Afera z wycinką Puszczy Białowieskiej za rządów PiS – wbrew stanowisku Polaków,...

Afera z wycinką Puszczy Białowieskiej za rządów PiS – wbrew stanowisku Polaków, ekologów i UE

Geneza konfliktu

Spór o sposób ochrony Puszczy Białowieskiej rozpoczął się pod koniec 2015 roku, kiedy leśnicy zaproponowali zmianę dotychczasowego planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Białowieża. W marcu 2016 roku minister środowiska Jan Szyszko zaakceptował zwiększony limit cięć, umożliwiający pozyskanie do 2021 roku maksymalnie około 125 tys. metrów sześciennych drewna, co stanowiło trzykrotne zwiększenie w stosunku do pierwotnego planu. Oficjalnym uzasadnieniem wycinki była walka z gradacją (masowym pojawieniem się) kornika drukarza, który według Lasów Państwowych stanowił śmiertelne zagrożenie dla trwałości siedlisk i gatunków w Puszczy.

W lutym 2017 roku zapadła Decyzja nr 51 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych Konrada Tomaszewskiego, która uruchomiła masową wycinkę, wprowadzając do Puszczy ciężki sprzęt, w tym harwestery[2][4]. Decyzja ta spotkała się z natychmiastowym sprzeciwem środowisk naukowych, ekologicznych oraz instytucji międzynarodowych.

Skala wycinki

Skala wycinki w Puszczy Białowieskiej za rządów PiS była bezprecedensowa:

od początku 2017 roku do sierpnia tego samego roku w trzech puszczańskich nadleśnictwach (Browsk, Hajnówka i Białowieża) pozyskano 111 993 m³ drewna, co przekłada się na wycięcie ponad 93 tys. drzew,
w samym Nadleśnictwie Hajnówka wycięto drzewa o masie 49 099 m³, w Nadleśnictwie Browsk 45 152 m³, a w Nadleśnictwie Białowieża 17 742 m³,
według danych Lasów Państwowych, od początku gradacji kornika w 2012 roku do kwietnia 2017 roku w puszczańskich nadleśnictwach wyznaczono ponad 830 tys. drzew zasiedlonych przez korniki, z czego wycięto 156 239 drzew.

Według organizacji ekologicznych była to największa wycinka w Puszczy Białowieskiej od 1989 roku. Szczególnie kontrowersyjne było wycinanie drzew ponad stuletnich, które stanowią najcenniejszą część ekosystemu Puszczy.

Reakcja społeczeństwa i protesty

Decyzja o masowej wycince Puszczy Białowieskiej wywołała falę protestów w Polsce i za granicą:

Protesty ekologów

Aktywiści z organizacji takich jak Greenpeace, Fundacja Dzika Polska i Pracownia na rzecz Wszystkich Istot organizowali blokady maszyn do wycinki. Protestujący przykuwali się łańcuchami do harwesterów i forwarderów, wchodzili na drzewa i blokowali drogi, by uniemożliwić wywóz drewna. Jeden z większych protestów miał miejsce 8 czerwca 2017 roku w Czerlonce Leśnej, gdzie aktywiści blokowali ciężkie maszyny używane do wycinki drzew.

Protesty spotykały się z coraz bardziej stanowczą reakcją służb. W październiku 2017 roku Amnesty International wyraziła zaniepokojenie użyciem siły wobec protestujących przez straż leśną. Według relacji aktywistów, strażnicy siłą usuwali protestujących przykutych łańcuchami do metalowych beczek, co w niektórych przypadkach prowadziło do obrażeń.

Stanowisko naukowców

Polscy i zagraniczni naukowcy, specjaliści w zakresie ochrony przyrody, ekologii lasu i leśnictwa, jednoznacznie apelowali o objęcie Puszczy Białowieskiej ochroną minimalizującą działania gospodarcze. Podkreślali, że unikatowy charakter ekosystemu Puszczy wynika z wysokiego stopnia naturalności jej lasów oraz zachodzących tam procesów przyrodniczych, niezakłócanych przez gospodarkę leśną. Wskazywali również, że zwiększone występowanie kornika jest naturalnym zjawiskiem, które w Puszczy Białowieskiej obserwuje się cyklicznie w ciągu ostatnich 100 lat.

Opinia publiczna

Badania opinii publicznej konsekwentnie pokazywały, że zdecydowana większość Polaków opowiada się za ochroną Puszczy Białowieskiej:

według badania przeprowadzonego w maju 2025 roku przez firmę Quantify na zlecenie Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB), od 84 do 92% Polaków uważa, że Puszcza Białowieska powinna być chroniona tak, by zapewnić pierwszeństwo naturalnych procesów,
to samo badanie wykazało, że 70% ankietowanych nie popiera pozyskiwania drewna w Puszczy
aż 89% Polaków opowiada się za ochroną Puszczy Białowieskiej na całym jej terenie.

Reakcja Unii Europejskiej i konsekwencje prawne

Komisja Europejska już w czerwcu 2016 roku żądała od Polski “usunięcia uchybienia” oraz przestrzegania na obszarze Puszczy przepisów w zakresie konserwacji i ochrony. Wobec kontynuowania wycinki, w lipcu 2017 roku Europejski Trybunał Sprawiedliwości zawyrokował, że wycinka drzew jest bezprawna i nakazał natychmiastowe jej wstrzymanie. Polskie władze zignorowały tę decyzję i kontynuowały wycinkę.

W kwietniu 2018 roku Trybunał Sprawiedliwości UE wydał ostateczny wyrok, uznając, że Polska prowadząc zwiększoną wycinkę w Puszczy Białowieskiej naruszyła prawo UE. Trybunał stwierdził, że Polska nie wypełniła zobowiązań wynikających z dyrektyw siedliskowej i ptasiej. Od wyroku nie było odwołania, a Polska została zobowiązana do jego respektowania.

W lutym 2021 roku Komisja Europejska ponownie interweniowała w sprawie Puszczy Białowieskiej, uznając, że nadal nie jest ona wystarczająco chroniona. Komisja stwierdziła, że działania przewidziane przez Polskę są sprzeczne z dyrektywami i orzeczeniem Trybunału, a Polsce groziły kary finansowe w wysokości nawet 100 tys. euro za każdą dobę zwłoki w dostosowaniu się do wyroku TSUE.

Konsekwencje ekologiczne wycinki

Badania naukowe potwierdziły, że wycinka drzew w Puszczy Białowieskiej miała negatywny wpływ na cały ekosystem:

Naukowcy, analizując zdjęcia satelitarne wykonane przez europejskiego satelitę Sentinel-2, wykazali, że wycinka drzew miała wpływ na działanie całego ekosystemu, a jej konsekwencje znacznie wykraczały poza obszar, na którym dokonano wyrębów,
Szczególnie ucierpiały cenne drzewostany ponad stuletnie, z których wycięto 229 hektarów,
Łączna powierzchnia, na której wycięto i wywieziono drzewa, wyniosła co najmniej 675 hektarów.

Działania, które według Ministerstwa Środowiska miały pomóc w walce z kornikiem drukarzem, w rzeczywistości zaszkodziły naturze i zaburzyły naturalne procesy zachodzące w Puszczy.

Obecna sytuacja Puszczy Białowieskiej

Po zmianie władzy w Polsce podjęto działania mające na celu naprawienie szkód wyrządzonych w Puszczy Białowieskiej:

w styczniu 2024 roku UNESCO wezwało nowy rząd do naprawienia szkód wyrządzonych w Puszczy Białowieskiej, zarówno tych związanych z masowymi wycinkami z 2017 roku, jak i efektami budowy muru na granicy z Białorusią,
minister klimatu i środowiska zapowiedziała wzmocnienie ochrony Puszczy Białowieskiej i przygotowanie dokumentu, który ochroni polskie dziedzictwo przyrodnicze,
obecnie w Puszczy nie jest prowadzona gospodarka leśna; została wstrzymana przed kilku laty decyzją sądu,
trwają prace nad planem zarządzania dla Obiektu Światowego Dziedzictwa Puszcza Białowieska, który ma zostać poddany konsultacjom społecznym w lipcu 2025 roku.

Podsumowanie

Afera z wycinką Puszczy Białowieskiej za rządów PiS stanowi jeden z najbardziej jaskrawych przykładów działań wbrew woli społeczeństwa, opinii ekspertów i prawa międzynarodowego. Decyzja o masowej wycince, motywowana oficjalnie walką z kornikiem drukarzem, spotkała się z bezprecedensowym sprzeciwem ze strony naukowców, ekologów, opinii publicznej oraz instytucji międzynarodowych.

Puszcza Białowieska, jako jedyny las w Europie z ciągłością pokrywy leśnej przez ostatnie 12 tysięcy lat i jedyny polski obiekt przyrodniczy wpisany przez UNESCO na listę Światowego Dziedzictwa, stanowi bezcenne dziedzictwo przyrodnicze o znaczeniu globalnym. Ochrona tego unikatowego ekosystemu powinna być priorytetem, niezależnie od doraźnych interesów politycznych czy gospodarczych.

Obecne badania opinii publicznej jednoznacznie pokazują, że Polacy doceniają wartość Puszczy Białowieskiej i opowiadają się za jej ochroną w stopniu zapewniającym pierwszeństwo naturalnych procesów. Jest to jasny sygnał dla decydentów, że przyszłość Puszczy powinna być kształtowana z poszanowaniem jej wyjątkowej wartości przyrodniczej oraz zgodnie z wolą społeczeństwa.