they are doing an incredible job of making privacy accessible to masses. Both offer free plans but it's best to support them with your money, especially if you need more disk space or certain (paid) features. Proton seems to be more encompassing and user-friendly while Tuta is cheaper and offers simpler interface. Lately I've come back to Tuta because apparently I don't need all the bells and whistles of Proton ecosystem. I must admit, though, that I still use Proton for certain tasks other than email (mostly Drive and VPN). Proton Pass is nice as well but I happen to prefer Bitwarden for my password management.

Back to email. Why am I using Tuta and why you should at least consider switching to a more privacy-oriented email provider? The following points apply to most private email services (Proton, Tuta, etc.)

• No ads. Since you pay with money and not your data, as in the case of Gmail and many other 'free' email services, you can enjoy an ad-free inbox. It's true even for free tiers.
• No tracking or spying. Yup, they just have no incentive to track you or spy on you. Even more importantly, your messages won't be used to feed the beast (i.e. train AI models).
• Secure storage. Your emails are fully encrypted so the provider cannot access your inbox (even if they wanted to).
• End-to-end encryption for in-house messages. For example, I can exchange E2EE emails with my wife who also uses Tuta 🙂
• Intuitive interface. I prefer the simplicity of Tuta but Proton is probably the best looking private email out there.
• Support for custom domains. A must-have for me; this is a paid feature, which shouldn't surprise anyone.

I'm sure I forgot about something but these are the points / benefits that I first came up with. It's 2025. We have amazing tools at our disposal. You really have no excuse not to try out some of them. Why not start with a private email and get a cool new address? Or use your existing domain(s) and move seamlessly between providers. It's up to you.

Let me know what you think about these private email providers. Drop me an email and I'll make sure to include your comments in a follow-up post. You can reach me at: mnarecki@tuta.com (did anybody mention cool domains? 😉)

Inżynieria oprogramowania i polityka

Wprowadzenie

Zawodowo zajmuję się inżynierią oprogramowania. Jeśli jeszcze was nie straciłem, to muszę was uspokoić. Nie będę was przekonywał, że to jest super (choć jest). Zamiast tego chciałem wam pokazać, jak inżynieria oprogramowania łączy się z demokracją.

Spokojnie, nie będzie nic o tym, jak big tech manipuluje naszymi umysłami, żebyśmy myśleli w taki a nie inny sposób i głosowali na tych, a nie innych kandydatów (przynajmniej nie tym razem). Nie będzie też o błazenskich technikach NLP, niech takie banialuki uprawiają kołczowie z linkedina.

Na poczatku musimy sobie powiedzieć, co to jest inżynieria oprogramowania. Spośród szeregu różnych definicji, mnie najbardziej podoba się ta autorstwa Iana Sommerville'a: > inżynieria oprogramowania jest dziedziną inżynierii obejmującą wszystkie aspekty produkcji oprogramowania – od wstępnej koncepcji po jego działanie i obsługę (konserwację).

Jedną z poddziedzin Inżynierii oprogramowania jest coś, co moglibyśmy określić mianem inżynierii wymagań. Ten sam Sommerville inżynierią wymagań określa jako > proces prowadzący do zrozumienia i zdefiniowania usług wymaganych od systemu oraz zidentyfikowania ograniczeń narzucanych na działanie systemu i jego budowę.

Co ciekawe, podobnej definicji używają Dean Leffingwell i Don Widrig dla pojęcia zarządzania wymaganiami: > systematyczne podejście do uzyskiwania, organizowania i dokumentowania wymagań systemu (...).

Jeśli pracujecie na budowie systemów IT, to pewnie zaobserwowaliście, że w tym momencie często zdefiniowanie wymagań ma formę tzw. user story (wierzcie lub nie, ale telefon zrobił mi autokorektę do pojęcia USSR story, co nawet nie byłoby takie głupie).

User Story

User story ma strukturę: As a (role, persona) I (want to), so that (something).

User story nie jest głupie, naprawdę. User story niesie w sobie szereg istotnych wartości (i dla klienta, i dla nas, inżynierów oprogramowania): 1. Pozwala nam skupić się na potrzebie klienta 2. Prezentuje perspektywę biznesową abstrahując od warstwy systemowej, 3. Daje nam szybki przegląd ról naszych użytkowników i może być podstawą do zarządzania rolami i uprawnieniami w systemie. Dodatkowo każde user story powinno być okraszone kryteriami akceptacji, które powiedzą nam, kiedy klient uzna, że wymaganie zostało zrealizowane. Te kryteria akceptacji mogą z kolei nam służyć jako wstęp do pisania scenariuszy testów.

User story spopularyzowane zostały przy wykorzystywaniu zwinnych praktyk tworzenia oprogramowania (a kto dziś nie tworzy oprogramowania zwinnie?). Jedna ważna rzecz: user story to nie wymagania. Pisanie user story to nie inżynieria wymagań. Jeśli pracujecie na budowie systemów IT, to pewnie o tym wiecie (i co z tego, ja też wiem, a byłem w takim projekcie), jeśli nie, to pewnie nic was to nie obchodzi, co ten typ bredzi i gdzie ta cała polityka?

5 Whys

Zwinne wytwarzanie oprogramowania pełnymi garściami czerpie z filozofii lean. Taichii Ochno, jeden z twórców Toyota Production System opracował technikę zwaną dzisiaj 5 Whys (5 razy Dlaczego). Ta technika była wykorzystywania w procesach doskonalenia procesów produkcji i generalnie sprowadzała się do czegoś, co można by określić mianem techniki trzylatka. Każdy rodzic nieraz pewnie doświadczył tej techniki na własnej skórze, gdy dziecko nie zaspokojone odpowiedzią rodzica zadaje kolejne pytania DLACZEGO?

Możemy sobie wyobrazić przypadek systemu do zapisywania się do lekarza. Możemy trafić na user story w stylu “jako zalogowany użytkownik chcę mieć możliwość wyboru specjalisty, aby móc się do niego zapisać”.

Taki opis można potraktować jako proste wymaganie wyświetlania listy specjalistów, możemy sobie z klientem porozmawiać jeszcze o jakiejś paginacji, jeśli jest ich dużo czy wyświetlać od razu nazwiska, czy na razie tylko specjalizacje, albo co tam jeszcze. A później proste SELECT * FROM TABELA, JESTEM MISTRZEM SQL-a.

Ale możemy też to wymaganie potraktować jako wstęp do rozmowy i drążyć, drążyć, drążyć, aż znajdziemy źródło wymagania. No bo przecież, po co mi lista specjalistów, jeśli wiem, do kogo potrzebuję się zapisać? Może wystarczy, żebym jako użytkownik dostał pole tekstowe, w które zacznę wpisywać endok..., a system sam podpowie mi resztę i pozwoli umówić wizytę u endokrynologa.

Możemy więc zapytać, dlaczego potrzebujemy funkcji wyboru specjalisty? Może się wtedy dowiemy, że chodzi nam o szybkość i prostotę (keep it simple, stupid), żeby użytkownik nie musiał nie wiadomo ile scrollować (ajajaj, wtedy może nam nie być na rękę, ani pełna lista, ani nawet paginacja). No więc możemy drążyć dalej: dlaczego ta prostota? Wtedy być może dowiemy się, że być może nie zawsze użytkownik wie, czego potrzebuje i zależy nam na tym, by mu ten wybór ułatwić (tutaj akurat lista może pomóc, ale niekoniecznie rozwiązuje problem “nie wiem, czego potrzebuję; czym w ogóle zajmuje się endokrynolog?”).

Zadając kolejne pytania możemy dojść do wniosku, że zależy nam na tym, żeby na podstawie wskazanych symptomów zasugerować użytkownikowi potencjalnego specjalistę. Przechodząc przez 5 Whys możemy dojść do naszego wymagania źródłowego i odkryć, że to, czego chcemy w naszej aplikacji to nie lista specjalistów, ale algorytm doboru odpowiednich specjalistów na podstawie opisu objawów pacjenta.

I być może właśnie to powinniśmy implementować. Bo jeżeli robimy aplikację dla sieci placówek medycznych, to to jest właśnie nasz core business, tutaj powinniśmy szykować efekt wow. Uczy nas tego zarówno Business Model Canvas, jak i Domain Driven Design.

Dobra, dobra, geeku, nie pie*ol, gdzie ta polityka?

Co jest systemem w naszej polityce? Państwo. Kto jest biznesem, kto jest klientem w naszym państwie? My, obywatele. Kto jest dostawcą oprogramowania? Politycy. Well, właściwie to administracja, ale to politycy są inżynierami wymagań w tej analogii.

Problem w tym, że oni mają trudniej, niż inżynierowie wymagań w budowlance systemów IT. Trudniej, ponieważ nie mają listy wymagań, ani nawet user story. Oni trochę szyją. Szyją na podstawie badań (ta, jasne!), albo tego, co do nich dotrze z kółeczka adoratorów na śp. Twitterze (prędzej) lub od projektantów contentu w osobach tzw. spin doctorów (był taki czas, że byli modni).

Więc młucą. Młucą pomysły na prawo i lewo, często suflują jakieś pomysły mniej lub bardziej jawnie. Czasem produkują (projektują) problem pod swoje rozwiązanie, albo chociaż ramkują dyskusję tak, jak im wygodnie.

Aż zażre. A jak zażre, to już będą się tego trzymać. Jak Polska w ruinie i 500 plus dziesięć lat temu (!!!). Jak uciskani przedsiębiorcy, prześladowani katolicy, czy co tam nam zażre w danej kampanii.

Weźmy sobie zagadnienie, o którym było głośno w niejednej kampanii, a w tej nadchodzącej ma znowu potencjał. Mieszkalnictwo. Ubierzmy to w formułę user story: jako obywatel chcę mieć możliwość wzięcia taniego kredytu na zakup mieszkania, aby mieć gdzie mieszkać i nie wydawać połowy pensji na czynsz.

Teraz spróbujmy rozbić tę potrzebę (pamiętajmy: nie wymaganie) w poszukiwaniu potrzeby źródłowej (root cause).

1. Dlaczego chcesz mieć możliwość wzięcia taniego kredytu na zakup mieszkania? Ponieważ chcę mieć własne mieszkanie, które jest tańsze w utrzymaniu niż wynajem.
2. Dlaczego chcesz mieć własne mieszkanie, które jest tańsze w utrzymaniu niż wynajem? Ponieważ wynajem jest niepewny, a koszty rosną, co utrudnia planowanie wydatków w dłuższym okresie.
3. Dlaczego wynajem jest niepewny i rosnące koszty utrudniają planowanie wydatków? Ponieważ właściciele mogą w dowolnym momencie podnieść czynsz lub wypowiedzieć umowę, co sprawia, że brakuje stabilności mieszkaniowej.
4. Dlaczego właściciele mają dużą swobodę w podnoszeniu czynszów i wypowiadaniu umów? Ponieważ brakuje regulacji, które chroniłyby najemców i wspierały stabilność rynku mieszkaniowego.
5. Dlaczego brakuje regulacji wspierających stabilność rynku mieszkaniowego? Ponieważ system mieszkaniowy nie zapewnia długoterminowych rozwiązań wspierających zarówno wynajem, jak i zakup mieszkań w przystępnych cenach.

Weryfikując wyartykułowaną potrzebę taniego kredytu mieszkaniowego możemy odkryć, że celem nie jest tani kredyt na mieszkanie, tylko stabilność mieszkaniowa i bezpieczeństwo finansowe. Tani kredyt nie jest jedyną możliwością zaspokojenia tej potrzeby. Prawdziwa potrzeba mogłaby być sformułowana jako user story o treści jako obywatel chcę stabilnych i dostępnych rozwiązań mieszkaniowych, aby móc mieszkać bez obaw o nieprzwidywane koszty i brak stabilności.

To oczywiście też nie jest koniec pracy, w następnych krokach należałoby spisać potencjalne możliwości (tani kredyt, mieszkania na długoterminowy najem od jednostek samorządu terytorialnego, regulacja czynszów lub najmów od prywatnych właścicieli itp.), a następnie przeprowadzić OSR dla wskazanych rozwiązań i zdecydować się na to, które potencjalnie powinno przynieść największe korzyści dla klienta. Czyli ostatecznie dla nas wszystkich.

About this time last year I was clearly bored and so I launched a first Polish chatmail server: mailchat.pl. One year later and it's still up and running which I consider my little success. Setting it up wasn't as straightforward as I initially thought. Once it was done, though, the server hasn't required much maintenance. What I do on a regular basis are standard OS updates (it's plain Ubuntu), plus the updates from the chatmail repo. If you were to believe the numbers we have approximately 150 users, but it's hard to say how many of them are truly active. What I do know is that unused accounts are removed after 100 days. This mechanism, among others, ensures the efficient functioning of the instance, and takes some of the duties off the admin (i.e. me). So yeah, it's been a good year of uninterrupted service 😎

If you want to learn more about chatmail and Delta Chat in general visit their website: https://delta.chat

And if you want to support mailchat.pl you'll find the details at the bottom of the page.

Here's to the next full year of smooth sailing! 🥳

Cześć! Przedłużyłem ważność domeny writefreely.pl na kolejny rok! 😉 Jest to roczny koszt 89.90 zł. Nie mam z tym problemu, bo writefreely.pl jest projektem pro publico bono, czyli ode mnie dla społeczeństwa fediwersum i dopóki mnie stać to będę utrzymywał tą instancję.

Jednakże uważam, że jest to dobry moment na przypomnienie, że istnieje też możliwość wsparcia mojej działaności.

Wszystkie niezbędne informacje na temat form wsparcia znajdują się na moim blogu pod > tym linkiem <.

Krótko i na temat – płyty, które pewnie zostaną ze mną na dłużej. Kolejność w sekcjach raczej dowolna. “Niezalowców” przepraszam za linkowanie do YouTube'a, ale serwisy mostkujące, jak widać po poprzednim podsumowaniu, są zawodne w dłuższej perspektywie. Zapewne o czymś zapomniałem i coś przegapiłem, ale co zrobić, nadrobię w przyszłym roku.

Wspaniała szóstka:

Ulver – Liminal Animals

“Flowers...” było pierwszą płytą w dorobku Ulver, która mnie znudziła i odrzuciła (bo nie było na niej absolutnie niczego nowego). Na “Liminal Animals” jest wyłącznie “staro”, ale z jaką klasą!

Jerry Cantrell – I Want Blood

Jerry (z Gregiem) dowozi na niezmiennie bardzo wysokim poziomie. O takie AiC nic nie robiłem. ;)

Chat Pile – Cool World

Depresyjna nuta z amerykańskiego Radomia.

Blood Incantation – Absolute Elsewhere

Death metal + Eloy? Nie mówię nie. ;) Jak nie znasz, to polecam obejrzeć całe, zdziwisz się (albo nie):

David Gilmour – Luck and Strange

Płyta na luzie, bez zadęcia, bez pinkfloydowania, ale za to jest na niej jedna z Solówek Gilmoura [tm]. Plus świetne numery z córką Davida na wokalu (i harfie). Np. ten:

Spectral Voice – Sparagmos

Świetny death-doom w starym stylu \m/ Muzyka niemodna i wspaniała.

Bardzo fajnie:

Occults – Rituals

A Place to Bury Strangers – Synthesizer

Chain Cult – Harm Reduction

Zørza – Hellven

Akira Kosemura, Lawrence English – Selene

Darkthrone – It Beckons Us All

Traces To Nowhere – Lost Tribe

Fiasko – Amok.komA

Blaze of Perdition – Upharsin

Whores. – War

Decadent Fun Club – OKO

Paysage d'Hiver – Die Berge

Shagreen – Almost Gone

Alex Henry Foster, Momoka Tobari – Kimiyo

Agonised Too – Summer Suffering

Fajnie:

Kerry King – From Hell I Rise

Sault – Acts of Faith

Wędrowcy~Tułacze~Zbiegi – Droga do domu

Body Count – Merciless

Rosalie Cunningham – To Shoot Another Day

Nachtmystium – Blight Privilege

Aluk Todolo – Lux

High Parasite – Forever We Burn

Oranssi Pazuzu – Muuntautuja

Gallileous – Dancing Ash

Daemonolith – The Monolithic Cult of Death

Nie wiem, po co xD – płyty zbędne i hajpowane po próżnicy:

The Cure – Songs of a Lost World

Nick Cave – Wild God

Suplement – koncertowa topka

Właściwie nie byłem w tym roku na ani jednym złym koncercie (a było ich dwadzieścia parę plus trzy festiwale – not great, not terrible) ale poniżej top 14 tych, które albo po prostu były super, albo – w niektórych przypadkach – okazały się zupełnie nieprzewidzianym zaskoczeniem. Kolejność mniej przypadkowa, ale nadal luźna (gdzieniegdzie całe sety, gdzieniegdzie wyróżnione poszczególne zespoły):

Manbryne/Medico Peste/Loathfinder – Warszawa, “Odessa”

Furia/Gaahl's Wyrd/Aluk Todolo – Warszawa, “Progresja”

Skalpel – Warszawa, “Palladium”

Blaze of Perdition/Totenmesse – Warszawa, “Hydrozagadka”

Narodowa Orkiestra Ukrainy (Bortnianski, Polevá [!], Stankowycz, Dvořák) – Warszawa, Filharmonia Narodowa

Susan Alcorn na festiwalu Ad Libitum – Warszawa, “Hashtag Lab”

DJ Lenar i Stockholm Saxophone Quartet (osobno;)) na Warszawskiej Jesieni – Warszawa, “Pardon, To Tu”

Convulse na festiwalu Summer Dying Loud – Aleksandrów Łódzki

The Cult – Warszawa, “Letnia Scena Progresji”

Kaelan Mikla – Warszawa, “Hydrozagadka”

Samael/Shining – Warszawa, “Progresja”

Gruzja/Wielki Mrok/Królówczana Smuga – Warszawa, “Hydrozagadka”

Sad Smiles – Warszawa, “Ośrodek Kultury OKO”

Fiasko – Warszawa, “Chmury” (dwa razy, ale w styczniu chyba fajniej)

Więcej koncertów na zdjęciach i w mikrorecenzjach tu: [moje konto na Pixelfed]

#muzyka

 

✨✨✨

Moim drogim czytelnikom, z okazji nadchodzącej rocznicy okrążenia kuli ziemskiej wokół słońca dedykuję niniejsze życzenia noworoczne: cokolwiek dobrego podjęliście zamiar uczynić, niech wam się stanie w całej pełni i zaowocuje satysfakcją, że podołaliście wyzwaniu. Niech wasze rodziny rozkwitają radością i pokojem. Niech wasze oblicza promienieją i rozświetlają szarość codziennego życia i wywołują uśmiech na twarzach każdego, kogo spotkacie. Niech los oszczędzi wam wszelkich trosk i niech sam PAN spełni wasze marzenia i zaspokoi pragnienia waszych serc.

Kochani, wiem, że jeszcze w maju obiecałem stworzenie pierwszego filmu do „przewodnika”. Przewidywałem zakończenie pracy w lipcu lub sierpniu, a jest już grudzień. Może to wyglądać, jakbym zarzucił i film, i tego bloga, ale prawda jest taka, że trwa to tak długo, ponieważ mam zerowe doświadczenie w tworzeniu filmów. Moją pierwotną koncepcję musiałem odrzucić, nie powinienem był nagrywać ujęć i montować w tym samym czasie, bo najmniejsze zmiany powodują efekt kuli śnieżnej.

Przy drugim podejściu rozpisałem ogólny scenariusz z podziałem na główne punkty i podpunkty pisane na bieżąco, bez narzuconej kolejności. Gdy nagram wszystkie ujęcia, zajmę się montażem. Choć czasu mam niewiele, staram się poświęcić każdego dnia poza weekendami chwilę na nagrywanie i na ten moment praca posuwa się w całkiem zadowalającym tempie. Jest to jedyne, czym zajmuję się w czasie wolnym. Po drodze sam odkrywam mnóstwo nowych rzeczy związanych z tematem filmu. Żywię nadzieję, że montaż i nagranie komentarza pójdą równie gładko.

Założyłem też wiki i gdy nie mogę nagrywać, a nie mam żadnych innych zajęć, rozwijam je. Sądzę, że pomoże mi to uporządkować moją wiedzę i lepiej w przyszłości pomoże lepiej przygotować się zarówno do kolejnych wpisów w „przewodniku”, jak i kolejnych wideo.

Jeśli chodzi o postanowienia noworoczne, w tamtym roku poszedłem na łatwiznę:

Moim postanowieniem noworocznym jest, aby po tych 3 latach, od kiedy przestałem używać Facebooka (wraz z wszystkimi jego usługami), napisać odręczny list, zeskanować i wysłać do każdego, kto próbował się ze mną kontaktować w tym czasie, i udostępnić w nim namiary na mojego Mastodona i Matrixa.

https://writefreely.pl/anedroid/szczesliwego-nowego-roku

Zrobiłem to, choć z rezultatów, będąc szczerym, nie jestem zadowolony. Przypuszczam, że to dlatego, że ci znajomi nie rozumieją o czym mówię, bo sami problemu nie widzą. Może ci, co mieli odejść, już odeszli? Z czystym sumieniem mogę powiedzieć, że zrobiłem co w mojej mocy, by dotrzeć do każdego z wieścią: „odchodzę i nie wrócę; oto moje dane kontaktowe”. Brak odzewu wywoływał u mnie tylko frustrację, ale nie zamierzam zrezygnować ze swego powołania, jakim jest – jak wierzę – dotarcie do ludzi i otwarcie im drogi do alternatywnego internetu – lub raczej, alternatywnego myślenia o internecie.

Moje cele w roku 2025 pozostają więc te same: zdobywanie kwalifikacji, odkrywanie fajnych rzeczy i dzielenie się wiedzą, a przy tym dbanie o swoje zdrowie w większym stopniu niż miało to miejsce w 2024 (lepsza dieta, więcej ruchu i odpoczynku). Zamierzam nadal pracować nad tym filmem i kolejnymi, nad przewodnikiem w wersji pisanej, tak by moje materiały były przystępne dla każdego. Będę też szukał nowych sposobów docierania do ludzi. Być może znajdę kogoś, kto wraz ze mną zaangażuje się w tą pracę.

Jeszcze raz życzę wszystkim, aby ten rok był lepszy od poprzedniego. 💖

19 grudnia

Zakładam edukacyjny kanał wideo o alternatywnych technologiach cyfrowych, eksperymentach i trikach mniej znanych mainstreamowi, ogólnie wszystko co najlepsze z open source. Mam mnóstwo pomysłów.

Kanał będzie dostępny pod tym linkiem: https://tube.pol.social/c/przewodnik/videos

Dla waszej wygody próbowałem założyć YouTube, ale na razie jest problem – 🤖 (jestem botem!). Jak się uda, będzie tu i tu.

Pracuję nad tym już parę miesięcy i choć wkładam w to cały swój czas, raczej nie uda się wstawić pierwszego filmu w tym roku. Dlatego już teraz prosiłbym zainteresowanych o subskrypcję, 🔖 dodanie zakładki w przeglądarce czy ustawienie 🔔 przypomnienia w kalendarzu, by nie przegapić pierwszego wideo!

Pragnąłbym, by przynajmniej kilka osób mnie oglądało, dlatego uprzejmie proszę was, kochani, o komentowanie, podbijanie i udostępnianie tego posta. Podobno najskuteczniejsze są takie reakcje: 😡, więc nie wahajcie się ich użyć! Jest to raczej moja ostatnia interakcja z fb.

[oznaczonych 7 osób, 4 niezobowiązujące obrazki, deklarowane uczucie irytacji, 2 reakcje: 👍 ❤️, 0 komentarzy, 0 udostępnień]

---

19 grudnia

Do usunięcia konta pozostały niecałe 2 tygodnie...

[brak reakcji]

---

11 grudnia

⏰🚨 Przypominam, że za 3 tygodnie usuwam to konto na Facebooku.

[brak reakcji]

---

4 grudnia

⏰️ Do usunięcia mojego profilu na Facebooku pozostały 4 tygodnie! Zainteresowanych kontaktem proszę o wiadomość.

[brak reakcji]

---

26 listopada

Do usunięcia mojego profilu pozostało 5 tygodni...

[1 reakcja: 👍]

---

18 listopada

Do całkowitego usunięcia mojego profilu pozostało 6 tygodni...

[4 reakcje: 😢👍, 1 komentarz]

Ja: No co robicie takie smutne buźki? Piszę info, żeby dać wam czas na uzyskanie ode mnie danych kontaktowych, na otwarcie zewnętrznych, niefacebookowych kanałów komunikacji. [2 reakcje: 👍❤️]

---

8 października

Jeśli kogoś to obchodzi, przypominam, że wraz z końcem tego roku kasuję swoje konto na FB. Możecie przyłączyć się do mnie. Zyskacie:

• więcej czasu (możecie nawet nie wiedzieć, ile SM go pochłaniają),
• lepsze zdrowie (mniej niepotrzebnego siedzenia przed ekranem),
• większą równowagę (wyjście poza swoją bańkę informacyjną),
• więcej prywatności (mniej danych przesyłanych do wielkich platform).

Nie musicie od razu rzucać się na głęboką wodę, ale możecie np. ograniczyć swój kontakt z FB do komputera.

Przypominam również, dla tych, co nie wiedzą, że można się ze mną skontaktować w inny sposób. Większość z nas ma także numery telefonów i adresy mailowe. Korzystam też z innych, wygodniejszych form komunikacji. Wystarczy zapytać. I w końcu: nie będę mógł uczestniczyć w żadnych grupach na msg. Cokolwiek tam ustalacie czy ogłaszacie, będzie poza moją wiedzą, dlatego nie mówcie, że „wszyscy” tam są – mnie tam nie ma. FB nie ma prawa być przepustką do życia.

[brak reakcji]

---

1 września

Drodzy, to już 1 września. Przypominam, że z końcem tego roku – czyli już za 4 miesiące – usuwam swoje konto na Facebooku. Tak więc jeśli ktokolwiek chciałby złapać ze mną kontakt (telefoniczny, mailowy, przez komunikator), radzę tego nie odwlekać, bo potem może być ciężko. Zainteresowanych proszę o wiadomość bezpośrednią na Messenger.

[brak reakcji]

---

20 czerwca

Moi drodzy, przyszła pora abym wam wyjawił swoje plany.

Nie używałem Facebooka od 3-4 lat. Nie pamiętam już jakie miałem wówczas powody, wiem natomiast, że przez ten czas nie usłyszałem ani jednej dobrej rzeczy ani o Facebooku, ani innych usługach firmy Meta. Stale docierają do mnie natomiast wieści o złych rzeczach, które robi, jak łamie prawo i wprowadza kontrowersyjne zmiany. Ostatnio na przykład zaczęła wykorzystywać wasze posty do trenowania sztucznej inteligencji. Treść waszych wpisów, wasz wizerunek, zdjęcia które zamieszczacie... Zgoda jest domniemana, a jej niewyrażenie wymaga pisemnego uzasadnienia. Jest to sprzeczne z przepisami RODO, które mówią, że zgoda nie może być domniemana, lecz wyrażona wprost, oraz musi być tak samo łatwe jej niewyrażenie.

Jeszcze wcześniej na Facebooku umożliwiono rezygnację ze spersonalizowanej reklamy... za opłatą. Przy czym nie jest to rezygnacja z reklamy w ogóle ani z profilowania, to tylko niewyświetlanie reklam spersonalizowanych. Niebieski przycisk w pop-upie wyraźnie sugerował, aby tego nie kupować. Pragnę zaznaczyć, że prywatność nie jest dobrem luksusowym – jest prawem człowieka.

Fundacja Panoptykon przeprowadziła badanie w którym wykazała, że algorytm rekomendacyjny Facebooka nie respektuje jego preferencji użytkownika dotyczących treści, których nie chce oglądać – jeśli algorytm uzna, że treści szkodliwe, niebezpieczne, napędzające lęki angażują odbiorcę i sprawiają, że więcej czasu spędza w platformie, będzie mu te treści podsuwać.

Zuckerberg postawiony przed sądem został przymuszony do przeproszenia, co uczynił z wielkim oporem, ale nie chciał zrekompensować pokrzywdzone rodziny nastolatków, które w wyniku oddziaływania jego produktów odebrały sobie życie lub cierpią na poważne problemy psychiczne.

Ja mam dość. Dotąd moje konto było w stanie zawieszenia. Podjąłem decyzję: z końcem tego roku oznaczę je do usunięcia. Podjąłem ją już w chwili publikacji posta nr #1. Co jakiś czas loguję się tutaj, usiłując “rzutem na taśmę” zgarnąć ze sobą parę osób. Opublikowałem już 4 posty o alternatywnych technologiach cyfrowych, które odkryłem pozostając poza mainstreamowym korpo-netem, a które rozwiązują moje problemy. I mam nadzieję, że wasze również rozwiążą.

Pierwszy wpis dotyczył Delta Chat, komunikatora przez e-mail.

Drugi był o RSS-ie skąd mogę czerpać newsy (i nie tylko) i sam sobie wybierać źródła.

Trzeci post poświęciłem tematowi fediversum, nowej generacji mediów społecznościowych.

Ostatni z nich mówił o kalendarzu cyfrowym ICS dla lepszej organizacji pracy zespołu. Nie jest to bynajmniej ostatni post z serii, parę jeszcze pewnie się pojawi.

Jednak... Mam coraz mniejszą chęć je pisać. Nie widzę żadnego odzewu z waszej strony i nie wiem, czym to jest spowodowane, przyczyny mogą być różne, mogę się tylko domyślać. Wybaczcie, że tak się rozpisuję, ale jestem już przyzwyczajony do dłuższych form wypowiedzi. Prowadzę bloga technologicznego “przewodnik po alternatywnym internecie” a planuję wkrótce otwierać także kanał z filmami. Zachęcam do czytania i obserwowania. Piszę o mniej znanych cyfrowych technologiach (aplikacje, narzędzia, wtyczki do przeglądarki, standardy...), takie jak te w tych postach. Nie działają jak Meta, a wręcz przeciwnie.

Zdaję sobie sprawę, że dla wielu z was używanie rzeczy, których nie używają wasi znajomi stanowi swego rodzaju akt wyrzeczenia. Z niepokojem podchodzicie do tego co nowe i nieznane. Z trudem przychodzi wam spojrzenie ponad narrację technoentuzjastyczną (nieskończony rozwój i postęp technologiczny, który rozwiąże wszystkie nasze problemy) i ogarnięcie wzrokiem szerszego spektrum kwestii społecznych, etycznych, i przez to zrozumienia pewnych problemów. Pragnę zaznaczyć, że nie zachęcam nikogo do rezygnacji z nowych technologii, do ucieczki od cywilizacji. Chcę wam jedynie pokazać inny świat technologii, tworzonych nie przez gigantów, a kolaboratywnie przez społeczność. To co chcę wam pokazać, to co rekomenduję, sam sprawdziłem i stwierdziłem, że jest godne zaufania.

---

#5 2024-06-20

[2 reakcje: 👍, 7 komentarzy]

Dawid*: Podrzuć link do kanału, jeśli już jest.

Ja: Proszę bardzo, oto on: https://tube.pol.social/c/przewodnik

Pusty, ale już teraz można subskrybować.

Uprzedzając pytanie „dlaczego nie YouTube”: chcę dać odbiorcy możliwość oglądania na alternatywnej platformie i pomóc w zapełnianiu jej polskimi treściami. Dzięki temu będą mogli cieszyć się doświadczeniem wolnym od reklam. Biorę pod uwagę możliwość mirrorowania filmów na inne platformy, aby trafiły do większej liczby odbiorców (tak robi np. Fundacja „Internet. Czas działać!”). W każdym razie, bardzo mnie cieszy, że znalazła się ta jedna osoba, która wyłapała mój post wyrzucony w eter. Spodziewam się publikacji pierwszego wideo w lipcu lub sierpniu, wtedy będzie sporo wolnego czasu. Temat mam już wybrany.

Patrycja: Naprawdę niezła platforma. Akcja godna podziwu. Kochać wolne media.

Ja: Ma duży potencjał. To akurat polski serwer PeerTube, ale są też inne (platforma jest open source) i co ciekawe, potrafią się ze sobą komunikować – nic nie stoi na przeszkodzie, aby zasubskrybować kanał z innego serwera niż ten na którym mamy konto, albo napisać komentarz pod filmem z innego serwera. Wystarczy jedno konto i nawet nie musi to być konto PeerTube – z powodzeniem zda egzamin także Mastodon – platforma do krótkich wpisów a'la Twitter. Tak, z Mastodona można napisać komentarz.

Poza tym gdy jakiś film staje się popularny, dzięki integracji z BitTorrent użytkownicy mogą pobierać go od siebie nawzajem i w ten sposób odciążyć serwer. Kiedyś oglądałem taki popularniejszy i widziałem że przeglądarka pobierała go od trzech naraz. Fajna sprawa, tylko należy z tym uważać, bo można śledzić adresy IP oglądających konkretny film. Opcja jest do wyłączenia jeśli komuś to przeszkadza, albo alternatywnie można użyć jakiegoś VPN-a.

* imiona zostały zmienione

Szczerze, nie mogę doczekać chwili, gdy z nieukrywaną satysfakcją wcisnę przycisk „usuń konto”, rejestrując przy tym zawartość swojego wyświetlacza, by móc pochwalić się swoim wyczynem, choćby i na nowym kanale. Za pomocą narzędzia Facebooka pobrałem kopię całej swojej aktywności, wszystkich postów i zdjęć, do celów archiwalnych.

Nawet teraz, po 3-letniej przerwie, przy publikacji powyższych postów łapałem się na tym, że zamiast od razu się wylogować, jeszcze przeglądałem, przewijałem, wracałem do dawnych wspomnień. Nawet teraz. To prawda, że Facebook ma ogromną siłę przyciągania. Ale to już koniec. Nareszcie stanę się „tajemniczym Mateuszem”, którego nie da się wystalkować (nawiązanie do pewnego filmu), nikt nie powie mi „napisałem ci na Messengerze, ale nie odpisałeś”, „przecież ty też masz FB”. Czuję się jakbym odcinał sobie kajdany i jedynie Messengerowe grupy pozostaną mi cierniem, podobnie WhatsAppowe i Telegramowe.

Koledzy mi mówią „nie da się funkcjonować bez Facebooka, bez Messengera” – a ja jakoś funkcjonuję. – „Czy nie omijają cię jakieś ważne informacje?” – pytają. – „Tak, omijają. Ale i tak tego nie chcę. Radziłem sobie 3-4 lata bez Facebooka, teraz też sobie poradzę”. To prawda, że efekt sieci dla wielu jest barierą nie do przejścia, ale prawdą jest też, że jeśli jest się wystarczająco upartym, to nas nie zatrzyma.

Gdyby jego chęć ucieczki była czymś więcej niż kaprysem, gdyby się uparł, by poznać prawdę – nie potrafilibyśmy go powstrzymać. Sądzę, że to, co cię tak denerwuje, droga telewidzko, to fakt, że w ostatecznym rozrachunku Truman wybierze swoją – jak to nazywasz – celę. – I tu się mylisz. Dowiedzie, że nie masz racji.

źródło: film „The Truman Show”, rozmowa Chrisa z Sylwią, 1:07:45

Czy dowiódł? Ci, którzy oglądali, znają odpowiedź. Polecam film i recenzję.

Już za kilka dni, od nowego roku, moja relacja z Facebookiem zostanie raz na zawsze pogrzebana. Ja mogę i ty też możesz, jeśli chcesz.