Afera Samolotów VIP

Afera samolotów VIP stanowi jedną z największych kontrowersji związanych z wydatkowaniem środków publicznych w Polsce w ostatnich latach. Sprawa obejmuje zarówno proceduralne nieprawidłowości przy zakupie trzech samolotów Boeing 737-800 za ponad 2 miliardy złotych, jak i systematyczne nadużywanie lotów służbowych przez najważniejszych polityków Prawa i Sprawiedliwości do celów prywatnych. Krajowa Izba Odwoławcza oraz sądy potwierdziły naruszenia prawa podczas procedury zakupowej, a Najwyższa Izba Kontroli wykazała przekroczenie limitów budżetowych i niewłaściwe finansowanie zakupu. Równocześnie ujawniono przypadki wykorzystywania drogich lotów o statusie HEAD przez premiera Mateusza Morawieckiego na wakacje nad morze oraz marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego do przewozu rodziny, co doprowadziło do dymisji tego ostatniego.

Procedura Zakupowa i Naruszenia Prawa

Proces pozyskania samolotów dla najważniejszych osób w państwie był przeprowadzony z licznymi nieprawidłowościami proceduralnymi. W marcu 2017 roku Ministerstwo Obrony Narodowej unieważniło przetarg na zakup samolotów VIP, tłumacząc to zbyt wysoką ceną i błędami formalno-prawnymi w ofertach złożonych przez Boeing oraz czeską firmę Glomex. Już następnego dnia Inspektorat Uzbrojenia MON uruchomił postępowanie w trybie zamówienia “z wolnej ręki”, zapraszając do negocjacji wyłącznie amerykańskiego Boeinga.

Decyzja o zastosowaniu trybu wolnej ręki została uznana za nieuzasadnioną przez Krajową Izbę Odwoławczą. KIO stwierdziła, że MON nie dowiódł, by dostawy mogły być świadczone przez jedną tylko firmę z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze lub związanych z ochroną praw wyłącznych. Nie spełniono również przesłanek pozwalających na zastosowanie wolnej ręki ze względu na wyjątkową sytuację, ponieważ prawdopodobieństwo unieważnienia wcześniejszych negocjacji było do przewidzenia. Warszawski Sąd Okręgowy podtrzymał prawomocnym wyrokiem decyzję KIO, potwierdzając naruszenie prawa podczas procesu zakupowego.

Presja czasowa była ogromna, ponieważ ministerstwo miało wydać ponad pół miliarda złotych zapisanych na ten cel w budżecie 2016 roku do końca marca 2017 roku. MON uzyskało specjalną zgodę KIO na zawarcie kontraktu jeszcze przed wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia, argumentując, że ewentualny uszczerbek dla środków publicznych byłby większy niż interes skarżących firm. Umowa została podpisana 31 marca 2017 roku, w ostatnim możliwym terminie wydatkowania środków budżetowych.

Koszty i Finansowanie Zakupu

Łączna wartość kontraktu na zakup trzech samolotów Boeing 737-800NG wyniosła 523,6 miliona dolarów, czyli około 2,065 miliarda złotych netto, a po doliczeniu podatku przekroczyła 2,5 miliarda złotych. Zamówienie obejmowało dostawę dwóch nowych samolotów w konfiguracji BBJ2 (Boeing Business Jet) oraz jednego używanego w konfiguracji pasażerskiej, który miał zostać przebudowany do wersji VIP. Umowa przewidywała również dostawę pakietu logistycznego, dokumentacji technicznej, szkolenie personelu oraz wsparcie eksploatacji.

Najwyższa Izba Kontroli wykazała poważne nieprawidłowości w finansowaniu zakupu. Z raportu NIK opublikowanego 30 maja 2018 roku wynika, że ówczesny minister obrony Antoni Macierewicz naruszył dyscyplinę finansów publicznych, przeznaczając na zakup 2,5 miliarda złotych zamiast dopuszczalnego ustawowo limitu 1 miliarda 700 tysięcy złotych. Ponadto zakup miał być finansowany spoza ministerialnych środków, tymczasem koszty w całości pokrył resort obrony narodowej. NIK twierdziła również, że MON naruszyło przepisy nakazujące wydawać co najmniej 2 procent PKB na obronność, przesuwając pieniądze na zakup samolotów dla VIP-ów.

Dodatkowe koszty generuje konieczność czarterowania samolotów od PLL LOT w okresie, gdy rządowe maszyny nie mogą być wykorzystywane. Według miesięcznika “Polska Zbrojna” cena za wypożyczenie i obsługę samolotów ma wynieść 160 milionów złotych. Jest to konsekwencja tego, że Boeing 737 “Piłsudski” dostarczony w listopadzie 2017 roku długo czekał w hangarze ze względu na brak pilotów uprawnionych do przewożenia VIP-ów.

Specyfikacja i Wyposażenie Samolotów

Zakupione samoloty Boeing 737-800NG zostały wyposażone w zaawansowane systemy bezpieczeństwa i łączności, które umożliwiają kierowanie państwem z powietrza. “Dmowski” i “Paderewski”, jak nazwano dwa nowe samoloty BBJ2, różnią się od wcześniejszego “Piłsudskiego” głównie dodatkowymi zbiornikami paliwa umożliwiającymi przelot nad Atlantykiem jednym skokiem – ich zasięg wynosi 11 tysięcy kilometrów. Maszyny są wyposażone w silniki CFM International i osiągają prędkość podróżną 850-900 km/h.

Systemy bezpieczeństwa obejmują identyfikację IFF (Friend or Foe), czyli “swój czy obcy”, bardzo przydatną gdy maszyna wlatuje w przestrzeń objętą działaniami militarnymi. Precyzyjny GPS jest wspomagany systemami uniemożliwiającymi blokadę sygnału z satelity, a własny system obrony sprawia, że gdyby w kierunku samolotu ktoś wystrzelił rakietę, gorące race przyciągną pocisk i ochronią maszynę. Transmisja danych z pokładu może być kodowana i tajna.

Konfiguracja pasażerska przewiduje 66 miejsc: sześć w klasie VIP, pozostałe w klasach “business” i “economy”. Na pokładzie znajduje się gabinet lekarski wyposażony w urządzenia ratujące życie, włączając stanowisko do intensywnej terapii medycznej z defibrylatorem i respiratorem. Szczegóły dotyczące wyposażenia kabiny pasażerskiej, saloników, urządzeń rozrywki pokładowej i materiałów użytych do ich wykonania władza chce zachować w tajemnicy.

Nadużywanie Lotów Służbowych przez Polityków

Sprawa wykroczyła poza kwestie proceduralne, gdy ujawniono systematyczne nadużywanie drogich lotów służbowych przez najważniejszych polityków PiS do celów prywatnych. Marszałek Sejmu Marek Kuchciński stał się symbolem tej afery, gdy wyszło na jaw, że regularnie latał rządowymi samolotami między Warszawą a Rzeszowem w weekendy, zabierając ze sobą rodzinę. Loty odbywały się w trybie “misji oficjalnej o statusie HEAD”, mimo że każdy z nich miał miejsce w weekendy, z rodziną i do miejsca zamieszkania.

Koszty takich lotów znacznie przewyższają standardowe ceny przelotów. Podczas gdy Kancelaria Sejmu wyceniła koszt przelotu rejsowym samolotem LOT na 572,40 złotych, lot o statusie HEAD wymaga zaangażowania kilkudziesięciu służb wojskowych i cywilnych, zapasowego samolotu z załogą oraz zapasowych lotnisk postawionych w stan gotowości. Zgodnie z 80-stronicową instrukcją HEAD, koszty takiego przelotu z pewnością wielokrotnie przewyższają 572 złote i 40 groszy od osoby.

Premier Mateusz Morawiecki również został oskarżony o nadużywanie lotów ze statusem HEAD. Według ustaleń “Newsweeka”, premier lata rządową casą na Wybrzeże do Dębek, gdzie ma 300-metrowy dom i działkę, tam też wakacje spędzają jego najbliżsi. Tylko w ciągu pięciu tygodni czerwca i lipca 2019 roku lotów Morawieckiego nad morze i z powrotem było 11. Wszystkie przeloty na Wybrzeże miały status HEAD, choć nie wiązały się z wykonywaniem misji oficjalnej. Morawiecki lata także do Krakowa na miesięcznice pogrzebu Lecha i Marii Kaczyńskich, które odbywają się każdego 18 dnia miesiąca.

Koszty Eksploatacji i Nadużyć

Analiza kosztów lotów rządowych pokazuje skalę wydatków ponoszonych przez państwo. Godzina lotu casą kosztuje 16,6 tysięcy złotych, godzina gulfstreama jest wyceniana przez wojsko na 25 tysięcy złotych, a godzina embraera na 35 tysięcy złotych. Posłanka Hanna Gill-Piątek przeprowadziła kontrolę wydatków ministerstw na loty w 2023 roku, wykazując, że na pierwszym miejscu uplasowało się Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które za około 70 lotów samolotami rejsowymi zapłaciło ponad 700 tysięcy złotych, a dodatkowo 1,7 miliona złotych na podróże samolotem ze specjalnej floty rządowej.

Na drugim miejscu znalazło się Ministerstwo Klimatu i Środowiska z 84 lotami rejsowymi kosztującymi ponad 300 tysięcy złotych, podczas gdy przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju i Technologii odbyli 60 rejsowych lotów za ponad 260 tysięcy złotych. Szczególnie kontrowersyjne są loty na krótkich odcinkach krajowych, jak trasa Warszawa-Szczecin. Łącznie pod koniec 2018 roku Centrum Informacyjne Rządu poinformowało, że premier Mateusz Morawiecki w trakcie 20 miesięcy swojego urzędowania odbył ponad 200 lotów.

Reakcje Polityczne i Konsekwencje

Afera wywołała ostre reakcje opozycji. Politycy Platformy Obywatelskiej ocenili decyzję o zakupie trzech samolotów amerykańskiego Boeinga jako “ogromną aferę Antoniego Macierewicza za kilkanaście miliardów złotych”. Cezary Tomczyk z PO przypomniał, że posłowie Platformy podczas wizyt w MON ustalili, iż Antoni Macierewicz “w bardzo wielu kwestiach po prostu kłamał”, twierdząc między innymi, że dr Wacław Berczyński nie miał dostępu do dokumentacji przetargowej.

Tomasz Siemoniak, były minister obrony i wiceszef PO, stwierdził, że “wydano, licząc całościowo, cztery miliardy złotych na samoloty VIP kosztem wojska, kosztem pieniędzy, które mogły iść na konieczny sprzęt wojskowy”. Marcin Kierwiński z PO dodał, że “publiczne pieniądze były wydawane bez jakiegokolwiek opamiętania, samoloty traktowane były już nie jako taksówki, ale jako prywatne samoloty notabli PiS-owskich”.

Antoni Macierewicz bronił zakupu, oskarżając PO o doprowadzenie do “dramatu smoleńskiego”. Stwierdził: “Można skazywać VIP-ów na latanie rosyjskimi samolotami. Można prowadzić, jak wy, do dramatów i katastrof. To wasza metoda. Tak, my rzeczywiście kupiliśmy pięć samolotów, które służyć będą nie tylko VIP-om, ale także polskim żołnierzom na misjach”. Podkreślił również, że próba przedstawienia samolotów jako służących wyłącznie władzy “skończyła się dramatem smoleńskim”.

Konsekwencją afery była dymisja marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego, który odszedł po doniesieniach medialnych o jego lotach służbowych z rodziną. W piątek przed dymisją Kuchciński oświadczył, że zapłaci za przeloty członków swojej rodziny rządowymi maszynami. Według Marcina Kerwińskiego, “PiS próbował w ten sposób uciąć sprawę, ponieważ Kuchciński był tylko wierzchołkiem góry lodowej”.

Flota Rządowa i Przyszłość Programu

Obecnie flota rządowa składa się z pięciu samolotów: trzech Boeing 737-800 (“Józef Piłsudski”, “Dmowski” i “Paderewski”) oraz dwóch mniejszych, 19-miejscowych Gulfstream G550 (“Kazimierz Pułaski” i “Józef Poniatowski”). Pierwszy Boeing 737-800 NG “Józef Piłsudski” przyleciał do Polski w listopadzie 2017 roku, ale dopiero w maju 2019 roku rozpoczął służbę ze względu na wymóg, aby pierwszy pilot lotu o statusie HEAD miał danym statkiem powietrznym wylatane co najmniej 250 godzin.

Dwa kolejne Boeingi BBJ2 zostały dostarczone pod koniec maja i w połowie czerwca 2021 roku. Po dostawie odbyło się szkolenie uzupełniające obejmujące nowe systemy wojskowe zabudowane w maszynach, a samoloty weszły do służby operacyjnej w drugiej połowie lipca 2021 roku. Zgodnie z planem, program zabezpieczenia transportu powietrznego najważniejszych osób w państwie został w ten sposób praktycznie zakończony.

Wszystkie maszyny stacjonują w 1. Bazie Lotnictwa Transportowego w Warszawie, która przejęła zadania transportu najważniejszych osób po rozwiązaniu 36. Pułku Specjalnego po katastrofie smoleńskiej. Przez kilka lat jednostka ta obsługiwała tylko śmigłowce, co stanowiło wyzwanie przy wprowadzeniu dużych samolotów pasażerskich. Pięć odrzutowców to bardzo dużo, jak zauważają eksperci, ponieważ samoloty rządowe powinny być używane wyłącznie do przewozu najwyższej rangi urzędników w ramach oficjalnych podróży, a grono uprawnionych powinno ograniczać się do prezydenta, premiera oraz marszałków Sejmu i Senat.

Podsumowanie

Afera samolotów VIP PiS stanowi złożony przypadek łączący nieprawidłowości w zamówieniach publicznych z nadużywaniem środków publicznych przez najwyższych urzędników państwowych. Zakup trzech samolotów Boeing za ponad 2,5 miliarda złotych został przeprowadzony z naruszeniem prawa, co potwierdziły niezależne instytucje kontrolne. Równocześnie systematyczne wykorzystywanie drogich lotów służbowych do celów prywatnych przez premiera i marszałka Sejmu pokazało brak odpowiedzialności w zarządzaniu publicznymi środkami. Sprawa doprowadziła do dymisji marszałka Kuchcińskiego i wywołała trwałą debatę o standardach etycznych w życiu publicznym oraz konieczności wprowadzenia skuteczniejszych mechanizmów kontroli wydatków na transport najważniejszych osób w państwie.

Źródła Przylatują nowe samoloty dla VIP-ów. Za co zapłaciliśmy 2 mld zł? https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/2138308,1,przylatuja-nowe-samoloty-dla-vip-ow-za-co-zaplacilismy-2-mld-zl.read Rzutem na taśmę. MON wydał miliardy na trzy samoloty dla VIP-ów https://tvn24.pl/biznes/z-kraju/mon-kupi-od-boeinga-trzy-samoloty-do-przewozu-vip-ow-za-ok-2-mld-zl-ra728406-ls4484083 Tak kupowano samoloty dla VIP-ów – Dziennik.pl https://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/296205,tak-kupowano-samoloty-dla-vip-ow.html,komentarze-popularne,1 Państwowe VIP-y dostaną kolejne dwa samoloty. Boeingi 737 ... https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/nowe-samoloty-boeing-737-dla-najwazniejszych-osob-w-panstwie-samoloty-mon-dla-vip-ow/qtz11p4 PO o zakupie samolotów dla VIP: ogromna afera Antoniego ... – PAP https://www.pap.pl/aktualnosci/news,967622,po-o-zakupie-samolotow-dla-vip-ogromna-afera-antoniego-macierewicza.html “Wniebowzięci”. Loty “związane z obowiązkami” i “rujnujące dla sił ... https://tvn24.pl/polska/andrzej-duda-i-mateusz-morawiecki-wykorzystywali-loty-o-statusie-head-komentarze-ra967024-ls2291030 “DGP”: Rządowy boeing gotowy do lotów z VIP-ami na pokładzie https://businessinsider.com.pl/polityka/boeing-737-800-ng-dla-vip-ow-rzadu-polskich-wladz/ynyjxdx “Bezkosztowe loty”, czyli PiS podróżuje samolotami bez umiaru https://www.bankier.pl/wiadomosc/Bezkosztowe-loty-czyli-PiS-podrozuje-samolotami-bez-umiaru-8499245.html Umowa na samoloty VIP ważna – Ministerstwo Obrony Narodowej https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/umowa-na-samoloty-vip-wazna-2 Nie było podstaw do kupowania samolotów dla VIP-ów z wolnej ręki https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1032496,samoloty-dla-vip-bez-przetargu.html Premier latał rządowymi samolotami na wakacje? Jest odpowiedź ... https://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/605443,premier-wakacje-loty-rzadowy-odpowiedz-morawiecki-odpowiedz.html Kosztowne potknięcie z samolotami klasy VIP – Polityka.pl https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1700480,1,kosztowne-potkniecie-z-samolotami-klasy-vip.read Antoni Macierewicz odpiera zarzuty i tłumaczy się z kupna ... https://wiadomosci.wp.pl/antoni-macierewicz-odpiera-zarzuty-i-tlumaczy-sie-z-kupna-samolotow-dla-vip-ow-6262631849945217a Ile kosztowały loty marszałka Sejmu samolotem dla VIP-ów? https://businessinsider.com.pl/polityka/marszalek-marek-kuchcinski-koszty-lotow-samolotem-rzadowym/mmgf0k7 Sąd: KIO miała rację. Umowa na samoloty VIP z naruszeniem prawa https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1055441,sad-umowa-na-samoloty-vip-z-naruszeniem-prawa.html Loty premiera Morawieckiego. Na wakacje i na miesięcznice https://www.bankier.pl/wiadomosc/Premier-Mateusz-Morawiecki-lata-rzadowymi-samolotami-na-wakacje-7723859.html MON kupując samoloty dla rządu złamał prawo – Newsweek https://www.newsweek.pl/polska/polityka/mon-kupujac-samoloty-dla-rzadu-zlamal-prawo/e3frsx2 Limuzyną do samolotu. Odprawa VIP dla rodziny prezesa PKOL https://www.money.pl/gospodarka/strefa-vip-dla-rodziny-ale-nie-dla-sportowcow-przywileje-dla-rodziny-szefa-pkol-7059562574175008a.html Umowa ws. samolotów dla VIP podpisana. Pierwszy Boeing 737 w ... https://defence24.pl/sily-zbrojne/umowa-ws-samolotow-dla-vip-podpisana-pierwszy-boeing-737-w-2017-roku Skrzydlata Polska – 11/2008 – Samoloty VIP: Do krwi ostatniej? – Altair https://www.altair.com.pl/magazines/article?article_id=1916 Macierewicz wydał 2,5 mld złotych na samoloty dla VIP-ów, ale rząd ... https://www.newsweek.pl/polska/polityka/macierewicz-wydal-25-mld-zlotych-na-samoloty-dla-vip-ow-ale-rzad-wciaz-pozycza/m0w615r Jarosław Kaczyński: potrzebne są przepisy regulujące loty służbowe ... https://businessinsider.com.pl/polityka/marek-kuchcinski-afera-loty-rzadowym-samolotem-vip-jaroslaw-kaczynski-komentarz/dnwekb5 Samoloty dla VIP-ów i modernizacja armii. PO pyta PiS o wydatki https://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/552658,samoloty-dla-vip-ow-modernizacja-armii-wydatki-pis-po.html Wpadki zakupowe ministra Antoniego Macierewicza – Wiadomości https://wiadomosci.onet.pl/kraj/wpadki-zakupowe-ministra-antoniego-macierewicza/w5byw6r KIO zadecyduje o samolotach dla VIP-ów – Altair Agencja Lotnicza https://www.altair.com.pl/news/view?news_id=21915 KIO: Postępowanie na samoloty VIP z naruszeniem przepisów https://defence24.pl/kio-postepowanie-na-samoloty-vip-z-naruszeniem-przepisow [PDF] KIO/W 8/17, POSTANOWIENIE z dnia 30 marca 2017r. Krajowa Izba ... https://www.gov.pl/attachment/f0cc37b1-3f85-49d1-a463-c0a834c31f36 Loty zakazane – trudne i kosztowne powroty Polaków do kraju https://www.prawo.pl/prawo/polacy-za-granica-jak-wroca-do-kraju,498638.html Witczak: marszałek Kuchciński jest bez honoru, żądamy jego dymisji https://www.pap.pl/aktualnosci/news,493299,witczak-marszalek-kuchcinski-jest-bez-honoru-zadamy-jego-dymisji.html “Rz”: “Loty po koszulę” dla marszałka? Kancelaria Sejmu milczy https://dorzeczy.pl/kraj/111085/rz-loty-po-koszule-dla-marszalka-kancelaria-sejmu-milczy.html VIP airliner | Private aircraft charter https://www.deutsche-privatjet.com/aircraft-charter/vip-charter.html Kto mógłby zapłacić za loty marszałka Marka Kuchcińskiego – rp.pl https://www.rp.pl/samorzad-i-administracja/art1195951-kto-moglby-zaplacic-za-loty-marszalka-marka-kuchcinskiego Lot prywatnym odrzutowcem nie tylko dla milionerów? – Podróże Onet https://podroze.onet.pl/ciekawe/lot-prywatnym-odrzutowcem-nie-tylko-dla-milionerow/ykvy1ys Posłowie “wylatali” 10 mln zł w dwa i pół roku. Kto najwięcej? https://www.money.pl/gospodarka/poslowie-wylatali-10-mln-zl-w-dwa-i-pol-roku-kto-najwiecej-6805173251549920a.html LOT Polish Airlines – Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/LOT_Polish_Airlines Średnie samoloty VIP dla Polski: dwie oferty Boeinga 737 https://defence24.pl/sily-zbrojne/srednie-samoloty-vip-dla-polski-dwie-oferty-boeinga-737 Raport NIK: Lotów z VIP-ami nikt nie zabezpieczał – Fakt.pl https://www.fakt.pl/polityka/raport-nik-lotow-z-vip-ami-nikt-nie-zabezpieczal/ymz4ssl Samoloty dla VIP – Ministerstwo Obrony Narodowej – Portal Gov.pl https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/samoloty-dla-vip-4 Loty najważniejszych osób w państwie odtajnione. Jak często ... https://www.wprost.pl/opinie-i-komentarze/11587192/loty-najwazniejszych-osob-w-panstwie-odtajnione-jak-czesto-prezydent-andrzej-duda-czy-marszalek-senatu-tomasz-grodzki-latali-w-rodzinne-strony.html Wiemy, dokąd najczęściej latał prezydent Duda – TVN24 https://tvn24.pl/polska/wiemy-dokad-najczesciej-latal-prezydent-duda-st7772414 Dziennikarze dotarli do rejestru lotów Andrzeja Dudy. Wiadomo ... https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,30709472,dziennikarze-dotarli-do-rejestru-lotow-andrzeja-dudy-wiadomo.html TVN24: prezydent w statusie HEAD latał nad morze, politycy PiS na ... https://wiadomosci.onet.pl/kraj/loty-head-premiera-mateusza-morawieckiego-i-prezydenta-andrzeja-dudy/bjwr5eb Prywatne loty Szydło rządową CASĄ. PiS tłumaczy się w Sejmie https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/loty-premier-samolotami-casa-zapytanie-po,74,0,2268234.html

Afera Wiatrakowa: Destrukcja Polskiego Sektora Energii Odnawialnej

Termin “afera wiatrakowa” w polskim dyskursie politycznym odnosi się do szeregu kontrowersyjnych decyzji i zaniedbań dotyczących sektora energii wiatrowej, które doprowadziły do niemal całkowitego zahamowania rozwoju lądowej energetyki wiatrowej w Polsce. Największym symbolem tej destrukcji stała się wprowadzona w 2016 roku przez rząd Prawa i Sprawiedliwości zasada 10H, która zablokowała 99,7% powierzchni kraju przed inwestycjami w energię wiatrową na lądzie. Kontrowersje nasiliły się szczególnie w 2023 roku, gdy próby liberalizacji przepisów przez nową koalicję rządową spotkały się z oskarżeniami o lobbowanie na rzecz obcych interesów, a sam termin “afera wiatrakowa” został wykorzystany jako narzędzie politycznego ataku przez odchodzącą władzę PiS.

Geneza Destrukcji: Wprowadzenie Zasady 10H i Jej Konsekwencje

Mechanizm Blokady Rozwoju Sektora

Kluczowym momentem w historii polskiej energetyki wiatrowej było uchwalenie w 2016 roku ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, która wprowadziła kontrowersyjną zasadę 10H. Zgodnie z tym przepisem elektrownia wiatrowa nie może być zbudowana w odległości mniejszej niż 10-krotna wysokość turbiny wraz z uniesionymi łopatami od zabudowań o funkcji mieszkaniowej, form ochrony przyrody i leśnych kompleksów. W praktyce oznaczało to, że turbiny o wysokości około 200 metrów muszą być oddalone od zabudowań o 2 kilometry. Zasada 10H spowodowała według różnych szacunków zablokowanie naprawdę niewielkiej liczby terenów w Polsce, które spełniały ustawowe warunki pod budowę wiatraków.

Skutki wprowadzenia tych przepisów były dramatyczne dla całego sektora. Jak podaje think tank Ember, zastosowana w Polsce minimalna odległość ponad 2000 metrów była 4 razy większa niż typowa wartość 500 metrów w większości krajów europejskich. Konsekwencją było niemal całkowite zatrzymanie rozwoju lądowej energetyki wiatrowej na kilka lat, a jedyne farmy oddawane do użytku były realizowane na podstawie zezwoleń uzyskanych jeszcze przed 2016 rokiem. Ta sytuacja stawiała Polskę w pozycji lidera w zakresie restrykcyjności przepisów dotyczących energetyki wiatrowej w Europie.

Ekonomiczne i Środowiskowe Konsekwencje Blokady

Wprowadzenie zasady 10H miało daleko idące konsekwencje nie tylko dla rozwoju technologicznego, ale także dla polskiej gospodarki i środowiska naturalnego. Branża energetyki wiatrowej, która przed 2016 rokiem rozwijała się dynamicznie, została praktycznie sparaliżowana. Jak wskazuje analiza Businessinsider, rząd PiS zasłynął jako zagorzały przeciwnik wiatraków na lądzie i skutecznie zablokował nowe projekty w tym sektorze. Równocześnie, mimo deklaracji entuzjazmu dla energetyki wiatrowej na morzu, do dziś żaden wiatrak na Bałtyku nie powstał, choć PGE i Orlen prowadzą w tym kierunku prace.

Blokada rozwoju energetyki wiatrowej stanowiła również zagrożenie dla realizacji zobowiązań międzynarodowych Polski. Opóźnienie liberalizacji ustawy 10H mogło narazić kraj na niedobory energii, wyższe ceny energii i utratę miliardów złotych w ramach Krajowego Planu Odbudowy, gdyż rząd zobowiązał się do likwidacji barier dla energetyki wiatrowej na lądzie jako jednego z kamieni milowych KPO. Tym samym polityka antywiatrakowa niosła ryzyko nie tylko dla sektora energetycznego, ale także dla szerszych planów gospodarczych kraju.

Systematyczne Osłabianie Odnawialnych Źródeł Energii

Wielopoziomowy Atak na Sektor OZE

Działania rządu PiS wobec energetyki odnawialnej wykraczały daleko poza wprowadzenie zasady 10H i obejmowały systematyczne osłabianie całego sektora OZE. W 2024 roku, mimo protestów i apeli branży OZE, Ministerstwo Klimatu i Środowiska ustaliło 8,5% poziom tzw. obowiązku OZE na 2025 rok, co przedstawiciele branży określili jako drastyczny cios dla wytwórców OZE i konsumentów energii elektrycznej. Jak alarmowały organizacje branżowe, rząd uległ lobbingowi węglowemu i energochłonnemu, a ingerencja w zielone certyfikaty miała doprowadzić branżę OZE na skraj opłacalności i ograniczyć nowe inwestycje.

Szczególnie kontrowersyjne były działania dotyczące systemu wsparcia dla odnawialnych źródeł energii. W lipcu 2017 roku, gdy uwaga opinii publicznej była skoncentrowana na protestach przeciwko zmianom w sądownictwie, przez parlament przeszła niepozorna poprawka do ustawy o odnawialnych źródłach energii dotycząca opłaty zastępczej. Ta nowelizacja, wprowadzona wnioskiem poselskim kilkudziesięciu posłów PiS, miała na celu uniknięcie konsultacji społecznych i międzyresortowych oraz skrócenie prac legislacyjnych do minimum. Zmiany te poważnie zagroziły rozwojowi energetyki odnawialnej, wpływając na opłacalność farm wiatrowych poprzez manipulację mechanizmem zielonych certyfikatów.

Degradacja Systemu Zielonych Certyfikatów

Podstawowym mechanizmem wsparcia dla producentów energii odnawialnej był system zielonych certyfikatów, którym objęci byli producenci produkujący prąd przed 1 lipca 2016 roku. Certyfikaty potwierdzające pochodzenie energii z odnawialnego źródła stanowiły przedmiot handlu jako papiery wartościowe, a firmy energetyczne miały ustawowy obowiązek zakupu odpowiedniej ilości takich certyfikatów. Producent energii odnawialnej zarabiał zatem nie tylko na sprzedaży energii, ale też na sprzedaży certyfikatów. Niestety, cena certyfikatów spadła dramatycznie – od 2010 roku obniżyła się o około 90 procent, co znacząco wpłynęło na opłacalność inwestycji w sektor OZE.

Działania te wpisywały się w szerszą strategię rządu PiS, który jak zauważali krytycy, robił wszystko, żeby zniszczyć OZE w Polsce. Lider PSL Władysław Kosiniak-Kamysz określił te działania jako gigantyczne zaniedbanie i zaniechanie, działanie na szkodę bezpieczeństwa państwa, środowiska i warunków życia obywateli. Szczególnie niepokojące było to, że Polska zobowiązała się w unijnym pakiecie energetycznym do zwiększenia udziału OZE do 15 procent w 2020 roku, a brak dotrzymania zobowiązań groził miliardami złotych kar.

Kontrowersje Wokół Prób Liberalizacji w 2023 Roku

Pierwsza “Afera Wiatrakowa” Nowej Koalicji

W listopadzie 2023 roku powstała nowa kontrowersja określana mianem “afery wiatrakowej”, gdy grupa posłów Polski 2050-Trzeciej Drogi i Koalicji Obywatelskiej wniosła do Sejmu projekt nowelizacji ustawy dotyczącej wsparcia odbiorców energii. Projekt ten proponował między innymi liberalizację zasad budowy lądowych elektrowni wiatrowych, wprowadzając normy hałasu dla elektrowni wiatrowych i związane z nimi minimalne odległości od terenów zabudowy mieszkaniowej. Dla maksymalnego emitowanego hałasu elektrowni do 103 decybeli proponowano odległość 300 metrów lub 400 metrów dla zabudowy jednorodzinnej, podczas gdy obowiązujące przepisy przewidywały minimalną odległość 700 metrów.

Reakcja polityków PiS była natychmiastowa i bardzo krytyczna. Rzecznik tej partii Rafał Bochenek stwierdził, że projekt jest “skandaliczny, lobbystyczny”, zarzucając autorom ukrywanie rzeczywistych intencji, gdyż “nawet w tytule ustawy nie ma ani słowa o przepisach, które tworzą eldorado dla niemieckich firm”. Poseł PiS Waldemar Buda ostrzegał przed wywłaszczeniami, pisząc na platformie X: “Każdy kto ma po sąsiedzku swojego domu niezabudowaną działkę nie może spać spokojnie! Jeśli tylko pojawi się inwestor, który będzie chciał tam postawić turbinę wiatrową, to nie dość, że dostanie zgodę, to jeszcze jak twój dom będzie za blisko, to cię wywłaszczy!”.

Zarzuty o Konflikty Interesów i Lobbying

Szczególną uwagę mediów przykuły ujawnione powiązania między autorami projektu a branżą wiatrową. Jak ustalili dziennikarze, żona eksperta Polski 2050 ds. klimatu i energii pracowała dla polskiej filii duńskiego przedsiębiorstwa działającego w branży energetyki wiatrowej. Ta informacja została wykorzystana przez PiS do podsycania podejrzeń o lobbystyczny charakter całej inicjatywy. Premier Mateusz Morawiecki na konferencji prasowej w grudniu 2023 roku stwierdził, że ustawa nie jest w interesie Polaków, zadając pytanie: „w czyim interesie została napisana, z kim konsultowana?”

Autorzy projektu podkreślali, że jest to propozycja, nad którą będą dalej pracować w komisji sejmowej, a do prac zaproszeni będą przedstawiciele organizacji pozarządowych i mieszkańców. Jednak kontrowersje narosły do tego stopnia, że marszałek Sejmu Szymon Hołownia musiał publicznie przyznać, że “intencje były dobre, popełniono błędy w komunikacji, w wytłumaczeniu, o co dokładnie chodzi”. Zapewnił też, że “ludzie nie mogą mieć wątpliwości, że nie będzie wiatraków w parkach narodowych, że nikt nie chce stawiać im wiatraków 300 metrów od domu”.

Bilans Ośmiu Lat Rządów PiS w Energetyce

Kontrastujące Wyniki w Różnych Sektorach OZE

Ocena działań rządu PiS w obszarze energetyki odnawialnej przedstawia skomplikowany obraz kontrastów między poszczególnymi sektorami. Z jednej strony, jak przyznają nawet krytycy, ostatnie lata przyniosły rewolucję fotowoltaiczną i nowe życie projektów atomowych. Boom na energetykę słoneczną był tak duży, że niewydolne sieci energetyczne szybko się zapchały, co pokazało brak przygotowania infrastruktury na dynamiczny rozwój OZE. Z impetem ruszyły także projekty jądrowe, z kilkoma równoległymi inicjatywami, które mogą doprowadzić do powstania w Polsce kilku dużych elektrowni jądrowych i całej sieci małych reaktorów.

Z drugiej strony, sektor energetyki wiatrowej na lądzie został praktycznie zniszczony. Symbolem tej polityki pozostaną zmięta kartka posła Marka Suskiego z poprawką do ustawy, która zaprzepaściła szanse na odblokowanie energetyki wiatrowej. Rząd PiS próbował również postawić elektrownię węglową w Ostrołęce, ale projekt zakończył się spektakularną klapą, a symboliczne dwie wieże runęły z hukiem wraz z marzeniami o kolejnej elektrowni węglowej. Nie udało się też zreformować górnictwa w sposób, który pozwoliłby kopalniom węgla radzić sobie bez państwowego wsparcia.

Porównanie z Poprzednią Władzą

Politycy PiS wielokrotnie bronili swoich działań, wskazując na wzrost produkcji energii z OZE w porównaniu z poprzednią władzą. Europoseł Karol Karski twierdził, że “cztery razy więcej energii jest w tej chwili z odnawialnych źródeł energii niż w czasach rządów PO-PSL”[15]. Jednak weryfikacja tych danych przez Główny Urząd Statystyczny pokazała, że w rzeczywistości między ostatnim rokiem rządów koalicji PO-PSL (2015) a 2021 rokiem produkcja energii z OZE wzrosła o 34 procent – z 22 684,1 GWh do 30 460,7 GWh[15]. Dane te nie potwierdzały zatem tezy o czterokrotnym wzroście, co pokazywało, że nawet w obszarach, gdzie PiS odnotował sukcesy, skala została znacznie przesadzona w politycznej narracji.

Próby Reform i Ograniczona Liberalizacja

Częściowe Ustępstwa Końca Kadencji

Wobec narastającej krytyki i presji międzynarodowej, rząd PiS w końcowym okresie swojego rządzenia podjął próby częściowej liberalizacji przepisów antywiatrakowych. W 2023 roku wprowadzono częściowe zniesienie zasady 10H, zezwalając na budowę wiatraków w odległości 700 metrów od zabudowań po spełnieniu pewnych warunków. Początkowo planowana odległość miała wynieść 500 metrów, ale ostatecznie ustalono ją na 700 metrów. Ustawa o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę w marcu 2024 roku.

Nowe przepisy zachowały wymóg budowy turbin wiatrowych wyłącznie na podstawie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, z zachowaniem minimalnej odległości 700 metrów od budynków mieszkalnych. Określenie dokładnej odległości między 10H a 700 metrami miało następować na podstawie wyników strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wykonanej w ramach MPZP. Ustawa zachowała także zasadę 10H w przypadku parków narodowych, a w przypadku rezerwatów przyrody ustanowiła limit 500 metrów.

Nowa Era: Całkowite Zniesienie Zasady 10H

Przełomowym momentem stało się oficjalne przyjęcie przez rząd w marcu 2025 roku ustawy likwidującej zasadę 10H. Nowe przepisy przewidują minimalną odległość 500 metrów od zabudowań i mają znacząco skrócić czas realizacji inwestycji. Jak ogłosiła ministra klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska, “największa depresja polskiego prawodawstwa w obszarze energii przechodzi do historii”. Ustawa wprowadza także możliwość wykupu przez mieszkańców do 10% mocy lokalnych elektrowni wiatrowych oraz wsparcie dla biometanowni o mocy powyżej 1 MW[6].

Nowe regulacje uwzględniają również ochronę przyrody – wiatraki będą oddalone od parków narodowych i obszarów chronionych. Minister podkreśla, że 500 metrów to kompromis między bezpieczeństwem mieszkańców a rozwojem OZE. Rozwój OZE ma przełożyć się na niższe ceny energii i większe bezpieczeństwo energetyczne kraju, co stanowi radykalną zmianę w porównaniu z polityką poprzedniego rządu.

Źródła „Afera wiatrakowa” czy burza w szklance wody? Przyszła koalicja ... https://oko.press/afera-wiatrakowa-poprawki Gigantyczna afera wiatrakowa. Skarb Państwa mógł stracić 1,4 ... https://wiadomosci.wp.pl/gigantyczna-afera-wiatrakowa-skarb-panstwa-mogl-stracic-14-miliarda-zlotych-6271914390914689a Rząd zamiast naprawiać błędy poprzedników nadal dobija OZE ... https://www.psew.pl/rzad-zamiast-naprawiac-bledy-poprzednikow-nadal-dobija-oze-obietnice-o-zielonej-transformacji-to-mrzonki-a-polska-traci-szanse-na-rozwoj/ Afera wiatrakowa. Żona eksperta Polski 2050 ds. klimatu i energii ... https://polskieradio24.pl/artykul/3291293,afera-wiatrakowa-zona-eksperta-polski-2050-ds-klimatu-i-energii-pracuje-dla-branzowego-giganta Drugie podejście koalicji do wiatraków. 500 metrów powraca, a 10H ... https://energetyka24.com/oze/analizy-i-komentarze/drugie-podejscie-koalicji-do-wiatrakow-500-metrow-powraca-a-10h-do-likwidacji “Żegnamy 10H”. Ustawa wiatrakowa oficjalnie przyjęta przez rząd https://globenergia.pl/zegnamy-10h-ustawa-wiatrakowa-oficjalnie-przyjeta-przez-rzad/ Blokowanie wiatraków? POLSKA “LIDEREM”! Jakie przepisy są w ... https://globenergia.pl/blokowanie-wiatrakow-polska-liderem-jakie-przepisy-sa-w-innych-krajach/ Moratorium na wiatraki – WP Finanse https://finanse.wp.pl/moratorium-na-wiatraki-6114564733622401a PiS sporo namieszał w energetyce. Oto bilans ośmiu lat https://businessinsider.com.pl/gospodarka/pis-sporo-namieszal-w-energetyce-oto-bilans-osmiu-lat/mr5kt24 Zielona energia w odwrocie. Ludowcy: Rząd PiS niszczy OZE https://www.psl.pl/zielona-energia-w-odwrocie-ludowcy-rzad-pis-niszczy-oze/ Afera wiatrakowa. Kto stoi za projektem ustawy? Seria pytań od ... https://polskieradio24.pl/artykul/3291212,afera-wiatrakowa-kto-stoi-za-projektem-ustawy-seria-pytan-od-politykow-pis Awantura o wiatraki. PiS ostrzega przed wywłaszczeniami, druga ... https://www.agropolska.pl/zielona-energia/energia-wiatrowa/awantura-o-wiatraki-pis-ostrzega-przed-wywlaszczeniami-druga-strona-uspokaja,134.html Zasada 10H – Definicja – Teraz-Srodowisko https://www.teraz-srodowisko.pl/slownik-ochrona-srodowiska/definicja/zasada-10H.html Liberalizacja ustawy 10H podpisana przez prezydenta https://www.psew.pl/liberalizacja-ustawy-10h-podpisana-przez-prezydenta/ Karski: mamy cztery razy więcej energii z OZE niż za rządów PO ... https://konkret24.tvn24.pl/polityka/karski-mamy-cztery-razy-wiecej-energii-z-oze-niz-za-rzadow-po-psl-sprawdzamy-st6405701 W cieniu zamachu na sądy PiS niszczy energetykę odnawialną. To ... https://oko.press/cieniu-zamachu-sady-pis-niszczy-energetyke-odnawialna-straszna-krotkowzrocznosc „Afera wiatrakowa”: pierwszy stress test nowej koalicji. PiS ... – Polityka https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/2237634,1,afera-wiatrakowa-pierwszy-stress-test-nowej-koalicji-pis-zakrzywia-rzeczywistosc.read Ustawa odległościowa: reguła 10H ograniczająca możliwości ... https://bank.pl/ustawa-odleglosciowa-regula-10h-ograniczajaca-mozliwosci-budowy-turbin-wiatrowych-bedzie-zlagodzona/ Kontrowersyjna ustawa “wiatrakowa”. O co chodzi? Marszałek ... https://samorzad.infor.pl/wiadomosci/6402415,kontrowersyjna-ustawa-wiatrakowa-o-co-chodzi-marszalek-holownia-intencje-byly-dobre.html Likwidacja zasady 10H! Co zmieni ustawa wiatrakowa? – GlobEnergia https://globenergia.pl/likwidacja-zasady-10h-co-zmieni-ustawa-wiatrakowa/ Afera wiatrakowa wstrzymała prace nad nowymi przepisami. Nowa ... https://fakty.tvn24.pl/zobacz-fakty/afera-wiatrakowa-wstrzymala-prace-nad-nowymi-przepisami-nowa-ustawa-ma-sie-pojawic-do-konca-roku-st8186864 Liberalizacja zasady 10H – nowe zasady lokalizacji i budowy – CIRE https://www.cire.pl/artykuly/materialy-problemowe/liberalizacja-zasady-10h--nowe-zasady-lokalizacji-i-budowy Nowelizacja tzw. ustawy 10H przyjęta przez Rząd – Gov.pl https://www.gov.pl/web/klimat/nowelizacja-tzw-ustawy-10h-przyjeta-przez-rzad Zaskakujący bilans rządów PiS w energetyce – WysokieNapiecie.pl https://wysokienapiecie.pl/94216-bilans-rzadow-pis-w-energetyce/ Zaskakujący bilans rządów PiS w energetyce – OKO.press https://oko.press/zaskakujacy-bilans-rzadow-pis-w-energetyce PiS zostawił sieci energetyczne w fatalnym stanie. Ale czy pomysł ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/2250331,1,pis-zostawil-sieci-energetyczne-w-fatalnym-stanie-ale-czy-pomysl-rzadzacych-na-to-jest-dobry.read Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej – PSEW https://www.psew.pl Polska coraz atrakcyjniejsza dla inwestycji w OZE https://www.psew.pl/polska-coraz-atrakcyjniejsza-dla-inwestycji-w-oze/ Świat stawia na OZE i deklaruje potrojenie mocy z zielonej energii ... https://www.psew.pl/swiat-stawia-na-oze-i-deklaruje-potrojenie-mocy-z-zielonej-energii-polska-musi-przyspieszyc-i-odblokowac-wiatr-na-ladzie/ PiS wraca do pomysłów mogących zablokować energetykę wiatrową https://www.gramwzielone.pl/energia-wiatrowa/19518/pis-wraca-do-pomyslow-mogacych-zablokowac-energetyke-wiatrowa PiS grzmi o „aferze wiatrakowej”. Zamrożenie cen energii będzie ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/2237190,1,pis-grzmi-o-aferze-wiatrakowej-zamrozenie-cen-energii-bedzie-testem-dla-koalicji.read Sejm odrzucił projekt mrożenia cen energii autorstwa PiS https://energetyka24.com/elektroenergetyka/wiadomosci/sejm-odrzucil-projekt-mrozenia-cen-energii-autorstwa-pis PSE: Ponad 50% OZE w systemie w najbliższej dekadzie https://www.psew.pl/pse-ponad-50-oze-w-systemie-w-najblizszej-dekadzie/ PSEW: Polska zaoszczędzi nawet 116 mld zł dzięki OZE https://www.gramwzielone.pl/trendy/20185840/psew-polska-zaoszczedzi-nawet-116-mld-zl-dzieki-oze 12 sposobów na więcej OZE w sieci – nowy raport PSEW i ... https://www.psew.pl/12-sposobow-na-wiecej-oze-w-sieci-nowy-raport-psew-i-politechniki-lubelskiej/ Konferencja PSEW 2023 – OZE polską racją stanu? – SSW https://ssw.solutions/konferencja-psew-2023-oze-polska-racja-stanu/ Raport „Rachunek kosztów polskiej elektroenergetyki 2040” https://www.psew.pl/raport-rachunek-kosztow-polskiej-elektroenergetyki-2040-inwestycje-w-oze-sie-oplaca/ Polski przemysł ma potencjał do przechodzenia na OZE https://www.psew.pl/polski-przemysl-ma-potencjal-do-przechodzenia-na-oze/ Raport – Zielony Wodór | Dolnośląski Instytut Studiów Energetycznych https://dise.org.pl/raport-zielony-wodor/

Afera SKOK

Afera SKOK (Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych) jest określana przez wielu jako największa niewyjaśniona afera finansowa III RP, obejmująca wyłudzenia miliardów złotych, liczne powiązania polityczne oraz mechanizmy wyprowadzania pieniędzy. Sprawa ta, rozciągająca się na ponad dwie dekady, ukazuje złożony system wzajemnych zależności biznesowo-politycznych, który doprowadził do znaczących strat finansowych i zaangażował najwyższe instytucje państwowe oraz kluczowych polityków, szczególnie związanych z Prawem i Sprawiedliwością.

Geneza i struktura systemu SKOK

System SKOK w Polsce narodził się na początku lat 90., kiedy to 31 sierpnia 1992 roku powstała pierwsza kasa w Elektrociepłowni “Gdańsk”. Kolejne placówki powstawały dynamicznie w całym kraju, a ich rozwój był stymulowany korzystnymi regulacjami prawnymi. SKOK-i to instytucje państwowe spółdzielcze działające podobnie do banków, lecz posiadające odrębny status prawny, który początkowo zapewniał im mniejszy rygor nadzorczy.

Szczególną rolę w tworzeniu i rozwoju SKOK-ów odegrali Grzegorz Bierecki, jego brat Jarosław Bierecki, Adam Jedliński, Grzegorz Buczkowski oraz Lech Kaczyński. Ten ostatni był pierwszym przewodniczącym Rady Nadzorczej Fundacji na rzecz Polskich Związków Kredytowych (FPZK), która została powołana 30 lipca 1990 roku przez Światową Radę Związków Kredytowych i miała wspierać rozwój SKOK-ów w Polsce.

Kluczowym elementem struktury był powstały w 1992 roku związek rewizyjny – Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa (Kasa Krajowa, KSKOK), której prezesem został Grzegorz Bierecki, sprawujący tę funkcję przez 20 lat, aż do 2012 roku. Początkowo przynależność do Kasy Krajowej była dobrowolna, ale z czasem stała się obligatoryjna.

System nadzoru i luki prawne

Do 2012 roku SKOK-i funkcjonowały praktycznie bez zewnętrznego nadzoru, kontrolując się same na podstawie ustawy z 1995 roku, której głównym autorem był Adam Jedlińsk. Ta autonomia regulacyjna stworzyła przestrzeń do nadużyć. W 2013 roku Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) opublikowała audyt, który wykazał, że kasy działały przeciwnie do deklarowanej misji pomagania niezamożnym w dostępie do kapitału.

System SKOK-ów został z czasem rozbudowany do złożonej struktury, której centralnym elementem stała się spółka SKOK Holding S.à.r.l., zarejestrowana 12 października 2007 roku w Luksemburgu. Firma ta, mimo że nie zatrudniała pracowników, kontrolowała sieć powiązanych kapitałowo i personalnie spółek, do których transferowane były środki z polskich SKOK-ów w postaci opłat za usługi.

Afera SKOK Wołomin

Najbardziej spektakularnym przykładem nieprawidłowości w systemie SKOK była sprawa SKOK Wołomin, gdzie doszło do wyłudzenia około 3 miliardów złotych. W proceder zamieszanych było blisko 500 osób, które uczestniczyły w zorganizowanej grupie przestępczej wyłudzającej kredyty na podstawie sfałszowanych dokumentów.

W grudniu 2014 roku Komisja Nadzoru Finansowego zawiesiła działalność SKOK Wołomin po masowych wypłatach pieniędzy przez klientów, którzy wpadli w panikę po aresztowaniu prezesa SKOK-u Wołomin Gazdy i wiceprezesa Godka. Śledztwo w tej sprawie trwa do dziś, a w maju 2025 roku skierowano akt oskarżenia przeciwko kolejnym siedmiu osobom za udział w zorganizowanej grupie przestępczej i oszustwa na szkodę SKOK Wołomin.

Pobicie wiceszefa KNF

Jednym z najbardziej szokujących elementów afery SKOK było brutalne pobicie wiceszefa Komisji Nadzoru Finansowego, Wojciecha Kwaśniaka, które miało miejsce 6 kwietnia 2014 roku przed jego domem. Napastnik użył pałki teleskopowej, a ofiara cudem przeżyła atak. Kwaśniak był jednym z urzędników najintensywniej analizujących działalność SKOK-u Wołomin.

Za zlecenie tego pobicia skazany został Piotr Polaszczyk, były oficer Wojskowych Służb Informacyjnych, który zasiadał we władzach SKOK i był wiceprzewodniczącym rady nadzorczej SKOK Wołomin. W lutym 2024 roku sąd skazał go na 10 lat więzienia, choć wyrok nie jest prawomocny. Według prokuratury, motywem ataku była chęć powstrzymania działań KNF wobec SKOK Wołomin i zyskanie czasu na próbę legalizacji nieprawidłowych działań.

Paradoksalnie, w 2018 roku, za rządów PiS, sam Kwaśniak został zatrzymany przez CBA w związku z rzekomymi zaniedbaniami nadzorczymi. Jak wspominał później: “Myślałem, że to znów atak przestępców”.

Transfery finansowe i mechanizmy wyprowadzania pieniędzy

W centrum afery SKOK znajdują się również nieprawidłowe transfery finansowe. Jednym z głównych wątków jest wyprowadzenie 65 milionów złotych z Fundacji na rzecz Polskich Związków Kredytowych do prywatnej spółki Biereckiego i jego brata. Zgodnie z informacjami KNF, pieniądze te miały służyć ratowaniu kas, jednak Bierecki zlikwidował Fundację, a środki przeniósł do Spółdzielczego Instytutu Naukowego.

Innym przykładem jest zatrzymana i niepobrana przez Kasę Krajową dywidenda w wysokości 33 milionów euro (około 130 milionów złotych) z luksemburskiego SKOK Holdingu. Istnieją podejrzenia, że wysokość wypracowanych przez SKOK Holding zysków wpływała na wynagrodzenie członków zarządu, a wypłata dywidendy skutkowałaby zmniejszeniem sumy bilansowej SKOK Holding.

Dodatkowo, Fundacja na rzecz Polskich Związków Kredytowych dokonywała zakupów akcji i udziałów w różnych spółkach, by następnie odsprzedać je Kasie Krajowej SKOK z kilkukrotnym przebiciem cenowym. Ponieważ szefem obu podmiotów był Grzegorz Bierecki, w takich transakcjach reprezentował zarówno kupującego jak i sprzedającego. W efekcie tych działań, Fundacja w ciągu dwudziestu lat pomnożyła majątek 300-krotnie, z 70 tysięcy USD do 21,5 miliona USD.

Powiązania polityczne i konsekwencje prawne

Rola Grzegorza Biereckiego i powiązania z PiS

Centralną postacią w aferze SKOK jest senator PiS Grzegorz Bierecki, który pełnił liczne funkcje w systemie SKOK: – Był prezesem Kasy Krajowej SKOK od jej powstania w 1992 do 2012 roku – Kierował Fundacją na rzecz Polskich Związków Kredytowych – Był prezesem w luksemburskim SKOK Holding – Zasiadał we władzach kilkunastu spółek świadczących usługi dla SKOK-ów – Był współwłaścicielem spółki Arenda, od której SKOK-i wynajmowały lokale – Przewodniczył radzie nadzorczej Kasy Stefczyka

Dodatkowo, do władz Kasy Krajowej SKOK wprowadził swojego brata Jarosława, a później syna Dominika. Ta koncentracja władzy i nakładanie się funkcji biznesowych z politycznymi (jako senator PiS) budziła poważne kontrowersje.

Śledztwa i ich umarzanie po 2015 roku

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów afery SKOK są doniesienia o umarzaniu śledztw dotyczących nieprawidłowości w systemie SKOK po dojściu PiS do władzy w 2015 roku.

W kwietniu 2015 roku prokuratura wezwała Biereckiego i zażądała wydania kontraktu menedżerskiego zawartego z luksemburskim Holdingiem, podejrzewając, że im mniejszą dywidendę wypłacał SKOK Holding, tym więcej zarabiał senator PiS. Mimo że postanowienie prokuratury było prawomocne, Bierecki zignorował je, zasłaniając się “tajemnicą przedsiębiorstwa”.

Śledztwo dotyczące wyprowadzenia z Fundacji 65 milionów złotych zostało umorzone zaraz po wyborach parlamentarnych wygranych przez PiS. Podobnie stało się z postępowaniem dotyczącym zatrzymanej i niepobranej przez Kasę Krajową dywidendy.

Sytuacja zmieniła się po zmianie władzy. W styczniu 2025 roku prokuratura wznowiła śledztwo w sprawie wyprowadzenia z Kasy Krajowej SKOK 60 milionów złotych do Fundacji Grzegorza Biereckiego “Kocham Podlasie”. Sprawa ta została wymieniona w raporcie Prokuratury Krajowej jako jedno ze 163 śledztw, które w czasach rządów Zjednoczonej Prawicy były z powodów politycznych wszczynane lub umarzane.

Zmiany legislacyjne łagodzące nadzór

Istotnym aspektem afery SKOK są również zmiany legislacyjne wprowadzane przez PiS, które miały na celu złagodzenie nadzoru nad SKOK-ami. W lutym 2017 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o SKOK-ach, która miała wprowadzić zróżnicowanie wymogów związanych z nadzorem KNF w zależności od wielkości Kasy.

Początkowo projekt zakładał, że małe SKOK-i (z liczbą członków nieprzekraczającą 10 tysięcy osób i sumą aktywów bilansu nieprzekraczającą 20 milionów złotych) będą kontrolowane głównie przez Kasę Krajową, a nie przez KNF. Po protestach PiS wycofał się z tego pomysłu, jednak wprowadził zapis o stosowaniu przez KNF działań nadzorczych “adekwatnie do stopnia skomplikowania prowadzonej przez kasy działalności”, co nadal dawało SKOK-om pewną swobodę.

Konsekwencje

Afera SKOK ma swoje konsekwencje do dziś. W maju 2025 roku do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga skierowano akt oskarżenia przeciwko siedmiu osobom, którym zarzucono udział w zorganizowanej grupie przestępczej, oszustwa i pranie brudnych pieniędzy na szkodę SKOK Wołomin. Oskarżeni doprowadzili do wyłudzenia ponad 30 milionów złotych.

Prokuratura zabezpieczyła dotąd mienie wartości około 383 milionów złotych, ale straty są kilkakrotnie wyższe i sięgają 3 miliardów złotych[6]. W sprawę wołomińskiej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej zamieszanych jest już blisko pół tysiąca osób.

Źródła Wyprowadzone miliardy i pobity wiceszef KNF. Kulisy afery SKOK https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/wyprowadzone-miliardy-i-pobity-wiceszef-knf-kulisy-afery-skok/s0be84c Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa – Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%B3%C5%82dzielcza_kasa_oszcz%C4%99dno%C5%9Bciowo-kredytowa Afera SKOK Wołomin. Wyłudzili 30 mln złotych. Jest akt oskarżenia https://www.bankier.pl/wiadomosc/Afera-SKOK-Wolomin-Wyludzili-30-mln-zlotych-Jest-akt-oskarzenia-8936013.html Scandals from PiS Era May Not Be Quickly Resolved. No One May ... https://ruleoflaw.pl/scandals-from-pis-era-may-not-be-quickly-resolved-no-one-may-be-convicted-during-tusks-term/ One of the trails in SKOK credit union affair leads to Luxembourg ... https://tvn24.pl/tvn24-news-in-english/one-of-the-trails-in-skok-credit-union-affair-leads-to-luxembourg-ra892923-ls2370852 Zatrzymania w sprawie SKOK Wołomin. Straty sięgają 3 miliardów ... https://www.forbes.pl/gospodarka/zatrzymania-w-sprawie-skok-wolomin-straty-siegaja-3-miliardow-zlotych/x5ehrsp W „Newsweeku”: PiS wygrało wybory, prokuratura umorzyła SKOK-i https://www.newsweek.pl/polska/prokuratura-umorzyla-sprawe-skok-ow-i-grzegorza-biereckiego/9vlnmjq SKOK-i jednak bez nadzoru KNF? PiS prostuje jeden zapis, żeby ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/1694020,1,skok-i-jednak-bez-nadzoru-knf-pis-prostuje-jeden-zapis-zeby-zaraz-wprowadzic-kolejny.read Wraca sprawa SKOKów. Prokuratura wznowi śledztwo ws. fundacji ... https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/wraca-sprawa-skokow-prokuratura-wznowi-sledztwo-ws-fundacji-bylego-polityka-pis/4wh8c43 Warszawa. Wyrok w sprawie pobicia Wojciecha Kwaśniaka, byłego ... https://tvn24.pl/tvnwarszawa/najnowsze/warszawa-wyrok-w-sprawie-pobicia-wojciecha-kwasniaka-bylego-szefa-komisji-nadzoru-finansowego-st7785790 Afera SKOK-ów. Miliardowe straty i dramaty klientów – Newsweek https://www.newsweek.pl/polska/polityka/afera-skok-ow-miliardowe-straty-i-dramaty-klientow/1mq34kj Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa – Wikicytaty https://pl.wikiquote.org/wiki/Sp%C3%B3%C5%82dzielcza_kasa_oszcz%C4%99dno%C5%9Bciowo-kredytowa Pobicie urzędnika z miliardami w tle. Afera SKOK Wołomin i wyrok ... https://www.rp.pl/polityka/art42014261-pobicie-urzednika-z-miliardami-w-tle-afera-skok-wolomin-i-wyrok-za-podzeganie-do-pobicia-kwasniaka Afera SKOK. Umarzają sprawę wyprowadzenia 65 mln zł, ale ... https://www.money.pl/sekcja/aferaknf/afera-skok-bierecki-prokuratura,155,0,2424219.html Afera SKOK – Grzegorz Bierecki i Lech Kaczyński w ... – UberKasta https://uberkasta.com/afera-skok/ Kwestia SKOK-ów a odpowiedzialność Grzegorza Biereckiego https://demagog.org.pl/wypowiedzi/kwestia-skok-ow-a-odpowiedzialnosc-grzegorza-biereckiego/ Bierecki o pobiciu Kwaśniaka: “Nie jest tak, że bandyta zawsze bije ... https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/bierecki-o-pobiciu-kwasniaka-nie-jest-tak-,126,0,2423934.html Senator Bierecki ujawnia przekręty SKOK Wołomin i obnaża ... https://gazetaolsztynska.pl/968537,Senator-Bierecki-ujawnia-przekrety-SKOK-Wolomin-i-obnaza-opowiesc-o-pobiciu-bylego-szefa-KNF-Czy-kasta-i-media-braly-udzial-w-ustawce.html Akt oskarżenia w sprawie dotyczącej SKOK Wołomin – Gov.pl https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/akt-oskarzenia-w-sprawie-dotyczacej-skok-wolomin Akt oskarżenia w wątku prania brudnych pieniędzy afery SKOK ... https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/akt-oskarzenia-w-watku-prania-brudnych-pieniedzy-afery-skok-wolomin 30 mln zł strat SKOK Wołomin. Prokuratura kieruje akt oskarżenia ... https://bs.net.pl/30-mln-zl-strat-skok-wolomin-prokuratura-kieruje-akt-oskarzenia-przeciwko-7-osobom/ Śledztwo od początku polityczne | Prawdziwa afera – Polityka.pl https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1774924,1,sledztwo-od-poczatku-polityczne.read Grzegorz Bierecki: zarzuty wobec mnie to kłamstwa i “brudna ... https://wiadomosci.onet.pl/kraj/grzegorz-bierecki-zarzuty-wobec-mnie-to-klamstwa-i-brudna-kampania-wyborcza/62rcx3 PiS próbuje przykryć SKOK-i swoją aferą KNF – Polityka.pl https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/1774500,1,pis-probuje-przykryc-skok-i-swoja-afera-knf.read Brutalna napaść na wiceszefa KNF. Jest wyrok – Business Insider https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/brutalna-napasc-na-wiceszefa-knf-jest-wyrok/x8ejryg 30 mln zł strat SKOK-u Wołomin. Akt oskarżenia Prokuratury ... – Gov.pl https://www.gov.pl/web/pr-szczecin/30-mln-zl-strat-skok-u-wolomin-akt-oskarzenia-prokuratury-regionalnej-w-szczecinie Kolejna odsłona afery SKOK Wołomin. Do sądu trafił akt oskarżenia https://www.money.pl/gospodarka/kolejna-odslona-afery-skok-wolomin-do-sadu-trafil-akt-oskarzenia-6980666963352544a.html Konfliktowy problem senatora Biereckiego – GazetaPrawna.pl https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/581828,konfliktowy-problem-senatora-biereckiego.html PO oburzona umorzeniem jednego z wątków śledztwa dot. SKOK-ów https://www.bankier.pl/wiadomosc/PO-oburzona-umorzeniem-jednego-z-watkow-sledztwa-dot-SKOK-ow-3482102.html ABW weszła do spółki Grzegorza Biereckiego – senatora PiS i ... https://www.newsweek.pl/polska/abw-przeszukala-spolke-grzegorza-biereckiego-senatora-pis-i-zalozyciela-skok/cbnkwy5 Afera SKOK-ów kosztowała już 4,9 mld zł. Sam Wołomin pochłonął ... https://businessinsider.com.pl/firmy/zarzadza

Afera mieszkaniowa Karola Nawrockiego

Afera mieszkaniowa Karola Nawrockiego, kandydata PiS na prezydenta, zdominowała końcówkę kampanii wyborczej przed wyborami prezydenckimi zaplanowanymi na 18 maja 2025 roku. Kontrowersje dotyczące przejęcia kawalerki od starszego mężczyzny, okoliczności podpisania dokumentów oraz sprzecznych deklaracji doprowadziły do serii doniesień medialnych i zawiadomień do prokuratury. Sprawa zyskała ogólnopolski rozgłos, gdy okazało się, że wbrew wcześniejszym twierdzeniom Nawrockiego o posiadaniu jednego mieszkania, jest on właścicielem również drugiego lokalu, którego okoliczności nabycia budzą poważne wątpliwości.

Początek kontrowersji

Sprawa nabrała rozgłosu po debacie prezydenckiej zorganizowanej przez “Super Express”, podczas której Karol Nawrocki, odpowiadając na pytanie o podatek katastralny, stwierdził: “Mówię w imieniu Polek i Polaków zwykłych takich jak ja, którzy mają jedno mieszkanie”. Wypowiedź ta zapoczątkowała serię dziennikarskich śledztw, które ujawniły, że Nawrocki posiada nie jedno, a dwa mieszkania. Drugie mieszkanie, będące 28,5-metrową kawalerką, zostało nabyte przez Nawrockiego i jego małżonkę w 2017 roku od 80-letniego dziś pana Jerzego Ż.

Relacja z panem Jerzym Ż.

Według deklaracji Karola Nawrockiego i jego sztabu, kandydat PiS poznał pana Jerzego i regularnie spotykał się z nim od 2008 roku, pomagając mu w trudnej sytuacji życiowej. W 2011 roku pan Jerzy miał sporządzić testament, w którym zapisał swój dobytek Nawrockiemu, wydziedziczając swoją rodzinę z powodu braku kontaktu przez 37 lat. Posłowie PiS, w tym Przemysław Czarnek, przedstawili ten dokument na konferencji prasowej, broniąc Nawrockiego przed zarzutami.

Chronologia kluczowych wydarzeń

Odtworzenie chronologii wydarzeń na podstawie dostępnych dokumentów i relacji świadków pokazuje złożoność sprawy:

1. W 2010 roku Nawrocki udzielił panu Jerzemu pożyczki w wysokości 12 tysięcy złotych na 20 procent w skali roku na wykup mieszkania komunalnego.

2. 20 października 2011 roku Nawrocki w imieniu pana Jerzego wpłacił gdańskiemu ratuszowi 12 tysięcy złotych – cenę wykupu komunalnego mieszkania z 90-procentową bonifikatą przysługującą lokatorom. Tego samego dnia pan Jerzy podpisał testament przekazujący mieszkanie Nawrockim.

3. Od 19 listopada 2011 roku do 17 maja 2012 roku pan Jerzy przebywał w areszcie śledczym w Gdańsku.

4. 24 stycznia 2012 roku doszło do podpisania aktu notarialnego w areszcie śledczym. Jak ujawnił Onet, notariusz Maciej Ciszewski przybył do Aresztu Śledczego w Gdańsku, gdzie w obecności Jerzego Ż. oraz małżeństwa Nawrockich dokonano czynności notarialnych. W dokumencie tym Jerzy Ż. oraz małżonkowie Nawroccy zobowiązali się zawrzeć umowę sprzedaży między 2 stycznia a 31 marca 2017 roku.

5. 6 marca 2017 roku nastąpiła finalizacja umowy sprzedaży za 120 tysięcy złotych. Aktualnie mieszkanie to według szacunków może być warte ponad 300 tysięcy złotych.

6. 10 sierpnia 2021 roku, już jako prezes IPN, Nawrocki podpisał dokument, w którym formalnie zobowiązał się do dożywotniego utrzymania pana Jerzego poprzez zapewnienie mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, opieki w chorobie oraz sprawienia własnym kosztem pogrzebu.

7. Od kwietnia 2024 roku pan Jerzy przebywa w państwowym Domu Pomocy Społecznej w Gdańsku.

Kontrowersje i sprzeczności

A. Kwestia opieki nad panem Jerzym

Głównym punktem kontrowersji jest rozbieżność między deklaracjami Nawrockiego o sprawowaniu opieki nad panem Jerzym a faktycznym stanem rzeczy. Sztab Nawrockiego twierdził, że kandydat “przekazał Panu Jerzemu pieniądze na wykup mieszkania, które pan Jerzy obiecał przekazać Nawrockiemu za świadczoną pomoc”. Jednak Anna Kanigowska, która była opiekunką pana Jerzego od marca 2022 do marca 2023 roku, zaprzeczyła tym twierdzeniom.

Według opiekunki, pan Jerzy “żył w nędzy”, a Nawrocki “zupełnie nie interesował się panem Jerzym, jego sytuacją życiową i jego stanem zdrowia”. Kobieta stwierdziła również, że “wbrew zapewnieniom prezesa IPN, ten nie opłacał rachunków seniora i nie odwiedzał go”. Dodała także: “Nawrocki chciał tylko przejąć mieszkanie, a potem po prostu wszystko miał gdzieś. Nigdy nie spotkałam się z tak bezczelnym oszustwem”.

B. Sprzeczności w wyjaśnieniach

Kolejne wyjaśnienia Nawrockiego i jego sztabu zawierały liczne niespójności:

1. Nawrocki twierdził, że od grudnia 2024 roku nie ma kontaktu z panem Jerzym, jednak dziennikarze Onetu odnaleźli seniora w DPS “w kilka godzin”.

2. Na filmie opublikowanym w mediach społecznościowych Nawrocki pokazał list od pana Jerzego, twierdząc, że pochodzi z 2011 roku, podczas gdy na samym dokumencie widnieje data “12.11.2012”.

3. Kandydat PiS i jego żona uzyskali mieszkanie w sposób budzący wątpliwości – “z jednej strony sprzedawali kawalerkę w imieniu pana Jerzego, a z drugiej strony — w swoim imieniu ją kupowali”.

4. Nawrocki nie dokładał się do utrzymania pana Jerzego w DPS, za co płaci miasto Gdańsk, mimo zobowiązania do dożywotniej opieki zapisanego w dokumencie z 2021 roku.

Zawiadomienia do prokuratury

W związku z aferą do gdańskiej prokuratury wpłynęły trzy zawiadomienia: 1. Od kontrkandydatki Nawrockiego, Magdaleny Biejat, która zarzuca mu “oszustwo, doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia majątkiem przez pana Jerzego”. 2. Od Urzędu Miasta w Gdańsku. 3. Od osoby prywatnej.

Prokuratura wszczęła postępowanie sprawdzające, w ramach którego wystąpiła o dokumentację do urzędu miasta, sądów rejonowych, zarządców nieruchomości oraz Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie. Decyzja o ewentualnym wszczęciu dochodzenia ma zostać podjęta w ciągu 30 dni.

Reakcja Nawrockiego

W odpowiedzi na rosnącą krytykę, 15 maja 2025 roku Karol Nawrocki przekazał kontrowersyjne mieszkanie organizacji charytatywnej zajmującej się pomocą osobom bezdomnym. W akcie notarialnym zawarto zastrzeżenie, że pan Jerzy może do końca życia korzystać z tego mieszkania. Nawrocki stwierdził: “Wczoraj taki akt notarialny został podpisany i to mieszkanie, tak jak służyło przez wiele lat za moją sprawą panu Jerzemu i jak je opłacałem, (...) tak w kolejnych dekadach będzie służyć osobom bezdomnym”.

Źródła Afera mieszkaniowa pogrzebie szanse Karola Nawrockiego? “I tak ... https://wiadomosci.onet.pl/wybory/wybory-prezydenckie/afera-mieszkaniowa-pogrzebie-szanse-karola-nawrockiego-i-tak-bedzie-na-zyletki/5z8p265 Drugie mieszkanie Karola Nawrockiego. Co wiadomo w sprawie https://www.rp.pl/polityka/art42228771-drugie-mieszkanie-karola-nawrockiego-co-wiadomo-w-sprawie Czy Karol Nawrocki mógł oszukać sztab w sprawie kawalerki? Poseł ... https://wiadomosci.onet.pl/wybory/wybory-prezydenckie/czy-karol-nawrocki-mogl-oszukac-sztab-w-sprawie-kawalerki-posel-pis-odpowiada/y7z119h Karol Nawrocki i afera mieszkaniowa. Posłowie PiS odczytali ... https://wiadomosci.onet.pl/wybory/wybory-prezydenckie/karol-nawrocki-i-afera-mieszkaniowa-poslowie-pis-odczytali-testament-pana-jerzego/nd7wr5q Kawalerka Karola Nawrockiego. Akt notarialny podpisany w areszcie https://tvn24.pl/polska/kawalerka-karola-nawrockiego-akt-notarialny-podpisany-w-areszcie-st8463213 Biejat składa zawiadomienie na Nawrockiego. Pokazała dokument https://tvn24.pl/polska/karol-nawrocki-i-jego-mieszkania-kontrkandydatka-magdalena-biejat-komentuje-st8446144 Miasto Gdańsk składa zawiadomienie ws. Karola Nawrockiego https://www.money.pl/gospodarka/miasto-gdansk-sklada-zawiadomienie-ws-karola-nawrockiego-7154830814898720a.html “Wylały się na mnie pomyje”. Opiekunka pana Jerzego zabrała głos https://tvn24.pl/polska/mieszkanie-karola-nawrockiego-opiekunka-pana-jerzego-zabrala-glos-st8454022 Karol Nawrocki obiecywał panu Jerzemu dożywotnią pomoc. Jest ... https://wiadomosci.onet.pl/trojmiasto/karol-nawrocki-obiecywal-panu-jerzemu-dozywotnia-pomoc-jest-nowy-dokument/phe39jd Kulisy nabycia mieszkania Jerzego Ż. Karol Nawrocki zasiadał w fundacji https://wiadomosci.onet.pl/wybory/wybory-prezydenckie/kulisy-nabycia-mieszkania-przez-karola-nawrockiego-nowe-informacje/1pevv1q Umowa podpisana w areszcie. Nowe fakty ws. mieszkania Karola ... https://www.bankier.pl/wiadomosc/Umowa-podpisana-w-areszcie-Nowe-fakty-ws-mieszkania-Karola-Nawrockiego-8943067.html Afera Nawrockiego. Magda Biejat składa zawiadomienie do ... https://www.bankier.pl/wiadomosc/Afera-Nawrockiego-Magda-Biejat-sklada-zawiadomienie-do-prokuratury-8937132.html Karol Nawrocki przekazał mieszkanie. Znamy nazwę organizacji ... https://wiadomosci.onet.pl/wybory/wybory-prezydenckie/karol-nawrocki-przekazal-mieszkanie-znamy-nazwe-organizacji-charytatywnej/cwvcpv6 Kolejne informacje o mieszkaniu Nawrockiego. Udzielił pożyczki na ... https://tvn24.pl/trojmiasto/kolejne-informacje-o-mieszkaniu-nawrockiego-udzielil-pozyczki-na-20-procent-st8461704 Karol Upadły i afera z mieszkaniem. Nawrocki rozbił się o mur ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/2299673,1,karol-upadly-i-afera-z-mieszkaniem-nawrocki-rozbil-sie-o-mur-faktow-krzyki-pis-nie-pomoga.read Afera mieszkaniowa Nawrockiego – Wszystko co najważniejsze https://wszystkoconajwazniejsze.pl/pepites/afera-mieszkaniowa-nawrockiego/ Mieszkanie znów zmieni właściciela. Nawrocki przekaże lokal na ... https://www.bankier.pl/wiadomosc/Mieszkanie-znow-zmieni-wlasciciela-Nawrocki-przekaze-lokal-na-cele-charytatywne-8937354.html Prokurator prześwietli dyrekcję Muzeum II Wojny Światowej. Chodzi ... https://polskieradio24.pl/artykul/3488780,prokurator-przeswietli-dyrekcje-muzeum-ii-wojny-swiatowej-chodzi-o-apartamenty Afera mieszkaniowa Karola Nawrockiego. Eksperci zwracają uwagę ... https://wiadomosci.onet.pl/trojmiasto/afera-mieszkaniowa-karola-nawrockiego-to-zawsze-bedzie-rodzic-patologie/zvfp4d8 Czy afera z mieszkaniem zatopi Nawrockiego? PiS celowo gmatwa ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/2299665,1,czy-afera-z-mieszkaniem-zatopi-nawrockiegopis-celowo-gmatwa-prawa-flanka-nie-spi.read Czy Karol Nawrocki popełnił przestępstwo? Prawnik wyjaśnia – Forbes https://www.forbes.pl/life/wydarzenia/czy-karol-nawrocki-popelnil-przestepstwo-prawnik-wyjasnia/hzxc8vn Biejat składa zawiadomienie w sprawie Nawrockiego https://businessinsider.com.pl/gospodarka/biejat-sklada-zawiadomienie-w-sprawie-nawrockiego/xbjtvp4 Sprawa mieszkań Karola Nawrockiego. Magdalena Biejat ... https://wiadomosci.onet.pl/wybory/wybory-prezydenckie/sprawa-mieszkan-karola-nawrockiego-magdalena-biejat-zawiadamia-prokurature/w8pgzhq Biejat składa zawiadomienie do prokuratury w sprawie mieszkania ... https://radiokielce.pl/1296659/biejat-sklada-zawiadomienie-do-prokuratury-w-sprawie-mieszkania-nawrockiego/ Do prokuratury wpłynęły 2 zawiadomienia ws. mieszkania ... – Bankier https://www.bankier.pl/wiadomosc/Afera-z-mieszkaniem-Nawrockiego-Do-prokuratury-wplynely-2-zawiadomienia-8938053.html Nowe doniesienia ws. Nawrockiego. Gdy nabywał mieszkanie ... https://polskieradio24.pl/artykul/3521586,nowe-doniesienia-ws-nawrockiego-gdy-nabywal-mieszkanie-zasiadal-w-fundacji Biejat: Składam zawiadomienie o możliwości popełnienia ... https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9791869,biejat-skladam-zawiadomienie-o-mozliwosci-popelnienia-przestepstwa-przez-karola-nawrockiego.html Kłopoty Nawrockiego. Miasto Gdańsk zawiadamia prokuraturę https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-klopoty-nawrockiego-miasto-gdansk-zawiadamia-prokurature,nId,7962547 Pan Jerzy nigdy nie wspominał Karola Nawrockiego – OKO.press https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/opiekunka-pana-jerzego-zabiera-glos-pan-jerzy-nigdy-nie-wspominal-karola-nawrockiego Opiekunka pana Jerzego płaciła jego rachunki za prąd. “Nawrocki ... https://www.bankier.pl/wiadomosc/Opiekunka-pana-Jerzego-placila-jego-rachunki-za-prad-Nawrocki-bezczelnie-klamie-8936323.html Pan Jerzy nie miał świadomości, że nie jest właścicielem mieszkania https://tvn24.pl/trojmiasto/anna-kanigowska-o-opiece-nad-panem-jerzym-w-rozmowie-z-reporterka-tvn24-sprawa-przejecia-mieszkania-seniora-przez-karola-nawrockiego-st8446280 Mieszkanie Nawrockiego. Nieprawdziwe oświadczenia w akcie ... https://www.rp.pl/prawo-karne/art42241561-mieszkanie-nawrockiego-nieprawdziwe-oswiadczenia-w-akcie-notarialnym-co-na-to-prawo-karne Jest oświadczenie majątkowe Karola Nawrockiego. Trzy mieszkania ... https://wiadomosci.onet.pl/wybory/wybory-prezydenckie/karol-nawrocki-ujawnia-oswiadczenie-majatkowe-trzy-mieszkania-na-liscie/q6eknel “Trampolina” Karola Nawrockiego. Konflikty i kontrowersje w IPN https://wiadomosci.onet.pl/kraj/trampolina-karola-nawrockiego-konflikty-i-kontrowersje-w-ipn/6fddmtx Nawrocki i afera z mieszkaniem. Czy takiemu człowiekowi można ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/2299345,1,nawrocki-i-afera-z-mieszkaniem-czy-takiemu-czlowiekowi-mozna-zawierzyc-sprawy-kraju-i-obywateli.read Sprawa mieszkania Karola Nawrockiego. Znane są nowe fakty https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/sprawa-mieszkania-karola-nawrockiego-znane-sa-nowe-fakty Sprawa kawalerki Karola Nawrockiego. Gdańsk składa doniesienie ... https://www.rp.pl/prawo-karne/art42255591-sprawa-kawalerki-karola-nawrockiego-gdansk-sklada-doniesienie-do-prokuratury Gdańsk pokrywa koszty pobytu w DPS mężczyzny, który przekazał ... https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9791105,gdansk-pokrywa-koszty-pobytu-w-dps-seniora-ktory-przekazal-mieszkanie.html Nawrocki twierdził, że umorzono śledztwo. Prokuratura zaprzecza https://wiadomosci.wp.pl/nawrocki-twierdzil-ze-umorzono-sledztwo-prokuratura-zaprzecza-7146705955297792a

Poweekendowa prasówka z cyfryzacji 2-5.05.2025

1. Podsumowanie tygodnia techspresso.cafe https://www.youtube.com/watch?v=VI-GPHLJCSk

2. Wybory 2025. Jak śledzą nas strony internetowe kandydatów na Prezydenta RP? https://www.internet-czas-dzialac.pl/wybory-2025-jak-sledza-nas-strony-internetowe-kandydatow-na-prezydenta-ranking/

3. UODO: “Meta ogłosiła plany w zakresie wykorzystywania danych upublicznionych przez użytkowników do szkolenia systemów generatywnej sztucznej inteligencji w Europie. Użytkownicy mogą sprzeciwić się wykorzystywaniu danych z ich profili do celów szkolenia AI”. https://uodo.gov.pl/pl/138/3671

4. Zaczęła się oficjalna kampania wyborcza w mediach publicznych https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/od-dzis-trwa-oficjalna-kampania-wyborcza-w-mediach-publicznych-zaczela-sie-emisja-spotow

5. Cyberatak na mObywatela w ostatnim dniu rozliczania PITów (zaległe, z zeszłego tyg.) https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/cyberatak-na-mobywatela-w-ostatnim-dniu-rozliczania-pit-ow

6. Sprawozdanie z działalności UOKiK w 2024 r. https://uokik.gov.pl/sprawozdanie-z-dzialalnosci-uokik-w-2024-r-pobierz

7. Czy Europa da radę uwolnić się od technologicznej dominacji USA? https://techspresso.cafe/2025/05/05/miedzynarodowa-strategia-cyfrowa-dla-europy/

8. DMA nie wystarczy – bo pomija sztuczną inteligencję (de) https://www.heise.de/meinung/Kommentar-zu-KI-Regulierung-OpenAI-wird-zum-Torwaechter-10369207.html

9. 530 mln kary dla TikToka za naruszenie przepisów dot. przekazywania danych do Chin https://www.lemonde.fr/en/european-union/article/2025/05/02/tiktok-hit-with-530-million-fine-in-china-data-transfer-investigation_6740830_156.html

10. Aplikacja randkowa Raw ujawniła dane lokalizacyjne i informacje osobowe użytkowników https://techcrunch.com/2025/05/02/dating-app-raw-exposed-users-location-data-personal-information/

11. Amazon sprzedaje książki o ADHD rzekomo z radami ekspertów – publikacje wyglądają jak wygenerowane przez chatbota AI (zupełnie nie wiem dlaczego przypomniała mi się pewna fundacja (z konferencji dot. higieny cyfrowej) zachęcająca, by opinie o dzieciach generować właśnie tego typu narzędziami...) https://www.theguardian.com/technology/2025/may/04/dangerous-nonsense-ai-authored-books-about-adhd-for-sale-on-amazon

12. Weekendowa lektura Z3S: https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/weekendowa-lektura-odcinek-622-2025-05-03-bierzcie-i-czytajcie/

13. Pekin po cichu zwalnia z ceł na amerykańskie produkty https://zawielkimmurem.net/2025/05/01/pekin-po-cichu-zwalnia-z-cel-na-amerykanskie-produkty/

14. Ola Rodzewicz: czy to matki hodują influencerki, w których przebierają mężczyźni? O dokumencie Netflix “Zła sława: ciemna strona kidinfluencingu” (ja bym tak tego nie nazwała i ogólnie nie jestem zwolenniczką trendu “co złego, to winna z zasady jest matka” – ale to prasówka, nie polemika, więc po prostu zostawię link) https://www.instagram.com/p/DJOnF9JMLz2/?e=aced5d7c-e314-4f46-ac15-e2de2a1f1a5f&g=5

15. DOGE będzie wdrażać asystentów AI w administracji USA https://arstechnica.com/tech-policy/2025/05/a-doge-recruiter-is-staffing-a-project-to-deploy-ai-agents-across-the-us-government/

16. Mr Deepfakes – strona z ofertą deepfake porn zamyka się, bo straciła dostawców i dane https://www.404media.co/mr-deepfakes-the-biggest-deepfake-porn-site-on-the-internet-says-its-shutting-down-for-good/

17. Czy kampanie w trumpowskim stylu zagrożą europejskiej demokracji? (dla subskrynentów) https://www.ftm.eu/articles/civil-society-shrinking-space-europe

18. Airbnb po cichu wprowadza chatbota AI do obsługi klientów https://techcrunch.com/2025/05/02/airbnb-is-quietly-rolling-out-an-ai-customer-service-bot-in-the-us/

19. Kolejne (drugie) wydłużenie czasu na sprzedaż TikToka https://www.facebook.com/akurasinski/posts/pfbid027TvkrXUu9pqtk6JdUYs1UYWvVZwbheEdHX4ueDihadwVnxHKNvSdHdJ1hYTKTBvvl https://www.reuters.com/business/media-telecom/trump-says-would-extend-tiktok-deadline-if-there-is-still-no-deal-2025-05-04/

20. Pluralistic: AI and the fatfinger economy https://pluralistic.net/2025/05/02/kpis-off/

21. Istnienie Firefoxa zagrożone? (de) https://www.golem.de/2505/195894.html

22. “Mieszkańcy okolic bazy SpaceX wyrazili zgodę na utworzenie nowej gminy o nazwie Starbase” (de) https://www.golem.de/2505/195892.html

23. Uber wchodzi we współpracę z chińskim producentem pojazdów autonomicznych https://techcrunch.com/2025/05/02/ubers-latest-autonomous-vehicle-partner-chinese-startup-momenta/

24. Apple będzie współpracować z Antropic? https://techcrunch.com/2025/05/02/apple-and-anthropic-reportedly-partner-to-build-an-ai-coding-platform/

25. Google pozwoli dzieciom na korzystanie z Gemini https://techcrunch.com/2025/05/02/google-will-soon-start-letting-kids-under-13-use-its-gemini-chatbot/

26. Temu wstrzymuje wysyłkę produktów z Chin do USA https://techcrunch.com/2025/05/03/temu-stops-shipping-products-from-china-to-the-u-s/

27. NASA objęta cięciami budżetowymi https://arstechnica.com/space/2025/05/white-house-budget-seeks-to-end-sls-orion-and-lunar-gateway-programs/

28. Niemiecki instytut na zlecenie ministerstwa zbadał państwową inwigilację – wyniki badania opublikowana “po cichu”, już po wyborach (de) http://heise.de/-10370672

29. TeleMessage – izraelski “klon signala” używany przez amerykańską administrację, został shackowany https://www.404media.co/the-signal-clone-the-trump-admin-uses-was-hacked/

30. “Lider opozycyjnej, radykalnie prawicowej partii AUR George Simion oraz burmistrz Bukaresztu Nicusor Dan zmierzą się w drugiej turze powtórzonych wyborów prezydenckich w Rumunii” https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-sondaze-sie-mylily-oficjalne-wyniki-z-rumunii,nId,21398979

#prasówka

Prasówka feministyczna 25.04-2.05.2025

1. Mają syndrom Wokulskiego, a szczęście da im tylko małżeństwo. O czym mówiono na Kongresie Mężczyzn https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,100865,31890805,bez-politykow-i-niemal-bez-ciar-zenady-bylysmy-na-ii-kongresie.html

2. Czego nie nauczono nas na historii? Aborcja, Kościół i demokracja https://krytykapolityczna.pl/multimedia/czego-nie-nauczono-nas-na-historii-aborcja-kosciol-i-demokracja/

3. Dzieci z podstawówki postanowiono zachęcić do historii, fundując im drastyczny film wojenny – w okularach VR. Efekt? Syndrom traumy wojennej. https://www.facebook.com/magda.bigaj/posts/pfbid0ff6GxatMioMb1tU7SsTEVhRbecDaFFhYQWBNSoTopPrL4wjzEiA6WXtBUabjuG7ql

4. Dlaczego plotkujemy? (socjolozki.pl) https://www.instagram.com/p/DJCM0wmspGD/?img_index=1

5. Nathalie Becquart, podsekretarzyni Synodu Biskupów i pierwsza kobieta, która otrzymała prawo głosu na Synodzie: papież Franciszek chciał, aby kobiety odgrywały większą rolę w Kościele https://kobieta.rp.pl/wywiad/art42197691-siostra-nathalie-becquart-papiez-franciszek-chcial-aby-kobiety-odgrywaly-wieksza-role-w-kosciele

6. Turcja wprowadza zakaz cięcia cesarskiego “na życzenie” (pani od feminatywów) https://www.instagram.com/p/DI_q7Beop10/?img_index=1

7. “Będę obok, będę reagować, będę działać. A w środku będę krzyczeć, wrzeszczeć, płakać. Aż w końcu zapadnie noc i gdy mogłabym zapłakać naprawdę – nie będzie już na to sił” Matki Polki Bezwytchnieniowe https://mama-sama.pl/matka-polka-bezwytchnieniowa/

8. Czy Włochy poradzą sobie z kobietobójstwem? (pani od feminatywów) https://www.instagram.com/szczeliny_/p/DJD_hkuCMH7/?img_index=1

9. “Nie tylko Skłodowska!” – 10 wybitnych Polek na 1000lecie koronacji Bolesława Chrobrego https://www.instagram.com/paniodfeminatywow/p/DI9FNHzIur8/?img_index=1

10. Po wydarzeniach z Oleśnicy, Władza, Kościół i strach tańczą dziś tango świętej hipokryzji. Zupełnie jak we Francji podczas procesu z Bobigny w 1972. Co się wtedy wydarzyło? Kim była Gisèle Halimi? (FB podcast feministyczny) https://www.facebook.com/podcastfeministyczny/posts/pfbid0ckuhkBWjYrkVQqmt1ppgYtjL3FvymzHWdZKag3yRu3ti3H6F6uoH2sDuHKajQu92l

11. Potężna Eleonora Akwitańska https://ciekawostkihistoryczne.pl/2025/04/28/potezna-eleonora-akwitanska/

12. Ginekolog nie jest Bogiem https://krytykapolityczna.pl/kraj/januszewska-ginekolog-nie-jest-bogiem-uswiadomcie-to-sobie/

13. Nowy początek. O dorastaniu dziewcząt neuroróżnorodnych https://kosmosdladziewczynek.pl/portal-wiedzy/ale-temat/nowy-poczatek-o-dorastaniu-dziewczat-neuroroznorodnych

14. Podcast Historia Kobiet: Rosa Parks mówi “nie” https://www.youtube.com/watch?v=ulDfJm3aJhw

15. Kobiety w Sieci o sprawie Anity: https://pol.social/@kobietywsieci/114437129442563846

16. Szef Pentagonu likwiduje program na rzecz równouprawnienia kobiet https://kobieta.rp.pl/prawo/art42221731-szef-pentagonu-likwiduje-program-na-rzecz-rownouprawnienia-kobiet

17. Przekroczenie hafciarskie. Monika Drożyńska o sztuce i hafcie w PKP (podcast) https://www.polityka.pl/podkasty/kulturanaweekend/2298105,1,przekroczenie-hafciarskie-monika-drozynska-o-sztuce-i-hafcie-w-pkp.read

18. Podcast feministyczny: Kim była Danuta Danielsson? Kobieta z torebką. https://www.youtube.com/watch?v=SyHtAV-2-lU

19. Trump odwołuje kontrowersyjną decyzję ws. finansowania Women’s Health Initiative https://kobieta.rp.pl/zdrowie/art42215201-trump-odwoluje-kontrowersyjna-decyzje-ws-finansowania-women-s-health-initiative

#femiprasówka

Prasówka z cyfryzacji 28.04-02.05.2025

1. Krytykujesz Muska na X i masz duży profil? Zasięg twoich postów spadnie https://techspresso.cafe/2025/04/28/krytykujesz-muska-na-x-i-masz-duzy-profil-zasieg-twoich-postow-spadnie/

2. Agencja marketingowa chce, by aplikacja szpiegowska mSpy była reklamowana...w netzpolitik.org – po niemiecku, ale to taki poziom absurdu, że trudno się nie roześmiać https://netzpolitik.org/2025/mspy-netzpolitik-org-soll-fuer-eine-spionage-app-werben/

3. “Nowoczesna szkoła” funduje dzieciom syndrom traumy wojennej – dzieciom założono okulary VR i kazano oglądać drastyczne sceny. Ważny wpis Magdy Bigaj https://www.facebook.com/magda.bigaj/posts/pfbid0ff6GxatMioMb1tU7SsTEVhRbecDaFFhYQWBNSoTopPrL4wjzEiA6WXtBUabjuG7ql

4. Europa boi się Trumpa. Czy korporacje z USA unikną globalnego podatku minimalnego? https://techspresso.cafe/2025/04/30/europa-boi-sie-trumpa-czy-korporacje-z-usa-unikna-globalnego-podatku-minimalnego/

5. Wikipedia ogłasza nową strategię dotyczącą wykorzystania AI na najbliższe 3 lata – https://techcrunch.com/2025/04/30/wikipedia-says-it-will-use-ai-but-not-to-replace-human-volunteers/ i przy okazji przypominam mój tekst o wykorzystaniu AI w Wikipedii https://techspresso.cafe/2024/11/14/wikipedia-czy-sztuczna-inteligencja-jej-zagraza/

6. Ministerstwo Cyfryzacji promuje mObywatela przed wyborami – a ja przypominam, że ostatnio były z nim problemy właśnie w trakcie wyborów (z klasycznym już “nie napiszemy o tym w dziale z aktualnościami na naszej stronie, tylko na twitterze”) https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/aplikacja-mobywatel-kampania-wyborcza

7. PiS chce zmian w prawie po śmierci Barbary Skrzypek (imo – mają rację, przynajmniej co do zasady, by świadek miał prawo do prawnika – bo samego projektu nie czytałam. Ale to nie przejdzie – nie jest w interesie żadnej władzy) https://www.rp.pl/polityka/art42205361-pis-chce-zmian-w-prawie-po-smierci-barbary-skrzypek

8. Aplikacje, których używasz, mogą wysyłać dane do Izraela (dla subskrynentów) https://www.ftm.eu/articles/eu-risks-personal-data-israel

9. Chińscy producenci wabią amerykańskich konsumentów filmikami na TikToku https://www.technologyreview.com/2025/04/28/1115876/why-chinese-manufacturers-are-going-viral-on-tiktok/

10. Niemiecka cyfryzacja służby zdrowia krytykowana za brak dostatecznej ochrony danych i luki w zabezpieczeniach http://heise.de/-10365570 http://heise.de/-10368642

11. “Wybory kopertowe” pięć lat później https://siecobywatelska.pl/wybory-kopertowe-piec-lat-pozniej/

12. Reklama w wyszukiwarce? Teraz pora na marketing w czatbotach AI https://techspresso.cafe/2025/04/28/reklama-w-wyszukiwarce-teraz-pora-na-marketing-w-czatbotach-ai/

13. Ubisoft śledzi graczy https://www.facebook.com/techspresso.cafe/posts/pfbid02mTTaqHVMBjE3Y6vHER8UnsGfkHFkjHMa1DaBnHfi3ST9VDvS15hbX5TPAndXHkshl

14. “Zuckerberg uważa, że nie masz wystarczającej liczby przyjaciół, a rozwiązaniem są jego chatboty” https://www.404media.co/mark-zuckerberg-ai-chatbot-friends-interview-podcast/

15. Aplikacje randkowe wprowadzają szkolenia oparte na RPG i AI, aby użytkownicy zdobyli doświadczenia w relacjach romantycznych https://www.wired.com/story/dating-apps-are-using-roleplaying-games-to-fix-your-rizz/

16. Google Gemini dostanie nowe narzędzia do tworzenia obrazów https://techcrunch.com/2025/04/30/googles-gemini-chatbot-gets-upgraded-image-creation-tools/

17. “Pracownik DOGE otrzymał zadanie wykorzystania sztucznej inteligencji do zaproponowania zmian w przepisach Departamentu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast” https://www.wired.com/story/doge-college-student-ai-rewrite-regulations-deregulation/

18. Kod generowany przez AI zwiększa ryzyko ataków typu “package confusion” https://www.wired.com/story/ai-code-hallucinations-increase-the-risk-of-package-confusion-attacks/

19. Sundar Pichai w procesie antymonopolowym przeciwko Google: rozwiązania zaproponowane przez Departament Sprawiedliwości są zbyt radykalne https://arstechnica.com/gadgets/2025/04/sundar-pichai-says-doj-demands-are-a-de-facto-spin-off-of-google-search/

20. OpenAI wycofuje GPT-4 https://arstechnica.com/ai/2025/04/the-ai-that-sparked-tech-panic-and-scared-world-leaders-heads-to-retirement/

21. Microsoft deklaruje, że będzie bronić danych Europejczyków przed odwetem ze strony Trumpa https://www.lemonde.fr/en/economy/article/2025/04/30/microsoft-vows-to-protect-european-data-amid-trump-threats_6740772_19.html

22. Jak jest z retencją danych w innych krajach? Unia chce zmian, w Polsce retencja do kontroli https://panoptykon.org/retencja-inne-kraje-ue-wnioski

23. Biuro prasowe Anthropic nie odpowiada na pytania. Ale ich chatbot już tak https://www.ftm.eu/articles/bureau-brussels-anthropic-ai-chatbox

24. Freepik udostępnia generator AI wytrenowany na komercyjnych grafikach https://techcrunch.com/2025/04/29/freepik-releases-an-open-ai-image-generator-trained-on-licensed-data/

25. Rumunia powtarza wybory, bo poprzednie wygrał “Mesjasz z TikToka” https://frontstory.pl/rumunia-powtarza-wybory-bo-poprzednie-wygral-mesjasz-z-tiktoka/

26. Citizen Lab: phishing i spyware wykorzystane przeciwko liderom Ujgurów https://techcrunch.com/2025/04/28/citizen-lab-says-exiled-uyghur-leaders-targeted-with-windows-spyware/

27. Czy Węgry złamały prawo? Rozpoznawanie twarzy na Paradzie Równości to inwigilacja https://www.facebook.com/techspresso.cafe/posts/pfbid02hZwTuYKeGJATQc4kRyxebGBmTDK3RmKbNRfpQ1Q2hSZ4B9T6UGyeQsNXJ9KWWEMyl

28. Temu i Shein nakładają dodatkowe opłaty w związku z cłami Trumpa https://techcrunch.com/2025/04/28/temu-adds-import-charges-after-trump-tariffs/

29. Wedle Demokratów Musk może uniknąć zapłacenia 2,3 mld kary – dzięki DOGE https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/doge-could-help-musk-firms-avoid-2-3b-in-government-penalties-democrats-say/

30. Mateusz Chrobok: stan polskiego cyberbezpieczeństwa https://www.youtube.com/watch?v=ldXnmO8IYjA

31. Kongres USA uchwala Take It Down Act https://netzpolitik.org/2025/gegen-deepfakes-us-kongress-verabschiedet-take-it-down-act/

32. Chatbot z Instagrama udawał licencjonowanego terapeutę https://www.404media.co/instagram-ai-studio-therapy-chatbots-lie-about-being-licensed-therapists/

33. Od przedsiębiorcy do polityka – czy Karsten Wildberger zostanie nowym niemieckim ministrem cyfryzacji? https://netzpolitik.org/2025/designiertes-bundeskabinett-vom-lobbyisten-zum-digitalminister/

34. Niemcy: czy Deutsche Telekom sztucznie spowalnia internet? https://netzpolitik.org/2025/netzneutralitaet-beschwerde-gegen-telekom-wegen-absichtlicher-netzbremse/

35. USA: Take It Down Act zagraża szyfrowaniu https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/trumps-rush-to-stop-revenge-porn-and-ai-nudes-may-break-encryption/

36. Francja po raz pierwszy oficjalnie przypisuje Rosji odpowiedzialność za cyberataki https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/04/29/cyberattacks-france-officially-attributes-hacking-to-russia-for-the-first-time_6740745_4.html

37. Raport PAP: rosyjskie metody dezinformacji, które pomagają Kremlowi ingerować w wybory na świecie https://www.pap.pl/aktualnosci/raport-pap-rosyjskie-metody-dezinformacji-ktore-pomagaja-kremlowi-ingerowac-w-wybory-na

38. Masowy blackout w Hiszpanii i Portugalii https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/04/29/spain-s-power-almost-fully-restored-portugal-back-to-normal-after-one-of-europe-s-most-severe-blackouts_6740729_4.html https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/massive-power-outage-in-spain-portugal-leaves-millions-in-dark/

39. W. Brytania: Komisarz chce zdelegalizować aplikacje do tworzenia nagich zdjęć dzieci https://www.theguardian.com/society/2025/apr/28/commissioner-calls-for-ban-on-apps-that-make-deepfake-nude-images-of-children

40. ChatGPT umożliwi zrobienie zakupów https://arstechnica.com/ai/2025/04/chatgpt-goes-shopping-with-new-product-browsing-feature/

41. Jak Palantir uzasadnia stworzenie bazy danych ICE (Urzędu Imigracyjnego)? https://www.404media.co/this-is-palantirs-justification-for-building-ices-master-database/

42. AI od Google'a halucynuje. (Kto by się spodziewał...) https://arstechnica.com/ai/2025/04/google-searchs-made-up-ai-explanations-for-sayings-no-one-ever-said-explained/

43. Szwecja chce zdelegalizować kupowanie “usług seksualnych świadczonych na odległość” – tylko co będzie uchodzić za taką usługę? (de) https://netzpolitik.org/2025/onlyfans-schweden-will-bezahlung-von-camshows-kriminalisieren/

44. Instagram blokuje nieletnim dostęp do chatbotów AI studio https://www.404media.co/instagram-is-blocking-minors-from-accessing-chatbot-platform-ai-studio/

45. Meta przedstawia swojego osobistego asystenta AI https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/04/30/meta-unveils-its-first-standalone-ai-assistant-app-competing-with-chatgpt_6740759_4.html

46. EDRi o ProtectEU: kolejny krok w kierunku cyfrowej dystopii https://edri.org/our-work/protecteu-security-strategy-a-step-further-towards-a-digital-dystopian-future/

47. Czy Apple kłamało przed sądem? https://www.wired.com/story/antitrust-judge-asks-doj-prosecute-apple/

48. CEO Microsoftu: 20-30% kodu napisało AI https://techcrunch.com/2025/04/29/microsoft-ceo-says-up-to-30-of-the-companys-code-was-written-by-ai/

49. CEO Amazona: Alexa+ ma już 100 000 użytkowników https://techcrunch.com/2025/05/01/amazon-ceo-says-100000-users-now-have-alexa/

50. Tesla zaprzecza planom zastąpienia Muska https://www.theguardian.com/technology/2025/may/01/tesla-denies-report-claiming-board-looked-to-replace-elon-musk

51. Jak służbowe aplikacje wpływają na życie pracowników? https://netzpolitik.org/2025/studie-druck-und-ueberwachung-per-arbeits-app/

52. Konstytucjonalista o mObywatelu w trakcie wyborów https://www.instagram.com/p/DI5mDCSsaeb/

53. Niemiecki kontrwywiad uznaje AfD za organizację ekstermistyczną https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/niemiecki-kontrwywiad-uznaje-afd-za-organizacje-ekstremistyczna

54. Żadna władza nie zrezygnuje z uprawnień do inwigilacji https://x.com/GosiaFraser/status/1917496455440330804

55. “U nas deklaracje, że wprowadzamy podatek cyfrowy. Za oceanem licytacja w drugą stronę – znosicie podatki, albo nie znosimy ceł.” https://x.com/annawitten/status/1917225061607485707

56. Nowe problemy NCBR. Prokuratura wszczęła śledztwo, w tle możliwy konflikt interesów i upadek firmy https://www.wnp.pl/tech/nowe-problemy-ncbr-prokuratura-wszczela-sledztwo-w-tle-mozliwy-konflikt-interesow-i-upadek-firmy,938970.html

57. Dezinformacja i operacje wpływu przed wyborami prezydenckimi 2025. Raport Demagoga https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/dezinformacja-i-operacje-wplywu-przed-wyborami-prezydenckimi-2025-raport-8/

#prasówka

Kiedy się pisze o sztuce, fotografii i kolorach, warto uporządkować znaczenie kilku kluczowych pojęć: pigment, farba, barwa, barwnik, kolor.

Pigment to substancja barwna w postaci suchego proszku, pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, używana do wytwarzania farb¹. W odróżnieniu od barwników, pigmenty nie rozpuszczają się w nośniku, lecz tworzą z nim zawiesinę, dzięki czemu mogą pokrywać powierzchnie i nadają im trwałą barwę².

Pojęcie to wywodzi się z łacińskiego pigmentum, oznaczającego barwidło. W języku niemieckim funkcjonuje zarówno termin Pigment, jak i jego odpowiednik Farbkörper – dosłownie: „ciało barwne”³.

Farba to już gotowy produkt, zawierający pigment połączony z odpowiednim spoiwem – może to być olej, klej, żywica, kazeina, guma arabska lub inna substancja wiążąca⁴. Rodzaj użytego spoiwa decyduje o klasyfikacji farby: olejna, temperowa, wodna (akwarelowa), lakierowa, kazeinowa itd.⁵

Historycznie, słowo „farba” trafiło do polszczyzny przez niemiecki Farbe, które z kolei pochodzi od łacińskiego varius – różnorodny. Podobnie nasze słowo „barwa” ma czeskie pochodzenie (barva), ale oba terminy wywodzą się ostatecznie z tego samego źródłosłowu⁶.

Barwa to z kolei zjawisko fizyczne – wrażenie wzrokowe wywołane przez światło odbite od powierzchni. Określamy nią kolor ciała widzianego pod wpływem oświetlenia. Mówimy o barwie jasnej, ciemnej, ciepłej, zimnej, dopełniającej, jednorodnej czy złożonej. Pojęcie to obejmuje także zjawiska optyczne, takie jak spektrum czy harmonia kolorystyczna⁷.

Barwnik różni się od pigmentu tym, że jest substancją rozpuszczalną – w wodzie, alkoholu, oleju – i nie tworzy zawiesiny. Tradycyjnie były to substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, zdolne do tworzenia trwałych połączeń chemicznych z włóknami roślinnymi i zwierzęcymi (np. len, wełna, skóra)⁸.

W XIX wieku odkryto barwniki syntetyczne – tzw. anilinowe, pozyskiwane z benzenu i jego pochodnych. Choć potocznie uważa się je za produkty smoły pogazowej, w rzeczywistości anilinę otrzymuje się z nitrobenzenu przez redukcję chemiczną⁹. Najważniejsze grupy barwników syntetycznych to: azowe, alizarynowe, indatrenowe, fenylometanowe i inne¹⁰.

W przeciwieństwie do pigmentów, barwniki anilinowe nie tworzą powłoki – barwią tylko nośnik, przez co nie mogą być używane jako właściwe pigmenty w malarstwie sztalugowym¹¹. Stosuje się je jedynie w lazurach i laserunkach¹².

Lazura to przejrzysta warstwa farby, przez którą przebija barwa spodnia. Może być wykonana zarówno z pigmentu o niskim stopniu krycia, jak i z rozpuszczonego barwnika¹³.

Laserunek natomiast to technika malarska polegająca na wielowarstwowym nakładaniu cienkich, przezroczystych warstw, co pozwala na uzyskanie głębi i świetlistości koloru¹⁴.

Warto jednak pamiętać, że wiele barwników anilinowych cechuje niska odporność na światło – łatwo blakną, co ogranicza ich zastosowanie w trwałym malarstwie. Niektóre fabryki dodają je do pigmentów mineralnych, zwłaszcza czerwieni, by wzmocnić koloryt. Efekt bywa złudny – farba szybko traci intensywność, a barwnik potrafi przenikać do górnych warstw, zmieniając koloryt całości¹⁵.

---

Przypisy:

1. Pigment to substancja nierozpuszczalna, stanowiąca podstawę farb kryjących.

2. W zawiesinie pigment pozostaje widoczny jako substancja stała, co pozwala na tworzenie powłok malarskich.

3. Farbkörper – niem. określenie na ciało barwne, używane głównie w technicznej terminologii chemicznej.

4. Spoiwo to substancja, która wiąże pigment i umożliwia jego przyleganie do podłoża.

5. Klasyfikacja według spoiwa obejmuje także np. freski (na zaprawie wapiennej) czy emalie (na bazie szkliwa).

6. Por. Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego.

7. Wrażenie barwne zależy nie tylko od fizyki światła, ale także od percepcji wzrokowej i kontekstu.

8. Przykłady: indygo, marzanna barwierska, purpura z mureksu, koszenila.

9. Anilina – związek C₆H₅NH₂, uzyskany po raz pierwszy z indyga w 1826 roku.

10. Barwniki syntetyczne dzielą się na wiele grup chemicznych, zależnie od budowy cząsteczki i właściwości.

11. Brak osadu powoduje, że barwnik nie może tworzyć kryjącej warstwy malarskiej.

12. Użycie barwników w lazurach/laserunkach wymaga ich odpowiedniego utrwalenia i ochrony przed światłem.

13. Lazura jest efektem półprzezroczystego nałożenia koloru; często mylona z laserunkiem, ale może występować jako pojedyncza warstwa.

14. Laserunek to technika, której początki sięgają malarstwa olejnego XV–XVI wieku, szczególnie szkoły niderlandzkiej.

15. Barwniki mogą być używane do „upiększania” pigmentów ziemnych, ale obniżają trwałość uzyskanych farb.

#art #colors #sztuka #kolory

Nowy wpis na Substack.com Zapraszam!

https://monikaibetley.substack.com/p/osjan-taka-piekna-mistyfikacja

#blog #substack #codziennosc #writefreelypl #writeblog

Prasówka poweekendowa 25-28.04.2025

1. Co papież Franciszek mówił o AI, kary dla BigTechów jak śmiech na sali – podsumowanie tygodnia techspresso.cafe https://creators.spotify.com/pod/profile/techspressocafe/episodes/Co-papie-Franciszek-mwi-o-AI--kary-dla-Big-Techw-jak-miech-na-sali-PODSUMOWANIE-TYGODNIA-3-e321igc

2. Komisja Europejska ogłasza Plan Działania “Kontynent AI” https://cyberpolicy.nask.pl/ogloszenie-planu-dzialania-kontynent-ai/

3. WSJ: chatboty AI z Facebooka czy Instagrama mogą prowadzić rozmowy o charakterze seksualnym z nieletnimi użytkownikami https://techcrunch.com/2025/04/27/report-finds-metas-celebrity-voiced-chatbots-could-discuss-sex-with-minors/

4. Amerykański Departament Transportu łagodzi przepisy dot. pojazdów autonomicznych z obawy przed “przewagą innowacyjną” Chin https://arstechnica.com/cars/2025/04/feds-ease-rules-for-autonomous-vehicle-testing-to-compete-with-china/

5. Weekendowa Lektura Z3S https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/weekendowa-lektura-odcinek-621-2025-04-27-bierzcie-i-czytajcie/

6. Rośnie liczba wyszukiwań w Google opartych o AI https://techcrunch.com/2025/04/25/googles-ai-search-numbers-are-growing-and-thats-by-design/

7. Pracownik OpenAI pracujący w USA od 12 lat nie otrzymał zielonej karty. Musi opuścić kraj https://techcrunch.com/2025/04/25/an-openai-researcher-who-worked-on-gpt-4-5-had-their-green-card-denied/

8. Jak cła Trumpa wpłyną na produkcję w USA oraz architekturę AI? https://www.technologyreview.com/2025/04/25/1115868/the-download-how-trumps-tariffs-will-affect-us-manufacturing-and-ai-architecture/

9. “W erze AI musimy chronić ludzką kreatywność jako zasób naturalny” https://arstechnica.com/ai/2025/04/in-the-age-of-ai-we-must-protect-human-creativity-as-a-natural-resource/

10. xAI Holdings Elona Muska prowadzi rozmowy w sprawie pozyskania 20 mld dolarów finansowania https://techcrunch.com/2025/04/25/musks-xai-holdings-is-reportedly-raising-the-second-largest-private-funding-round-ever/

11. Instagram Edits, nowa aplikacja Mety do tworzenia video, ma już 7 mln pobrań https://techcrunch.com/2025/04/26/instagram-edits-topped-7m-downloads-in-first-week-a-bigger-launch-than-capcuts/

12. Frankfurcki sąd: Meta musi zapłacić karę za naruszenie RODO w wysokości...200 euro (de) http://heise.de/-10363613

13. “Nie jadłem ani nie spałem” Co muszą znosić moderatorzy Mety? https://www.theguardian.com/technology/2025/apr/27/meta-moderator-on-the-cost-of-viewing-beheadings-child-abuse-and-suicide

14. Podcast Na celowniku: Sztuczna inteligencja. Wyzwania dla mediów i bezpieczeństwa https://creators.spotify.com/pod/show/arturdubiel/episodes/149-Katarzyna-Guch-Juszkiewicz---Sztuczna-inteligencja-wyzwania-dla-mediw-i-bezpieczestwa-e320h13

15. FBI oferuje 10 mln dolarów za informacje o członkach Salt Typhoon https://arstechnica.com/security/2025/04/fbi-offers-10-million-for-information-about-salt-typhoon-members/

16. Jak Chiny próbują zmusić Trumpa do ustępstw https://www.lemonde.fr/en/economy/article/2025/04/27/how-china-is-trying-to-force-trump-to-back-down-even-if-it-means-making-trade-concessions_6740672_19.html

17. Czy UE wzmocni prawo do naprawy? (de) http://heise.de/-10355449

18. 4chan wróciło http://heise.de/-10363747

19. Prokuratura: spadające odłamki rakiet nie stanowią zagrożenia (info dzięki FB Artura Kurasińskiego i Grzegorza Brony) https://space24.pl/pojazdy-kosmiczne/systemy-nosne/umorzono-postepowanie-ws-czesci-rakiety-ktore-spadly-w-polsce

20. “W kategorii technologiczno-naukowej na pozycję lidera zasięgowego wskoczyła Interia, wyprzedając Google” https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/interia-przed-google-w-tematyce-technologicznej-kilka-witryn-z-duzymi-spadkami

21. Perplexity chce o tobie wiedzieć więcej, niż Google https://www.heise.de/news/Perplexity-moechte-mehr-ueber-dich-wissen-als-Google-10362039.html

#prasówka

Prasówka z cyfryzacji 18-25.04.2025

1. Prawdziwa onuca w debacie, zakaz zdjęć nie ochroni Polski przed szpiegami, kiedy podatek cyfrowy – podsumowanie tygodnia techspresso.cafe https://www.youtube.com/watch?v=B5DDGfK4mis

2. Co można stracić oddając swój wizerunek AI? Stawka większa niż myślisz https://techspresso.cafe/2025/04/22/co-mozna-stracic-oddajac-swoj-wizerunek-ai-stawka-wieksza-niz-myslisz/

3. Gawkowski: kto jest przeciwko KSC, dopuszcza się cyfrowej zdrady stanu https://www.wnp.pl/tech/gawkowski-kto-jest-przeciwko-ksc-dopuszcza-sie-cyfrowej-zdrady-stanu,935403.html

4. Zuckerberg: Meta nie jest monopolistą, mamy ogromnego konkurenta; to TikTok https://techspresso.cafe/2025/04/18/zuckerberg-meta-nie-jest-monopolista-mamy-ogromnego-konkurenta-to-tiktok/

5. “U dziennikarzy nie zauważa się wypalenia, dopóki nagle nie znikną na długie L4” https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/ingrid-hintz-nowosad-coraz-wiecej-polskich-dziennikarzy-odczuwa-wypalenie-zawodowe

6. Katarzyna Szymielewicz vs. DLR: Jak się postawić technofeudalizmowi? https://www.youtube.com/watch?v=pE1eg5csZd8

7. Członkini KRRiT w zarzutami ws. odtajnieniu planu obronnego. „To atak na konstytucyjny organ” https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/czlonkini-krrit-agnieszka-glapiak-zarzuty-pracy-w-mon-to-atak-na-konstytucyjny-organ

8. Ważna ustawa budzi kontrowersje w rządzie. Zagrożona prywatność https://www.wnp.pl/tech/wazna-ustawa-o-ochronie-dzieci-budzi-kontrowersje-drugi-rownolegly-system-nakladania-kar,935792.html

9. Temu i Shein straszą Amerykanów wzrostem cen. To przez cła https://techspresso.cafe/2025/04/18/temu-i-shein-strasza-amerykanow-wzrostem-cen-to-przez-cla/

10. Kongresmani chcą zbadać, co z danymi klientów 23andMe po bankructwie firmy (en) https://techcrunch.com/2025/04/19/congress-has-questions-about-23andme-bankruptcy/

11. Maile udostępnione przez FTC w związku z procesem antymonopolowym przeciwko Mecie ukazują, jak firma starała się zapobiec spadkowi znaczenia Facebooka (en) https://techcrunch.com/2025/04/20/uncovered-emails-showed-how-meta-struggled-to-keep-facebook-culturally-relevant/

12. Ministerstwo Cyfryzacji i NASK pracują nad Krajowym Centrum Przetwarzania Danych https://x.com/CYFRA_GOV_PL/status/1915403629462180131

13. Co papież Franciszek mówił o AI? https://techspresso.cafe/2025/04/22/co-papiez-franciszek-mowil-o-ai/

14. Przyjęto nowe Standardy Cyberbezpieczeństwa Chmur Obliczeniowych – najważniejsze zmiany https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/przyjeto-nowe-standardy-cyberbezpieczenstwa-chmur-obliczeniowych--najwazniejsze-zmiany

15. Weekendowa lektura Z3S https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/weekendowa-lektura-odcinek-620-2025-04-19-bierzcie-i-czytajcie/

16. Czy sztuczna inteligencja pozwoli zastąpić testy na zwierzętach? (en) https://www.politico.com/newsletters/digital-future-daily/2025/04/21/the-government-embraces-ai-lab-rats-00301304

17. Instagram wykorzystuje AI do wyłapywania nastolatków kłamiących co do swojego wieku (en) https://techcrunch.com/2025/04/21/instagram-is-using-ai-to-find-teens-lying-about-their-age-and-restricting-their-accounts/

18. Czy niemiecki rząd uniezależni się od Amazona? (de) https://netzpolitik.org/2025/verwaltung-in-der-cloud-bund-macht-sich-abhaengig-von-amazon-und-co/

19. Yahoo przekazało służbom dane chińskich desydentów. Teraz odpowie finansowo (en) https://www.technologyreview.com/2025/04/21/1115518/yahoo-will-give-millions-to-a-settlement-fund-for-chinese-dissidents-decades-after-exposing-user-data/

20. KE przyjrzy się AI w Google (de) http://heise.de/-10356981

21. Cursor “zatrudnił” jako pomoc techniczną chatbota, który stwierdził, że awarie są nową polityką firmy (en) https://arstechnica.com/ai/2025/04/cursor-ai-support-bot-invents-fake-policy-and-triggers-user-uproar/

22. Panoptykon: jak ograniczyć dostęp dzieci do pornografii? https://panoptykon.org/dzieci-weryfikacja-wieku

23. Higiena cyfrowa Polaków. Tylko co trzeci zawsze weryfikuje informacje (z poprzedniego tygodnia, wcześniej mi umknęło) https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/higiena-cyfrowa-polakow-tylko-co-trzeci-zawsze-weryfikuje-informacje/

24. Krajowy Instytut Mediów zwolnił większość pracowników. „Patrzę na to z bólem serca” https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/krajowy-instytut-mediow-maciej-swirski-pracownicy-zwolnienia-krrit

25. Europejskie służby wywiadowcze zaniepokojone o przyszłość współpracy z USA https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/04/22/european-intelligence-services-worry-about-future-of-cooperation-with-us_6740513_4.html

26. Po śmierci papieża na TikToku rozprzestrzeniło się fejkowe video przedstawiające Franciszka z Donaldem Trumpem (de) https://correctiv.org/faktencheck/2025/04/23/nach-tod-von-papst-franziskus-fake-video-mit-donald-trump-kursiert-erneut-auf-tiktok/

27. Odpowiedzi ChatuGPT będą teraz uwzględniać artykuły Washington Post – The Washington Post i OpenAI ogłaszają współpracę (en) https://techcrunch.com/2025/04/22/chatgpts-responses-will-now-include-washington-post-articles/

28. “Rząd USA chce, aby Google sprzedało Chrome'a, przyjrzy się też umowie Samsugna z Gemini (de) http://heise.de/-10357666

29. eBay wykorzystuje dane klientów do szkolenia AI (de) https://www.golem.de/2504/195550.html

30. KE zabrania wykorzystywania agentów AI podczas swoich spotkań online (de) http://heise.de/-10357358

31. Podcast “Brzmienie świata z lotu Drozda” – o SI, strachu i kompetencjach przyszłości https://www.youtube.com/watch?v=iJkuvMnJTcQ&list=PLKLEsLbkPR1bp5Dn98DDlPiXCL8QoZDiF

32. W. Brytania: Ofcom ogłasza nowe zasady dot. bezpieczeństwa dzieci w internecie (en) https://www.theguardian.com/technology/2025/apr/24/ofcom-rules-protect-keep-children-safe-online

33. USA: Firma ubezpieczeniowa Blue Shield of California przez lata udostępniała Google prywatne dane zdrowotne milionów osób (en) https://techcrunch.com/2025/04/23/blue-shield-of-california-shared-the-private-health-data-of-millions-with-google-for-years/

34. Discord ma nowego CEO (de) https://www.golem.de/2504/195612.html

35. Dalszy ciąg signalgate: czy Hegseth podzielił się informacjami także z żoną i bratem? (de) http://heise.de/-10357423

36. Pojawiają się pogłoski, że Biały Dom będzie chciał go (Hegsetha, nie signala ;)) zastąpić (en) https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/white-house-plagued-by-signal-controversy-as-pentagon-in-full-blown-meltdown/

37. Bluesky ograniczył dostęp do 72 kont w Turcji na wniosek tureckich władz (en) https://techcrunch.com/2025/04/23/government-censorship-comes-to-bluesky-but-not-its-third-party-apps-yet/

38. NOYB przeciwko Ubisoft (en) https://noyb.eu/en/play-alone-ubisoft-still-watching-you

39. FBI “zgubiło” dokumentację dot. zakupu narzędzi hakerskich (en) https://www.404media.co/the-fbi-cant-find-missing-records-of-its-hacking-tools/

40. Sygnalista ostrzega, że za dzięki DOGE Rosjanie mogą zdobyć dostęp do ważnych rządowych danych (wątek na twitterze – niestety tylko dla zalogowanych). Info za twitterem Anny Wittenberg https://x.com/mattjay/status/1913023007263543565

41. Michał Gramatyka o starlinkach dla Ukrainy https://www.facebook.com/akurasinski/posts/pfbid02kneQMCD96BRUVEoVeKQSn8PLfvzr9AU7VSancSWgSuY3QEP1fhUmZDja22Pfx9El

42. Konstytucjonalista: wątpliwa ochrona dzieci w sieci https://www.instagram.com/p/DIx8mLcMnTc/?e=d2be176e-d28a-4083-90c5-db7750c27014&g=5

43. Onet został oskarżony o wykorzystywanie sfałszowanych źródeł naukowych, generowanych przez sztuczną inteligencję https://szmer.info/post/7010689

44. „Ekrany kształtują tożsamość dziewczynek, zanim same zdążą ją poznać.” https://kosmosdladziewczynek.pl/portal-wiedzy/ale-temat/zadne-z-moich-dzieci-nie-ma-jeszcze-telefonu-tak-da-sie

45. Grupa aferzystów z Rosji stworzyła dwie piramidy, nacięli ofiary na 700 mln euro https://frontstory.pl/recyclix-juicy-fields-piramida-finansowa/

46. DMA: Komisja Europejska nakłada kary finansowe na Apple i Metę (de) http://heise.de/-10359517

47. Google Gemini ma 350 mln użytkowników miesięcznie (en) https://techcrunch.com/2025/04/23/google-gemini-has-350m-monthly-users-reveals-court-hearing/

48. Więcej reklamodawców na Threads – firma dopuści klientów z całego świata (en) https://techcrunch.com/2025/04/23/metas-threads-opens-up-ads-to-global-advertisers/

49. Organizacje społeczne apelują do Premiera w sprawie proponowanych przez Ministerstwo Finansów zmian w Centralnym Rejestrze Umów https://siecobywatelska.pl/takdlacru/

50. Sand AI, popularny chiński startup, ma blokować treści niepożądane przez Chiny (en) https://techcrunch.com/2025/04/22/a-chinese-ai-video-startup-appears-to-be-blocking-politically-sensitive-images/

51. OpenAI zainteresowane zakupem Google Chrome (en) https://techcrunch.com/2025/04/22/openai-exec-says-the-company-would-buy-googles-chrome-browser-if-offered-the-chance/

52. HFPR broni kierowcy, który nie zatrzymał się na wezwanie zamaskowanych ludzi z bronią, którymi okazali się być policyjni tajniacy https://www.facebook.com/hfhrpl/posts/pfbid02cXoGZ41WUokhGgMert2XmNpVwC5wZfyDqXKPr2iMpm8Qn9FUgBTAfwtcvcWcgJKWl

53. Demokratyczna członkini Federalnej Komisji Łączności chce walczyć z trumpowską “kampanią cenzury” (en) https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/fcc-democrat-slams-chairman-for-aiding-trumps-campaign-of-censorship/

54. Kalifornijska Izba Adwokacka wykorzystała sztuczną inteligencję do opracowania części pytań wielokrotnego wyboru na egzaminie adwokackim (en) https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/ai-secretly-helped-write-california-bar-exam-sparking-uproar/

55. “Media publiczne od 15 miesięcy w likwidacji. Co dalej? ” https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/media-publiczne-likwidacja-sejm-rzad-ministerstwo-kultury-prezydent-ustawa-medialna-krrit

56. Po zmianie algorytmu rośnie ruch wydawców z Facebooka https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/facebook-zmiana-algorytmu-rosnie-ruch-wydawcow

57. Nowa funkcja w Gmailu może zwiększyć liczbę ataków phishingowych (en) https://www.wired.com/story/gmail-end-to-end-encryption-scams/

58. Rząd USA potwierdza, że AI wymaga ogromnych ilości wody (en) https://www.404media.co/even-the-u-s-government-says-ai-requires-massive-amounts-of-water/

59. Podcast 404 Media: policja wykorzystuje boty AI do podszywania się pod dzieci i protestujących (przyznaję, że nie odsłuchałam, wrzucam “po tytule”) (en) https://www.404media.co/podcast-cops-are-using-ai-bots-to-surveil-people/

60. Śledztwo w sprawie afery korupcyjno-lobbingowej: przedstawiciele Huawei nie mają już dostępu do urzędników Komisji Europejskiej (de) http://heise.de/-10361594

61. 500 mln euro dla Apple, 200 mln dla Mety. UE nakłada kary na gigantów technologii https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/500-mln-euro-dla-apple-200-mln-dla-mety-ue-naklada-kary-na-mocy-dma

62. Fałszywy mObywatel w tych wyborach już nie przejdzie? Są wątpliwości https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/falszywy-mobywatel-w-tych-wyborach-juz-nie-przejdzie-sa-watpliwosci/

#prasówka

Wstęp

Jako mieszkaniec Gliwic – a dokładniej Starego Miasta – zamieszkujący ulicę wyłączoną z ruchu samochodowego (z wyjątkiem pojazdów upoważnionych), bez przypisanego miejsca parkingowego ani dostępu do podwórza, chciałbym podzielić się kilkoma obserwacjami dotyczącymi funkcjonowania ruchu i parkowania w centrum miasta. Piszę jako pieszy, rowerzysta i kierowca – jednocześnie jako osoba zaangażowana w życie tej przestrzeni.

Zachęcam do podjęcia działań zmierzających do poprawy jakości życia mieszkańców, zwiększenia bezpieczeństwa i lepszego uporządkowania zasad parkowania oraz egzekwowania przepisów. Choć poruszam kilka różnych kwestii, łączy je jeden mianownik: nieprecyzyjne, od lat nieaktualizowane regulacje oraz niska skuteczność (a może raczej wydajność) Straży Miejskiej w ich egzekwowaniu.

Ulice (w teorii) zamknięte dla ruchu

Od czasu wprowadzenia zakazu ruchu samochodowego na wybranych ulicach Starówki w 2021 roku obserwuję – dosłownie z okna – jak przepis ten jest ignorowany. Z przykrością muszę stwierdzić, że zakaz działa jedynie częściowo. Jest regularnie łamany, i to nie przez zagubionych turystów, lecz przez mieszkańców Gliwic i okolicznych miejscowości – o czym świadczą tablice rejestracyjne pojazdów.

Egzekwowanie przepisów jest utrudnione z wiadomych przyczyn – wjazdy są krótkie, kierowcy poruszają się szybko (łamiąc ograniczenie prędkości do 20 km/h), generując hałas i zagrożenie dla pieszych. Rozwiązaniem mogłoby być systematyczne analizowanie materiałów z miejskiego monitoringu i każdorazowe dokumentowanie wykroczeń, jednak zdaję sobie sprawę z tego jak wielkiego nakładu pracy by to wymagało.

Niekiedy wjazd pod zakaz wynika z niejasności oznakowania – zwłaszcza gdy w strefie zakazanej znajdują się legalne miejsca postojowe (dla osób do tego upoważnionych, t.j. mieszkańców). Może dobrym pomysłem byłoby wyraźniejsze oznaczenie tych miejsc (np. koperty i dodatkowe oznakowanie pionowe), choć ryzykujemy wtedy „znakozę”, która i tak jest już zauważalna w przestrzeni Starówki.

Warto też zaznaczyć, że nie jestem przeciwnikiem jakiegokolwiek ruchu samochodowego w obrębie Starówki. Dostawy, taksówki, kurierzy, służby techniczne czy osoby z niepełnosprawnościami – ich potrzeba mobilności musi być uwzględniona. Problem w tym, że większość przypadków łamania zakazu dotyczy pojazdów do tego nieuprawnionych – najczęściej w godzinach wzmożonego zapotrzebowania na miejsca parkingowe, np. w weekendy lub podczas nabożeństw w pobliskim kościele.

Jeszcze w 2021 roku skierowałem zapytanie do Zarządu Dróg Miejskich, czy planowane są rozwiązania takie jak automatyczne rozpoznawanie tablic rejestracyjnych, opuszczane słupki lub inne środki kontroli. Odpowiedź brzmiała, że obecny model jest pilotażowy i będzie oceniany w przyszłości. Dziś, po niemal czterech latach, można z całą pewnością stwierdzić, że pilotaż się nie sprawdził i czas na konkretne zmiany.

Nie mam wystarczającej wiedzy technicznej, by zaproponować gotowe rozwiązanie – rozumiem złożoność tematu, konieczność uwzględnienia różnych grup użytkowników oraz tymczasowych zezwoleń. Wierzę jednak, że osoby odpowiedzialne za organizację ruchu w mieście posiadają odpowiednie narzędzia i kompetencje, by stworzyć sprawny, elastyczny system.

Warto również zasięgnąć opinii i doświadczeń innych samorządów, które zmagają się z podobnymi wyzwaniami. Gliwice nie są odosobnionym przypadkiem, a problemy związane z ruchem i parkowaniem w ścisłym centrum występują w wielu polskich miastach. Dialog z przedstawicielami miast, które wdrożyły skuteczne rozwiązania (czy to w zakresie oznakowania, technologii czy organizacji przestrzeni) mógłby przynieść wymierne korzyści. Dobrym przykładem mógłby być Szczecin, który dość poważnie podchodzi do problemów z parkowaniem.

Parkowanie nielegalne i egzekwowanie kar

Brak skutecznego egzekwowania zakazu ruchu na Starówce sprzyja nielegalnemu parkowaniu w Strefie Płatnego Parkowania. Problemem są nie tylko źle zaparkowane samochody, ale też sam model działania tej strefy. Obecne przepisy wymagają, by miejsca postojowe były wyraźnie oznaczone – przez co de facto kontrolowana jest jedynie przestrzeń tych miejsc, a nie cała strefa.

Tymczasem wiele samochodów parkuje poza wyznaczonymi miejscami, płacąc niższy koszt niż kierowcy parkujący legalnie. Dzienna opłata w podstrefie A to 30 zł. Tymczasem kara za nielegalne parkowanie to 100 zł – często dopiero po zgłoszeniu, a co istotne – mandat można dostać tylko raz za każde „zaparkowanie”. Jeśli nikt nie wezwie Straży Miejskiej przez kilka dni, pojazd nie ponosi żadnych dalszych konsekwencji. Mandat jest jednorazowy, niezależnie od tego, ile dni auto stoi w niedozwolonym miejscu. W wyniku tych przepisów samochód parkowany legalnie w strefie kosztuje 150 zł na tydzień, a nielegalnie – maksymalnie 100 zł, choć może wynieść to również 0, jeśli pojazd akurat stoi na dzikim parkingu, na które przymyka się oko.

Dzikie parkingi to osobny temat – przestrzenie zniszczone przez codzienne, nielegalne użytkowanie. Dotyczy to również terenów z historyczną nawierzchnią, zielenią, miejscami o potencjale rekreacyjnym czy estetycznym. Warto dodać, że najczęściej dojazd do takiego parkingu odbywa się przez dojazd wzdłuż po chodniku, co jest niezgodne z prawem.

Te wszystkie elementy prowadzą do jednego – w Polsce z “parkingozą” walczymi za pomocą “słupkozy”. Nie jest to rozwiązanie optymalne, ale – wygląda na to – najtańsze i najpopularniejsze, również w Gliwicach. Myślę, że dobrym pomysłem byłoby rewitalizowanie terenów zniszczonych przez dzikie parkowanie oraz proponowanie dodatkowej infrastruktury dla pieszych czy rowerzystów w miejscach, gdzie samochodom stawać nie wolno. Dodatkowo możliwe, że warto rozważyć dodatkowe tablice informacyjne na Starówce, które informowałyby o pobliskich wielopoziomowych parkingach.

Nawiasem mówiąc, kilkukrotnie pojawił się argument, że prywatnych parkingów wielopoziomowych nie powinniśmy liczyć do puli miejsc parkingowych. Jednak jeśli samochodem przyjeżdżamy zjeść w prywatnej restauracji czy zrobić zakupy w prywatnym sklepie, nie widzę przeszkód, żeby prywatne parkingi wliczać do puli miejsc parkingowych w mieście.

Działanie kontrolerów SPP

Na tle Straży Miejskiej znacznie skuteczniejsze wydają się być działania kontrolerów Strefy Płatnego Parkowania. Są obecni na Starówce w większej liczbie, działają częściej i – co ważne – wykonują swoje obowiązki proaktywnie, bez konieczności wezwania. Z punktu widzenia efektywności systemu jest to ogromna zaleta.

Co więcej, kontrolerzy SPP mogą zgodnie z prawem wystawiać więcej niż jeden mandat za ten sam pojazd – jeśli ten parkuje bez opłaty przez kilka dni. W przypadku Straży Miejskiej jest to niemożliwe, gdyż karany jest wyłącznie fakt “zaparkowania”, nie sam ciągły postój w miejscu do tego nieprzeznaczonym.

W związku z tym zasadne wydaje się pytanie, czy nie warto byłoby rozważyć rozszerzenia uprawnień kontrolerów SPP – tak, aby mogli oni również karać za parkowanie poza wyznaczonymi miejscami w obrębie strefy. Pozwoliłoby to w praktyce kontrolować rzeczywiście całą “strefę”, a nie wyłącznie konkretne, oznakowane miejsca. Byłby to realny krok ku zwiększeniu skuteczności systemu.

Systemowy charakter problemu

Zdaję sobie sprawę z tego, że na poziomie miasta (samorządowym) niewiele jesteśmy w stanie zrobić, bo jest to problem systemowy. Problem z brakiem odpowiednich przepisów, interpretacją innych oraz brakiem w aktualizacji taryfikatora mandatów za parkowanie od kilkudziesięciu (sic!) lat.

Dlatego właśnie, korzystając z okazji, chciałbym zachęcić wszystkich Państwa do zapoznania się ze społecznymi postulatami nowelizacji przepisów. Na stronie internetowej Miejskiej Agendy Parkingowej można zapoznać się ze skrótowo przedstawionymi głównymi założeniami. Zachęcam Państwa, jako osoby posiadające sprawczość, do zaangażowania się w zmianę prawa i do dopisania się do listy sygnatariuszy postulatów.

Budowa nowych parkingów

Na koniec chciałbym poruszyć wątek rzekomego braku miejsc parkingowych w centrum. Na lokalnych grupach społecznościowych regularnie pojawiają się głosy, że w Gliwicach “nie da się zaparkować”. W mojej ocenie jest to mit.

Ruch samochodowy związany z poszukiwaniem miejsc parkingowych nasila się w trzech okresach tygodnia: podczas mszy świętej, w porze obiadowej w weekendy oraz w sobotnie przedpołudnie (zakupy na małym rynku). W tych momentach – według moich obserwacji – nawet połowa zaparkowanych samochodów stoi nielegalnie. Powodem może być również fakt, że parkingi wielopoziomowe są płatne, a SPP w weekndy – darmowa. Pytanie, czy potencjalnie wybudowany wielopoziomowy parking “miejski” również byłby darmowy…?

Jak już wspominałem, jestem kierowcą – posiadam samochód i od kilku miesięcy dokumentuję miejsca, w których parkuję. Chciałem w ten sposób pokazać, że parkowanie w centrum Gliwic wcale nie musi być problemem. Legalne miejsca są dostępne, a ich znalezienie nie zajmuje pół godziny. Na przygotowanej przeze mnie stronie internetowej od lutego prowadzę dokumentację swoich parkowań i zachęcam Państwa do zapoznania się z tym materiałem. Oczywiście mam świadomość, że to dowód anegdotyczny – niemniej pokazuje on, że miejsca szukam o różnych porach dnia i w różnych dniach tygodnia, i zawsze udaje mi się je znaleźć. Zdarzało się, że musiałem zaparkować nieco dalej, ale przez osiem lat mieszkania na Starówce nigdy nie musiałem zostawiać auta dalej niż na ul. Chopina. Czy to daleko od Rynku? Dla niektórych być może tak – dla mnie to po prostu koszt mieszkania w ścisłym centrum.

W Gliwicach istnieją już dwa parkingi wielopoziomowe – przy ul. Dunikowskiego i ul. Jana Pawła II – zlokalizowane w bardzo bliskiej odległości od Rynku. Obecnie są one wykorzystywane zaledwie częściowo – np. parking przy Dunikowskiego ma w weekendy jedynie 40% obłożenia (informację taką otrzymałem od zarządcy parkingu). Problemem nie jest więc brak infrastruktury, a nastawienie kierowców, którzy chcieliby parkować jak najbliżej celu podróży.

W kampanii pani prezydentki pojawiały się koncepcje parkingu wielopoziomowego, zaprojektowanego przez panią urbanistkę. Koncepcja jak najbardziej interesująca i estetyczna – więcej takich inicjatyw w Gliwicach przyjąłbym z ogromną radością. Chciałbym jednak upewnić się, że miasto wykona (bo liczę, że decyzja o takiej budowie jeszcze nie zapadła) odpowiednią pracę w temacie zbadania potrzeb parkingowych.

W dyskusjach o parkowaniu często pojawia się argument, że osoby starsze lub z niepełnosprawnościami nie mogą przejść kilkuset metrów do restauracji czy sklepu. Oczywiście – osoby z ograniczeniami ruchowymi powinny mieć zapewniony możliwie najwygodniejszy dostęp do celu. Problem w tym, że ten argument najczęściej podnoszą... młodzi, zdrowi kierowcy. Najlepiej widać to w sobotnie poranki na małym rynku: starsze osoby przyjeżdżają tam autobusem, z wózkami na zakupy, pokonując spory dystans pieszo. W tym samym czasie okolice targu zastawiane są przez nowe auta – zazwyczaj prowadzone przez młodszych, sprawnych ludzi, którzy bez problemu mogliby zostawić samochód kilka kroków dalej. Przypomnę tylko, że tuż obok znajduje się wielopoziomowy parking (i to naprawdę obok, w bezpośrednim sąsiedztwie). Podobna sytuacja powtarza się w niedziele – na czas mszy świętej plac przy zabytkowym kościele zamieniany jest w parking (co jest decyzją księdza proboszcza, a plac jest częścią parafii, więc wydaje się być to w porządku), a z aut parkujących w miejscach niedozwolonych wysiadają całe rodziny, często również w pełni sprawne i młode.

Podsumowanie

Pozostaje więc odwieczne pytanie: jak wpłynąć na mentalność kierowców, żeby sami z siebie zrozumieli, że miejsc parkingowych wokół Starówki wystarczy dla wszystkich – o ile tylko przestaną próbować dojechać pod same drzwi. Wystarczy przecież zaparkować w rejonie aresztu (gdzie zawsze jest sporo wolnych miejsc), skorzystać z wielopoziomowych parkingów czy nawet z parkingu nad DTŚ i przejść spacerem na niedzielny obiad z rodziną (nie wspominając już o alternatywnych środkach transportu).

Chciałbym jeszcze raz zwrócić uwagę na to, że nie obwiniam o obecny stan ani Straży Miejskiej, ani władz miasta. Problemem jest system, który sprzyja kierowcom łamiącym prawo, przez co zapłacenie mandatu jest zwyczajnie tańsze niż legalne opłacenie postoju.

Po raz kolejny zachęcam Państwa do zapoznania się z Agendą Parkingową i do poruszenia tych tematów na wyższym szczeblu – z nadzieją, że wspólna presja wywierana na ustawodawcach doprowadzi do korzystnych zmian w prawie. Korzystnych zwłaszcza dla tych kierowców, którzy już dziś parkują zgodnie z przepisami.

Mam nadzieję, że przyszłe decyzje dotyczące organizacji ruchu, budowy parkingów czy rewitalizacji przestrzeni będą poprzedzone rzetelnymi konsultacjami społecznymi – takimi, które pozwolą wszystkim stronom przedstawić argumenty i wypracować możliwie najlepsze rozwiązania.

Całe dorosłe życie ocierałam się o kwestie filozoficzne, w biologii, w tłumaczeniach, w rozmowach z mądrymi ludźmi. Nigdy jednak nie miałam czasu, aby się nad niektórymi rzeczami zastanowić. Dlaczego Paul Atryda widzial na księżycu swej planety mysz, a dlaczego ja widzę na naszym twarz? Czemu na przekór nauce wierzą ludzie w szkodliwość szczepionek? Co jest z nami, co jest z tym ludzkim rozumem?

---

Patrzymy i wyciągamy wnioski. Ale to, co widzimy, nie zawsze jest tym, co naprawdę istnieje – a to, co myślimy, bywa bardziej odbiciem naszych przyzwyczajeń niż rzeczywistości.

Umysł jest wygodny jak stary fotel – dopasowany do kształtu naszych przyzwyczajeń. Lubimy myśleć, że patrzymy na świat obiektywnie, że nasze zmysły i rozum są doskonałymi narzędziami poznania. Ale to właśnie one często prowadzą nas na manowce.

Widujemy zwierzęta w chmurach, twarz na Księżycu, widzimy znaki w zdarzeniach przypadkowych, szukamy wzorców, bo nasz umysł nie znosi chaosu. Upraszcza to, co złożone – z całej skali szarości wybiera czerń albo biel. To nie przypadek, to nieświadome dziedzictwo naszej natury. Tego rodzaju złudzenia dotyczą nas wszystkich, niezależnie od tego, kim jesteśmy. Nosimy w sobie wspomnienia przeszłości: dom, w którym się wychowaliśmy, lektury, które nas ukształtowały, wartości, które przyjęliśmy, zanim nauczyliśmy się pytać. Patrzymy na świat przez pryzmat osobistych doświadczeń, nieświadomi, że widzimy go przez krzywe zwierciadło. To złudzenia jednostkowe – osobiste filtry zmieniające obraz rzeczywistości.

Do tego jest język – piękny, ale zdradliwy. Rozmawiamy, ale nie zawsze mówimy o tym samym. Słowa bywają nieprecyzyjne, pełne naleciałości, skrótów myślowych, stereotypów. Mówimy „bóg”, „honor”, „ojczyzna”, jakby te pojęcia były oczywiste, a tymczasem mają one inne znaczenie w ustach różnych ludzi. Na rynku języka – forum naszych codziennych rozmów – łatwo sprzedać słowo bez treści i trudno ustalić, o czym tak naprawdę rozmawiamy.

I wreszcie teatr – miejsce wielkich narracji. Uczymy się ich z książek, wykładów, tradycji. Przyjmujemy gotowe scenariusze, bo tak jest łatwiej – nie trzeba się zastanawiać, ktoś zrobił to za nas. Ufamy autorytetom, systemom, doktrynom, nie pytając, kto i po co napisał te role dla nas. Takie złudzenia rodzą się z zaufania – czy raczej ślepego podporządkowania scenariuszowi, ktory uwalnia nas od kłopotliwej potrzeby myślenia i stawiania pytań.

Francis Bacon uważał, że świadomość tych złudzeń to pierwszy krok do prawdziwego poznania świata. Dopóki tkwimy w wygodnym fotelu naszych przyzwyczajeń, patrzymy na rzeczywistość przez pryzmat osobistych doświadczeń i wdrukowanych wyobrażeń. Żeby naprawdę poznać świat – musimy wstać, wyjść ze strefy komfortu i wziąć się za bary z czterema bożkami, którzy mydlą nam oczy.

Francis Bacon – filozof początku nowożytności – jako jeden z pierwszych próbował nazwać te zniekształcenia. Opisał cztery główne typy złudzeń, które niepostrzeżenie wkradają się w nasze poznanie. Wyróżnił cztery rodzaje złudzeń, tzw. idole.

Nazwał je idolami – bo mają siłę fałszywych bożków, którym wierzymy bardziej niż faktom.

Idole plemienne to błędy wynikające z samej natury ludzkiego umysłu – jesteśmy skłonni do upraszczania złożonych zjawisk, bo tak jest wygodniej. Ufamy zmysłom, choć wiemy, że mogą zawodzić. Nasz umysł szuka porządku tam, gdzie go nie ma, i niechętnie przyjmuje nowości.

Idole jaskini (czyli umysłu) wynikają z indywidualnych doświadczeń – każdy z nas patrzy na świat inaczej, przez pryzmat wychowania, lektur, środowiska, poglądów. To, co widzimy, jest filtrowane przez osobistą „jaskinię”.

Idole rynku to pułapki języka. Nazwa polska jest myląca, bo chodzi o rynek jako miejsce wymiany myśli (forum). Mówimy nieprecyzyjnie, używamy słów-wydmuszek, które bardziej zaciemniają niż wyjaśniają. Język, zamiast opisywać rzeczy, często narzuca własną logikę i rozmywa granice pojęć.

Idole teatru to ślepa wiara w autorytety i gotowe systemy. Przyjmujemy je jak przedstawienie – z całym scenariuszem – nie kwestionując, nie sprawdzając, nie myśląc samodzielnie.

Złudzenia te nie są winą jednostki, lecz wpisane są w nasz sposób poznawania świata. Dlatego Bacon podkreślał, że potrzebujemy metody – rygorystycznej, krytycznej, opartej na doświadczeniu. Metody, ktora powoli oczyści nasze poznanie z tych błędów i zbliży nas do rzeczywistości takiej, jaka jest, a nie takiej, jaką sobie wyobrażamy.

Skończyłam drugi album obrazów Jana Betleya

To jakby drugie wydanie albumu z 2001 roku, ale dodałam też 11 zdjęć szkiców do stacji drogi krzyżowej do kościoła na Górkach w Płocku — nigdy nie były publikowane, a mają swój urok. Album ma ponad 80 stron i tym razem każdy obraz ma swoją stronę, a kolory nareszcie będą zbliżone do oryginałów.

Android – system operacyjny na urządzenia takie jak smartfony i tablety, ale także znajduje się go w telewizorach, zegarkach i innych akcesoriach. anedroid – nie-typowy użytkownik mający inny system niż wszyscy, autor tego bloga i tego bloga.

Nie posiadam Androida w czystej (niezmienionej) postaci... choć jest ona zdecydowanie czystsza niż ta stojąca na sklepowej półce: bez GAPPS-ów, usług Googla, nawet Google Play tam nie ma. Brzmi jak Huawei z App Gallery? Niektórym to się nawet nie mieści w głowie, że apki da się pobierać z innych źródeł i może to być nawet bezpieczniejsze!

Mit otwartości

Systemu open source, którym tak chwali się Google, nie znajdziecie w żadnym ze swoich smartfonów (o ile sami go tam nie wgraliście). AOSP (Android Open Source Project) stanowi bazę dla wszystkich dystrybucji Androida. Zawiera tylko podstawowe funkcjonalności.

Android w wydaniu Googla (znajdziemy go m.in. w smartfonach Pixel) stanowi własnościowe rozszerzenie AOSP z dodaną integracją usług Googla. Integracja ta jest zaszyta głęboko w system, lub – cały system jest nią przesiąknięty. To nie tylko aplikacje jak YouTube, Gmail i Kontakty, ale również interfejsy programistyczne (API) na których polega wiele popularnych aplikacji jak Netflix, mObywatel, MS Teams, jakdojade, i wiele innych. Uruchomione na AOSP bez tych interfejsów mogą nie zadziałać.

Dodatkowo, producenci smartfonów często rozszerzają Googlowego Androida o swoje dodatki i preinstalowane apki 3rd party (Facebook, TikTok, Messenger, Twitter, etc.), własne apki do kontrolowania urządzenia i oczywiście własny ekran ustawień, który musi być inny w każdym smartfonie, aby nie można było łatwo odnaleźć tego co trzeba. A zbiór oprogramowania rośnie, pojawiają się podwójne aplikacje: galerii, menedżera plików (nawet 3), przeglądarki czy poczty, a oprócz tego całe mnóstwo ukrytego i zamaskowanego spyware, który albo sam was szpieguje, albo daje aplikacjom 3rd party taką możliwość.

Właściwie Google jest autorem także AOSP, więc ma pełną kontrolę nad kierunkiem jego rozwoju. Od pewnego czasu przyjął taką strategię, że tworzy i rozwija GAPPS-y zastępujące oryginalne kontakty, dialer, kalendarz czy galerię – tamtych już nie rozwija, jak najwięcej przenosi do Google Androida, tak że z AOSP zostaje sama skorupa, niezbyt atrakcyjna wizualnie i niezbyt używalna out-of-the-box. Ale dzięki AOSP zachowuje pozór otwartości.

Więc nie, nie używacie otwartego Androida. Ja używam otwartego Androida. Nie AOSP, lepszego.

Alternatywny Android?

LineageOS (dawniej Cyanogenmod) bazuje na AOSP i jest rozszerzeniem 3rd party. Całość pozostaje open source poza własnościowymi sterownikami, bez których sprzęt by nie działał. Są podstawowe aplikacje systemowe zastępujące te z AOSP, są dodatkowe opcje customizacji, gesty, etc. i tyle. Resztę mogę doinstalować i ustawić po swojemu – może inny launcher, może coś z pakietu Fossify, może ciekawszą klawiaturkę – żyć, nie umierać. Mogę uczynić swój telefon tak bardzo minimalistycznym lub zbloatowanym jak zechcę.

Skąd biorę aplikacje, skoro nie z Google Play? 99% z F-Droida. Polecam to źródło, jest bezpieczniejsze, nieskażone korporacyjnymi interesami i zawiera wyłącznie aplikacje open source. Drugim źródłem jest nieco luźniejszy w swej polityce IzzyOnDroid. Czasem coś przydatnego uda się znaleźć na Githubie w zakładce Releases, choć tu już trzeba zachować dozę ostrożności.

Jak coś jest tylko na Google Play, zapewne plik apk krąży po stronach jak apkmirror, apkpure, apkcombo, etc. Nie do końca im ufam, ale to samo tyczy się Googla. Niezaufanych aplikacji należy unikać, a gdy to niemożliwe – izolować w Shelterze. I oczywiście nie dawać niepotrzebnych uprawnień typu lokalizacja czy mikrofon. Jednak z powodu braku własnościowych API Googla, niektóre apki mogą u mnie nie działać częściowo lub w ogóle.

W Androidzie aplikacje mogą posiadać uprawnienia do instalacji innych aplikacji (za każdorazowym potwierdzeniem użytkownika). Są to: przeglądarki, menedżery plików i sklepy z aplikacjami. W każdym przypadku całość sprowadza się do otwarcia wcześniej pobranego pliku apk (stąd apki). Do instalacji nie jest potrzebny internet – plik można np. przesłać z komputera przez USB lub z innego telefonu Bluetoothem. Sklep jak F-Droid ułatwia wyszukiwanie i instalowanie nowych, ale też sprawdza aktualizacje i w zależności od ustawień – albo wyświetla powiadomienie, albo dokonuje aktualizacji automatycznie.