Afery PiS

May 27, 2025

Afera Samolotów VIP

Afera samolotów VIP stanowi jedną z największych kontrowersji związanych z wydatkowaniem środków publicznych w Polsce w ostatnich latach. Sprawa obejmuje zarówno proceduralne nieprawidłowości przy zakupie trzech samolotów Boeing 737-800 za ponad 2 miliardy złotych, jak i systematyczne nadużywanie lotów służbowych przez najważniejszych polityków Prawa i Sprawiedliwości do celów prywatnych. Krajowa Izba Odwoławcza oraz sądy potwierdziły naruszenia prawa podczas procedury zakupowej, a Najwyższa Izba Kontroli wykazała przekroczenie limitów budżetowych i niewłaściwe finansowanie zakupu. Równocześnie ujawniono przypadki wykorzystywania drogich lotów o statusie HEAD przez premiera Mateusza Morawieckiego na wakacje nad morze oraz marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego do przewozu rodziny, co doprowadziło do dymisji tego ostatniego.

Procedura Zakupowa i Naruszenia Prawa

Proces pozyskania samolotów dla najważniejszych osób w państwie był przeprowadzony z licznymi nieprawidłowościami proceduralnymi. W marcu 2017 roku Ministerstwo Obrony Narodowej unieważniło przetarg na zakup samolotów VIP, tłumacząc to zbyt wysoką ceną i błędami formalno-prawnymi w ofertach złożonych przez Boeing oraz czeską firmę Glomex. Już następnego dnia Inspektorat Uzbrojenia MON uruchomił postępowanie w trybie zamówienia “z wolnej ręki”, zapraszając do negocjacji wyłącznie amerykańskiego Boeinga.

Decyzja o zastosowaniu trybu wolnej ręki została uznana za nieuzasadnioną przez Krajową Izbę Odwoławczą. KIO stwierdziła, że MON nie dowiódł, by dostawy mogły być świadczone przez jedną tylko firmę z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze lub związanych z ochroną praw wyłącznych. Nie spełniono również przesłanek pozwalających na zastosowanie wolnej ręki ze względu na wyjątkową sytuację, ponieważ prawdopodobieństwo unieważnienia wcześniejszych negocjacji było do przewidzenia. Warszawski Sąd Okręgowy podtrzymał prawomocnym wyrokiem decyzję KIO, potwierdzając naruszenie prawa podczas procesu zakupowego.

Presja czasowa była ogromna, ponieważ ministerstwo miało wydać ponad pół miliarda złotych zapisanych na ten cel w budżecie 2016 roku do końca marca 2017 roku. MON uzyskało specjalną zgodę KIO na zawarcie kontraktu jeszcze przed wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia, argumentując, że ewentualny uszczerbek dla środków publicznych byłby większy niż interes skarżących firm. Umowa została podpisana 31 marca 2017 roku, w ostatnim możliwym terminie wydatkowania środków budżetowych.

Koszty i Finansowanie Zakupu

Łączna wartość kontraktu na zakup trzech samolotów Boeing 737-800NG wyniosła 523,6 miliona dolarów, czyli około 2,065 miliarda złotych netto, a po doliczeniu podatku przekroczyła 2,5 miliarda złotych. Zamówienie obejmowało dostawę dwóch nowych samolotów w konfiguracji BBJ2 (Boeing Business Jet) oraz jednego używanego w konfiguracji pasażerskiej, który miał zostać przebudowany do wersji VIP. Umowa przewidywała również dostawę pakietu logistycznego, dokumentacji technicznej, szkolenie personelu oraz wsparcie eksploatacji.

Najwyższa Izba Kontroli wykazała poważne nieprawidłowości w finansowaniu zakupu. Z raportu NIK opublikowanego 30 maja 2018 roku wynika, że ówczesny minister obrony Antoni Macierewicz naruszył dyscyplinę finansów publicznych, przeznaczając na zakup 2,5 miliarda złotych zamiast dopuszczalnego ustawowo limitu 1 miliarda 700 tysięcy złotych. Ponadto zakup miał być finansowany spoza ministerialnych środków, tymczasem koszty w całości pokrył resort obrony narodowej. NIK twierdziła również, że MON naruszyło przepisy nakazujące wydawać co najmniej 2 procent PKB na obronność, przesuwając pieniądze na zakup samolotów dla VIP-ów.

Dodatkowe koszty generuje konieczność czarterowania samolotów od PLL LOT w okresie, gdy rządowe maszyny nie mogą być wykorzystywane. Według miesięcznika “Polska Zbrojna” cena za wypożyczenie i obsługę samolotów ma wynieść 160 milionów złotych. Jest to konsekwencja tego, że Boeing 737 “Piłsudski” dostarczony w listopadzie 2017 roku długo czekał w hangarze ze względu na brak pilotów uprawnionych do przewożenia VIP-ów.

Specyfikacja i Wyposażenie Samolotów

Zakupione samoloty Boeing 737-800NG zostały wyposażone w zaawansowane systemy bezpieczeństwa i łączności, które umożliwiają kierowanie państwem z powietrza. “Dmowski” i “Paderewski”, jak nazwano dwa nowe samoloty BBJ2, różnią się od wcześniejszego “Piłsudskiego” głównie dodatkowymi zbiornikami paliwa umożliwiającymi przelot nad Atlantykiem jednym skokiem – ich zasięg wynosi 11 tysięcy kilometrów. Maszyny są wyposażone w silniki CFM International i osiągają prędkość podróżną 850-900 km/h.

Systemy bezpieczeństwa obejmują identyfikację IFF (Friend or Foe), czyli “swój czy obcy”, bardzo przydatną gdy maszyna wlatuje w przestrzeń objętą działaniami militarnymi. Precyzyjny GPS jest wspomagany systemami uniemożliwiającymi blokadę sygnału z satelity, a własny system obrony sprawia, że gdyby w kierunku samolotu ktoś wystrzelił rakietę, gorące race przyciągną pocisk i ochronią maszynę. Transmisja danych z pokładu może być kodowana i tajna.

Konfiguracja pasażerska przewiduje 66 miejsc: sześć w klasie VIP, pozostałe w klasach “business” i “economy”. Na pokładzie znajduje się gabinet lekarski wyposażony w urządzenia ratujące życie, włączając stanowisko do intensywnej terapii medycznej z defibrylatorem i respiratorem. Szczegóły dotyczące wyposażenia kabiny pasażerskiej, saloników, urządzeń rozrywki pokładowej i materiałów użytych do ich wykonania władza chce zachować w tajemnicy.

Nadużywanie Lotów Służbowych przez Polityków

Sprawa wykroczyła poza kwestie proceduralne, gdy ujawniono systematyczne nadużywanie drogich lotów służbowych przez najważniejszych polityków PiS do celów prywatnych. Marszałek Sejmu Marek Kuchciński stał się symbolem tej afery, gdy wyszło na jaw, że regularnie latał rządowymi samolotami między Warszawą a Rzeszowem w weekendy, zabierając ze sobą rodzinę. Loty odbywały się w trybie “misji oficjalnej o statusie HEAD”, mimo że każdy z nich miał miejsce w weekendy, z rodziną i do miejsca zamieszkania.

Koszty takich lotów znacznie przewyższają standardowe ceny przelotów. Podczas gdy Kancelaria Sejmu wyceniła koszt przelotu rejsowym samolotem LOT na 572,40 złotych, lot o statusie HEAD wymaga zaangażowania kilkudziesięciu służb wojskowych i cywilnych, zapasowego samolotu z załogą oraz zapasowych lotnisk postawionych w stan gotowości. Zgodnie z 80-stronicową instrukcją HEAD, koszty takiego przelotu z pewnością wielokrotnie przewyższają 572 złote i 40 groszy od osoby.

Premier Mateusz Morawiecki również został oskarżony o nadużywanie lotów ze statusem HEAD. Według ustaleń “Newsweeka”, premier lata rządową casą na Wybrzeże do Dębek, gdzie ma 300-metrowy dom i działkę, tam też wakacje spędzają jego najbliżsi. Tylko w ciągu pięciu tygodni czerwca i lipca 2019 roku lotów Morawieckiego nad morze i z powrotem było 11. Wszystkie przeloty na Wybrzeże miały status HEAD, choć nie wiązały się z wykonywaniem misji oficjalnej. Morawiecki lata także do Krakowa na miesięcznice pogrzebu Lecha i Marii Kaczyńskich, które odbywają się każdego 18 dnia miesiąca.

Koszty Eksploatacji i Nadużyć

Analiza kosztów lotów rządowych pokazuje skalę wydatków ponoszonych przez państwo. Godzina lotu casą kosztuje 16,6 tysięcy złotych, godzina gulfstreama jest wyceniana przez wojsko na 25 tysięcy złotych, a godzina embraera na 35 tysięcy złotych. Posłanka Hanna Gill-Piątek przeprowadziła kontrolę wydatków ministerstw na loty w 2023 roku, wykazując, że na pierwszym miejscu uplasowało się Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które za około 70 lotów samolotami rejsowymi zapłaciło ponad 700 tysięcy złotych, a dodatkowo 1,7 miliona złotych na podróże samolotem ze specjalnej floty rządowej.

Na drugim miejscu znalazło się Ministerstwo Klimatu i Środowiska z 84 lotami rejsowymi kosztującymi ponad 300 tysięcy złotych, podczas gdy przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju i Technologii odbyli 60 rejsowych lotów za ponad 260 tysięcy złotych. Szczególnie kontrowersyjne są loty na krótkich odcinkach krajowych, jak trasa Warszawa-Szczecin. Łącznie pod koniec 2018 roku Centrum Informacyjne Rządu poinformowało, że premier Mateusz Morawiecki w trakcie 20 miesięcy swojego urzędowania odbył ponad 200 lotów.

Reakcje Polityczne i Konsekwencje

Afera wywołała ostre reakcje opozycji. Politycy Platformy Obywatelskiej ocenili decyzję o zakupie trzech samolotów amerykańskiego Boeinga jako “ogromną aferę Antoniego Macierewicza za kilkanaście miliardów złotych”. Cezary Tomczyk z PO przypomniał, że posłowie Platformy podczas wizyt w MON ustalili, iż Antoni Macierewicz “w bardzo wielu kwestiach po prostu kłamał”, twierdząc między innymi, że dr Wacław Berczyński nie miał dostępu do dokumentacji przetargowej.

Tomasz Siemoniak, były minister obrony i wiceszef PO, stwierdził, że “wydano, licząc całościowo, cztery miliardy złotych na samoloty VIP kosztem wojska, kosztem pieniędzy, które mogły iść na konieczny sprzęt wojskowy”. Marcin Kierwiński z PO dodał, że “publiczne pieniądze były wydawane bez jakiegokolwiek opamiętania, samoloty traktowane były już nie jako taksówki, ale jako prywatne samoloty notabli PiS-owskich”.

Antoni Macierewicz bronił zakupu, oskarżając PO o doprowadzenie do “dramatu smoleńskiego”. Stwierdził: “Można skazywać VIP-ów na latanie rosyjskimi samolotami. Można prowadzić, jak wy, do dramatów i katastrof. To wasza metoda. Tak, my rzeczywiście kupiliśmy pięć samolotów, które służyć będą nie tylko VIP-om, ale także polskim żołnierzom na misjach”. Podkreślił również, że próba przedstawienia samolotów jako służących wyłącznie władzy “skończyła się dramatem smoleńskim”.

Konsekwencją afery była dymisja marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego, który odszedł po doniesieniach medialnych o jego lotach służbowych z rodziną. W piątek przed dymisją Kuchciński oświadczył, że zapłaci za przeloty członków swojej rodziny rządowymi maszynami. Według Marcina Kerwińskiego, “PiS próbował w ten sposób uciąć sprawę, ponieważ Kuchciński był tylko wierzchołkiem góry lodowej”.

Flota Rządowa i Przyszłość Programu

Obecnie flota rządowa składa się z pięciu samolotów: trzech Boeing 737-800 (“Józef Piłsudski”, “Dmowski” i “Paderewski”) oraz dwóch mniejszych, 19-miejscowych Gulfstream G550 (“Kazimierz Pułaski” i “Józef Poniatowski”). Pierwszy Boeing 737-800 NG “Józef Piłsudski” przyleciał do Polski w listopadzie 2017 roku, ale dopiero w maju 2019 roku rozpoczął służbę ze względu na wymóg, aby pierwszy pilot lotu o statusie HEAD miał danym statkiem powietrznym wylatane co najmniej 250 godzin.

Dwa kolejne Boeingi BBJ2 zostały dostarczone pod koniec maja i w połowie czerwca 2021 roku. Po dostawie odbyło się szkolenie uzupełniające obejmujące nowe systemy wojskowe zabudowane w maszynach, a samoloty weszły do służby operacyjnej w drugiej połowie lipca 2021 roku. Zgodnie z planem, program zabezpieczenia transportu powietrznego najważniejszych osób w państwie został w ten sposób praktycznie zakończony.

Wszystkie maszyny stacjonują w 1. Bazie Lotnictwa Transportowego w Warszawie, która przejęła zadania transportu najważniejszych osób po rozwiązaniu 36. Pułku Specjalnego po katastrofie smoleńskiej. Przez kilka lat jednostka ta obsługiwała tylko śmigłowce, co stanowiło wyzwanie przy wprowadzeniu dużych samolotów pasażerskich. Pięć odrzutowców to bardzo dużo, jak zauważają eksperci, ponieważ samoloty rządowe powinny być używane wyłącznie do przewozu najwyższej rangi urzędników w ramach oficjalnych podróży, a grono uprawnionych powinno ograniczać się do prezydenta, premiera oraz marszałków Sejmu i Senat.

Podsumowanie

Afera samolotów VIP PiS stanowi złożony przypadek łączący nieprawidłowości w zamówieniach publicznych z nadużywaniem środków publicznych przez najwyższych urzędników państwowych. Zakup trzech samolotów Boeing za ponad 2,5 miliarda złotych został przeprowadzony z naruszeniem prawa, co potwierdziły niezależne instytucje kontrolne. Równocześnie systematyczne wykorzystywanie drogich lotów służbowych do celów prywatnych przez premiera i marszałka Sejmu pokazało brak odpowiedzialności w zarządzaniu publicznymi środkami. Sprawa doprowadziła do dymisji marszałka Kuchcińskiego i wywołała trwałą debatę o standardach etycznych w życiu publicznym oraz konieczności wprowadzenia skuteczniejszych mechanizmów kontroli wydatków na transport najważniejszych osób w państwie.

Źródła Przylatują nowe samoloty dla VIP-ów. Za co zapłaciliśmy 2 mld zł? https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/2138308,1,przylatuja-nowe-samoloty-dla-vip-ow-za-co-zaplacilismy-2-mld-zl.read Rzutem na taśmę. MON wydał miliardy na trzy samoloty dla VIP-ów https://tvn24.pl/biznes/z-kraju/mon-kupi-od-boeinga-trzy-samoloty-do-przewozu-vip-ow-za-ok-2-mld-zl-ra728406-ls4484083 Tak kupowano samoloty dla VIP-ów – Dziennik.pl https://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/296205,tak-kupowano-samoloty-dla-vip-ow.html,komentarze-popularne,1 Państwowe VIP-y dostaną kolejne dwa samoloty. Boeingi 737 ... https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/nowe-samoloty-boeing-737-dla-najwazniejszych-osob-w-panstwie-samoloty-mon-dla-vip-ow/qtz11p4 PO o zakupie samolotów dla VIP: ogromna afera Antoniego ... – PAP https://www.pap.pl/aktualnosci/news,967622,po-o-zakupie-samolotow-dla-vip-ogromna-afera-antoniego-macierewicza.html “Wniebowzięci”. Loty “związane z obowiązkami” i “rujnujące dla sił ... https://tvn24.pl/polska/andrzej-duda-i-mateusz-morawiecki-wykorzystywali-loty-o-statusie-head-komentarze-ra967024-ls2291030 “DGP”: Rządowy boeing gotowy do lotów z VIP-ami na pokładzie https://businessinsider.com.pl/polityka/boeing-737-800-ng-dla-vip-ow-rzadu-polskich-wladz/ynyjxdx “Bezkosztowe loty”, czyli PiS podróżuje samolotami bez umiaru https://www.bankier.pl/wiadomosc/Bezkosztowe-loty-czyli-PiS-podrozuje-samolotami-bez-umiaru-8499245.html Umowa na samoloty VIP ważna – Ministerstwo Obrony Narodowej https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/umowa-na-samoloty-vip-wazna-2 Nie było podstaw do kupowania samolotów dla VIP-ów z wolnej ręki https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1032496,samoloty-dla-vip-bez-przetargu.html Premier latał rządowymi samolotami na wakacje? Jest odpowiedź ... https://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/605443,premier-wakacje-loty-rzadowy-odpowiedz-morawiecki-odpowiedz.html Kosztowne potknięcie z samolotami klasy VIP – Polityka.pl https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1700480,1,kosztowne-potkniecie-z-samolotami-klasy-vip.read Antoni Macierewicz odpiera zarzuty i tłumaczy się z kupna ... https://wiadomosci.wp.pl/antoni-macierewicz-odpiera-zarzuty-i-tlumaczy-sie-z-kupna-samolotow-dla-vip-ow-6262631849945217a Ile kosztowały loty marszałka Sejmu samolotem dla VIP-ów? https://businessinsider.com.pl/polityka/marszalek-marek-kuchcinski-koszty-lotow-samolotem-rzadowym/mmgf0k7 Sąd: KIO miała rację. Umowa na samoloty VIP z naruszeniem prawa https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1055441,sad-umowa-na-samoloty-vip-z-naruszeniem-prawa.html Loty premiera Morawieckiego. Na wakacje i na miesięcznice https://www.bankier.pl/wiadomosc/Premier-Mateusz-Morawiecki-lata-rzadowymi-samolotami-na-wakacje-7723859.html MON kupując samoloty dla rządu złamał prawo – Newsweek https://www.newsweek.pl/polska/polityka/mon-kupujac-samoloty-dla-rzadu-zlamal-prawo/e3frsx2 Limuzyną do samolotu. Odprawa VIP dla rodziny prezesa PKOL https://www.money.pl/gospodarka/strefa-vip-dla-rodziny-ale-nie-dla-sportowcow-przywileje-dla-rodziny-szefa-pkol-7059562574175008a.html Umowa ws. samolotów dla VIP podpisana. Pierwszy Boeing 737 w ... https://defence24.pl/sily-zbrojne/umowa-ws-samolotow-dla-vip-podpisana-pierwszy-boeing-737-w-2017-roku Skrzydlata Polska – 11/2008 – Samoloty VIP: Do krwi ostatniej? – Altair https://www.altair.com.pl/magazines/article?article_id=1916 Macierewicz wydał 2,5 mld złotych na samoloty dla VIP-ów, ale rząd ... https://www.newsweek.pl/polska/polityka/macierewicz-wydal-25-mld-zlotych-na-samoloty-dla-vip-ow-ale-rzad-wciaz-pozycza/m0w615r Jarosław Kaczyński: potrzebne są przepisy regulujące loty służbowe ... https://businessinsider.com.pl/polityka/marek-kuchcinski-afera-loty-rzadowym-samolotem-vip-jaroslaw-kaczynski-komentarz/dnwekb5 Samoloty dla VIP-ów i modernizacja armii. PO pyta PiS o wydatki https://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/552658,samoloty-dla-vip-ow-modernizacja-armii-wydatki-pis-po.html Wpadki zakupowe ministra Antoniego Macierewicza – Wiadomości https://wiadomosci.onet.pl/kraj/wpadki-zakupowe-ministra-antoniego-macierewicza/w5byw6r KIO zadecyduje o samolotach dla VIP-ów – Altair Agencja Lotnicza https://www.altair.com.pl/news/view?news_id=21915 KIO: Postępowanie na samoloty VIP z naruszeniem przepisów https://defence24.pl/kio-postepowanie-na-samoloty-vip-z-naruszeniem-przepisow [PDF] KIO/W 8/17, POSTANOWIENIE z dnia 30 marca 2017r. Krajowa Izba ... https://www.gov.pl/attachment/f0cc37b1-3f85-49d1-a463-c0a834c31f36 Loty zakazane – trudne i kosztowne powroty Polaków do kraju https://www.prawo.pl/prawo/polacy-za-granica-jak-wroca-do-kraju,498638.html Witczak: marszałek Kuchciński jest bez honoru, żądamy jego dymisji https://www.pap.pl/aktualnosci/news,493299,witczak-marszalek-kuchcinski-jest-bez-honoru-zadamy-jego-dymisji.html “Rz”: “Loty po koszulę” dla marszałka? Kancelaria Sejmu milczy https://dorzeczy.pl/kraj/111085/rz-loty-po-koszule-dla-marszalka-kancelaria-sejmu-milczy.html VIP airliner | Private aircraft charter https://www.deutsche-privatjet.com/aircraft-charter/vip-charter.html Kto mógłby zapłacić za loty marszałka Marka Kuchcińskiego – rp.pl https://www.rp.pl/samorzad-i-administracja/art1195951-kto-moglby-zaplacic-za-loty-marszalka-marka-kuchcinskiego Lot prywatnym odrzutowcem nie tylko dla milionerów? – Podróże Onet https://podroze.onet.pl/ciekawe/lot-prywatnym-odrzutowcem-nie-tylko-dla-milionerow/ykvy1ys Posłowie “wylatali” 10 mln zł w dwa i pół roku. Kto najwięcej? https://www.money.pl/gospodarka/poslowie-wylatali-10-mln-zl-w-dwa-i-pol-roku-kto-najwiecej-6805173251549920a.html LOT Polish Airlines – Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/LOT_Polish_Airlines Średnie samoloty VIP dla Polski: dwie oferty Boeinga 737 https://defence24.pl/sily-zbrojne/srednie-samoloty-vip-dla-polski-dwie-oferty-boeinga-737 Raport NIK: Lotów z VIP-ami nikt nie zabezpieczał – Fakt.pl https://www.fakt.pl/polityka/raport-nik-lotow-z-vip-ami-nikt-nie-zabezpieczal/ymz4ssl Samoloty dla VIP – Ministerstwo Obrony Narodowej – Portal Gov.pl https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/samoloty-dla-vip-4 Loty najważniejszych osób w państwie odtajnione. Jak często ... https://www.wprost.pl/opinie-i-komentarze/11587192/loty-najwazniejszych-osob-w-panstwie-odtajnione-jak-czesto-prezydent-andrzej-duda-czy-marszalek-senatu-tomasz-grodzki-latali-w-rodzinne-strony.html Wiemy, dokąd najczęściej latał prezydent Duda – TVN24 https://tvn24.pl/polska/wiemy-dokad-najczesciej-latal-prezydent-duda-st7772414 Dziennikarze dotarli do rejestru lotów Andrzeja Dudy. Wiadomo ... https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,30709472,dziennikarze-dotarli-do-rejestru-lotow-andrzeja-dudy-wiadomo.html TVN24: prezydent w statusie HEAD latał nad morze, politycy PiS na ... https://wiadomosci.onet.pl/kraj/loty-head-premiera-mateusza-morawieckiego-i-prezydenta-andrzeja-dudy/bjwr5eb Prywatne loty Szydło rządową CASĄ. PiS tłumaczy się w Sejmie https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/loty-premier-samolotami-casa-zapytanie-po,74,0,2268234.html

May 26, 2025

Afera Wiatrakowa: Destrukcja Polskiego Sektora Energii Odnawialnej

Termin “afera wiatrakowa” w polskim dyskursie politycznym odnosi się do szeregu kontrowersyjnych decyzji i zaniedbań dotyczących sektora energii wiatrowej, które doprowadziły do niemal całkowitego zahamowania rozwoju lądowej energetyki wiatrowej w Polsce. Największym symbolem tej destrukcji stała się wprowadzona w 2016 roku przez rząd Prawa i Sprawiedliwości zasada 10H, która zablokowała 99,7% powierzchni kraju przed inwestycjami w energię wiatrową na lądzie. Kontrowersje nasiliły się szczególnie w 2023 roku, gdy próby liberalizacji przepisów przez nową koalicję rządową spotkały się z oskarżeniami o lobbowanie na rzecz obcych interesów, a sam termin “afera wiatrakowa” został wykorzystany jako narzędzie politycznego ataku przez odchodzącą władzę PiS.

Geneza Destrukcji: Wprowadzenie Zasady 10H i Jej Konsekwencje

Mechanizm Blokady Rozwoju Sektora

Kluczowym momentem w historii polskiej energetyki wiatrowej było uchwalenie w 2016 roku ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, która wprowadziła kontrowersyjną zasadę 10H. Zgodnie z tym przepisem elektrownia wiatrowa nie może być zbudowana w odległości mniejszej niż 10-krotna wysokość turbiny wraz z uniesionymi łopatami od zabudowań o funkcji mieszkaniowej, form ochrony przyrody i leśnych kompleksów. W praktyce oznaczało to, że turbiny o wysokości około 200 metrów muszą być oddalone od zabudowań o 2 kilometry. Zasada 10H spowodowała według różnych szacunków zablokowanie naprawdę niewielkiej liczby terenów w Polsce, które spełniały ustawowe warunki pod budowę wiatraków.

Skutki wprowadzenia tych przepisów były dramatyczne dla całego sektora. Jak podaje think tank Ember, zastosowana w Polsce minimalna odległość ponad 2000 metrów była 4 razy większa niż typowa wartość 500 metrów w większości krajów europejskich. Konsekwencją było niemal całkowite zatrzymanie rozwoju lądowej energetyki wiatrowej na kilka lat, a jedyne farmy oddawane do użytku były realizowane na podstawie zezwoleń uzyskanych jeszcze przed 2016 rokiem. Ta sytuacja stawiała Polskę w pozycji lidera w zakresie restrykcyjności przepisów dotyczących energetyki wiatrowej w Europie.

Ekonomiczne i Środowiskowe Konsekwencje Blokady

Wprowadzenie zasady 10H miało daleko idące konsekwencje nie tylko dla rozwoju technologicznego, ale także dla polskiej gospodarki i środowiska naturalnego. Branża energetyki wiatrowej, która przed 2016 rokiem rozwijała się dynamicznie, została praktycznie sparaliżowana. Jak wskazuje analiza Businessinsider, rząd PiS zasłynął jako zagorzały przeciwnik wiatraków na lądzie i skutecznie zablokował nowe projekty w tym sektorze. Równocześnie, mimo deklaracji entuzjazmu dla energetyki wiatrowej na morzu, do dziś żaden wiatrak na Bałtyku nie powstał, choć PGE i Orlen prowadzą w tym kierunku prace.

Blokada rozwoju energetyki wiatrowej stanowiła również zagrożenie dla realizacji zobowiązań międzynarodowych Polski. Opóźnienie liberalizacji ustawy 10H mogło narazić kraj na niedobory energii, wyższe ceny energii i utratę miliardów złotych w ramach Krajowego Planu Odbudowy, gdyż rząd zobowiązał się do likwidacji barier dla energetyki wiatrowej na lądzie jako jednego z kamieni milowych KPO. Tym samym polityka antywiatrakowa niosła ryzyko nie tylko dla sektora energetycznego, ale także dla szerszych planów gospodarczych kraju.

Systematyczne Osłabianie Odnawialnych Źródeł Energii

Wielopoziomowy Atak na Sektor OZE

Działania rządu PiS wobec energetyki odnawialnej wykraczały daleko poza wprowadzenie zasady 10H i obejmowały systematyczne osłabianie całego sektora OZE. W 2024 roku, mimo protestów i apeli branży OZE, Ministerstwo Klimatu i Środowiska ustaliło 8,5% poziom tzw. obowiązku OZE na 2025 rok, co przedstawiciele branży określili jako drastyczny cios dla wytwórców OZE i konsumentów energii elektrycznej. Jak alarmowały organizacje branżowe, rząd uległ lobbingowi węglowemu i energochłonnemu, a ingerencja w zielone certyfikaty miała doprowadzić branżę OZE na skraj opłacalności i ograniczyć nowe inwestycje.

Szczególnie kontrowersyjne były działania dotyczące systemu wsparcia dla odnawialnych źródeł energii. W lipcu 2017 roku, gdy uwaga opinii publicznej była skoncentrowana na protestach przeciwko zmianom w sądownictwie, przez parlament przeszła niepozorna poprawka do ustawy o odnawialnych źródłach energii dotycząca opłaty zastępczej. Ta nowelizacja, wprowadzona wnioskiem poselskim kilkudziesięciu posłów PiS, miała na celu uniknięcie konsultacji społecznych i międzyresortowych oraz skrócenie prac legislacyjnych do minimum. Zmiany te poważnie zagroziły rozwojowi energetyki odnawialnej, wpływając na opłacalność farm wiatrowych poprzez manipulację mechanizmem zielonych certyfikatów.

Degradacja Systemu Zielonych Certyfikatów

Podstawowym mechanizmem wsparcia dla producentów energii odnawialnej był system zielonych certyfikatów, którym objęci byli producenci produkujący prąd przed 1 lipca 2016 roku. Certyfikaty potwierdzające pochodzenie energii z odnawialnego źródła stanowiły przedmiot handlu jako papiery wartościowe, a firmy energetyczne miały ustawowy obowiązek zakupu odpowiedniej ilości takich certyfikatów. Producent energii odnawialnej zarabiał zatem nie tylko na sprzedaży energii, ale też na sprzedaży certyfikatów. Niestety, cena certyfikatów spadła dramatycznie – od 2010 roku obniżyła się o około 90 procent, co znacząco wpłynęło na opłacalność inwestycji w sektor OZE.

Działania te wpisywały się w szerszą strategię rządu PiS, który jak zauważali krytycy, robił wszystko, żeby zniszczyć OZE w Polsce. Lider PSL Władysław Kosiniak-Kamysz określił te działania jako gigantyczne zaniedbanie i zaniechanie, działanie na szkodę bezpieczeństwa państwa, środowiska i warunków życia obywateli. Szczególnie niepokojące było to, że Polska zobowiązała się w unijnym pakiecie energetycznym do zwiększenia udziału OZE do 15 procent w 2020 roku, a brak dotrzymania zobowiązań groził miliardami złotych kar.

Kontrowersje Wokół Prób Liberalizacji w 2023 Roku

Pierwsza “Afera Wiatrakowa” Nowej Koalicji

W listopadzie 2023 roku powstała nowa kontrowersja określana mianem “afery wiatrakowej”, gdy grupa posłów Polski 2050-Trzeciej Drogi i Koalicji Obywatelskiej wniosła do Sejmu projekt nowelizacji ustawy dotyczącej wsparcia odbiorców energii. Projekt ten proponował między innymi liberalizację zasad budowy lądowych elektrowni wiatrowych, wprowadzając normy hałasu dla elektrowni wiatrowych i związane z nimi minimalne odległości od terenów zabudowy mieszkaniowej. Dla maksymalnego emitowanego hałasu elektrowni do 103 decybeli proponowano odległość 300 metrów lub 400 metrów dla zabudowy jednorodzinnej, podczas gdy obowiązujące przepisy przewidywały minimalną odległość 700 metrów.

Reakcja polityków PiS była natychmiastowa i bardzo krytyczna. Rzecznik tej partii Rafał Bochenek stwierdził, że projekt jest “skandaliczny, lobbystyczny”, zarzucając autorom ukrywanie rzeczywistych intencji, gdyż “nawet w tytule ustawy nie ma ani słowa o przepisach, które tworzą eldorado dla niemieckich firm”. Poseł PiS Waldemar Buda ostrzegał przed wywłaszczeniami, pisząc na platformie X: “Każdy kto ma po sąsiedzku swojego domu niezabudowaną działkę nie może spać spokojnie! Jeśli tylko pojawi się inwestor, który będzie chciał tam postawić turbinę wiatrową, to nie dość, że dostanie zgodę, to jeszcze jak twój dom będzie za blisko, to cię wywłaszczy!”.

Zarzuty o Konflikty Interesów i Lobbying

Szczególną uwagę mediów przykuły ujawnione powiązania między autorami projektu a branżą wiatrową. Jak ustalili dziennikarze, żona eksperta Polski 2050 ds. klimatu i energii pracowała dla polskiej filii duńskiego przedsiębiorstwa działającego w branży energetyki wiatrowej. Ta informacja została wykorzystana przez PiS do podsycania podejrzeń o lobbystyczny charakter całej inicjatywy. Premier Mateusz Morawiecki na konferencji prasowej w grudniu 2023 roku stwierdził, że ustawa nie jest w interesie Polaków, zadając pytanie: „w czyim interesie została napisana, z kim konsultowana?”

Autorzy projektu podkreślali, że jest to propozycja, nad którą będą dalej pracować w komisji sejmowej, a do prac zaproszeni będą przedstawiciele organizacji pozarządowych i mieszkańców. Jednak kontrowersje narosły do tego stopnia, że marszałek Sejmu Szymon Hołownia musiał publicznie przyznać, że “intencje były dobre, popełniono błędy w komunikacji, w wytłumaczeniu, o co dokładnie chodzi”. Zapewnił też, że “ludzie nie mogą mieć wątpliwości, że nie będzie wiatraków w parkach narodowych, że nikt nie chce stawiać im wiatraków 300 metrów od domu”.

Bilans Ośmiu Lat Rządów PiS w Energetyce

Kontrastujące Wyniki w Różnych Sektorach OZE

Ocena działań rządu PiS w obszarze energetyki odnawialnej przedstawia skomplikowany obraz kontrastów między poszczególnymi sektorami. Z jednej strony, jak przyznają nawet krytycy, ostatnie lata przyniosły rewolucję fotowoltaiczną i nowe życie projektów atomowych. Boom na energetykę słoneczną był tak duży, że niewydolne sieci energetyczne szybko się zapchały, co pokazało brak przygotowania infrastruktury na dynamiczny rozwój OZE. Z impetem ruszyły także projekty jądrowe, z kilkoma równoległymi inicjatywami, które mogą doprowadzić do powstania w Polsce kilku dużych elektrowni jądrowych i całej sieci małych reaktorów.

Z drugiej strony, sektor energetyki wiatrowej na lądzie został praktycznie zniszczony. Symbolem tej polityki pozostaną zmięta kartka posła Marka Suskiego z poprawką do ustawy, która zaprzepaściła szanse na odblokowanie energetyki wiatrowej. Rząd PiS próbował również postawić elektrownię węglową w Ostrołęce, ale projekt zakończył się spektakularną klapą, a symboliczne dwie wieże runęły z hukiem wraz z marzeniami o kolejnej elektrowni węglowej. Nie udało się też zreformować górnictwa w sposób, który pozwoliłby kopalniom węgla radzić sobie bez państwowego wsparcia.

Porównanie z Poprzednią Władzą

Politycy PiS wielokrotnie bronili swoich działań, wskazując na wzrost produkcji energii z OZE w porównaniu z poprzednią władzą. Europoseł Karol Karski twierdził, że “cztery razy więcej energii jest w tej chwili z odnawialnych źródeł energii niż w czasach rządów PO-PSL”[15]. Jednak weryfikacja tych danych przez Główny Urząd Statystyczny pokazała, że w rzeczywistości między ostatnim rokiem rządów koalicji PO-PSL (2015) a 2021 rokiem produkcja energii z OZE wzrosła o 34 procent – z 22 684,1 GWh do 30 460,7 GWh[15]. Dane te nie potwierdzały zatem tezy o czterokrotnym wzroście, co pokazywało, że nawet w obszarach, gdzie PiS odnotował sukcesy, skala została znacznie przesadzona w politycznej narracji.

Próby Reform i Ograniczona Liberalizacja

Częściowe Ustępstwa Końca Kadencji

Wobec narastającej krytyki i presji międzynarodowej, rząd PiS w końcowym okresie swojego rządzenia podjął próby częściowej liberalizacji przepisów antywiatrakowych. W 2023 roku wprowadzono częściowe zniesienie zasady 10H, zezwalając na budowę wiatraków w odległości 700 metrów od zabudowań po spełnieniu pewnych warunków. Początkowo planowana odległość miała wynieść 500 metrów, ale ostatecznie ustalono ją na 700 metrów. Ustawa o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę w marcu 2024 roku.

Nowe przepisy zachowały wymóg budowy turbin wiatrowych wyłącznie na podstawie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, z zachowaniem minimalnej odległości 700 metrów od budynków mieszkalnych. Określenie dokładnej odległości między 10H a 700 metrami miało następować na podstawie wyników strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wykonanej w ramach MPZP. Ustawa zachowała także zasadę 10H w przypadku parków narodowych, a w przypadku rezerwatów przyrody ustanowiła limit 500 metrów.

Nowa Era: Całkowite Zniesienie Zasady 10H

Przełomowym momentem stało się oficjalne przyjęcie przez rząd w marcu 2025 roku ustawy likwidującej zasadę 10H. Nowe przepisy przewidują minimalną odległość 500 metrów od zabudowań i mają znacząco skrócić czas realizacji inwestycji. Jak ogłosiła ministra klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska, “największa depresja polskiego prawodawstwa w obszarze energii przechodzi do historii”. Ustawa wprowadza także możliwość wykupu przez mieszkańców do 10% mocy lokalnych elektrowni wiatrowych oraz wsparcie dla biometanowni o mocy powyżej 1 MW[6].

Nowe regulacje uwzględniają również ochronę przyrody – wiatraki będą oddalone od parków narodowych i obszarów chronionych. Minister podkreśla, że 500 metrów to kompromis między bezpieczeństwem mieszkańców a rozwojem OZE. Rozwój OZE ma przełożyć się na niższe ceny energii i większe bezpieczeństwo energetyczne kraju, co stanowi radykalną zmianę w porównaniu z polityką poprzedniego rządu.

Źródła „Afera wiatrakowa” czy burza w szklance wody? Przyszła koalicja ... https://oko.press/afera-wiatrakowa-poprawki Gigantyczna afera wiatrakowa. Skarb Państwa mógł stracić 1,4 ... https://wiadomosci.wp.pl/gigantyczna-afera-wiatrakowa-skarb-panstwa-mogl-stracic-14-miliarda-zlotych-6271914390914689a Rząd zamiast naprawiać błędy poprzedników nadal dobija OZE ... https://www.psew.pl/rzad-zamiast-naprawiac-bledy-poprzednikow-nadal-dobija-oze-obietnice-o-zielonej-transformacji-to-mrzonki-a-polska-traci-szanse-na-rozwoj/ Afera wiatrakowa. Żona eksperta Polski 2050 ds. klimatu i energii ... https://polskieradio24.pl/artykul/3291293,afera-wiatrakowa-zona-eksperta-polski-2050-ds-klimatu-i-energii-pracuje-dla-branzowego-giganta Drugie podejście koalicji do wiatraków. 500 metrów powraca, a 10H ... https://energetyka24.com/oze/analizy-i-komentarze/drugie-podejscie-koalicji-do-wiatrakow-500-metrow-powraca-a-10h-do-likwidacji “Żegnamy 10H”. Ustawa wiatrakowa oficjalnie przyjęta przez rząd https://globenergia.pl/zegnamy-10h-ustawa-wiatrakowa-oficjalnie-przyjeta-przez-rzad/ Blokowanie wiatraków? POLSKA “LIDEREM”! Jakie przepisy są w ... https://globenergia.pl/blokowanie-wiatrakow-polska-liderem-jakie-przepisy-sa-w-innych-krajach/ Moratorium na wiatraki – WP Finanse https://finanse.wp.pl/moratorium-na-wiatraki-6114564733622401a PiS sporo namieszał w energetyce. Oto bilans ośmiu lat https://businessinsider.com.pl/gospodarka/pis-sporo-namieszal-w-energetyce-oto-bilans-osmiu-lat/mr5kt24 Zielona energia w odwrocie. Ludowcy: Rząd PiS niszczy OZE https://www.psl.pl/zielona-energia-w-odwrocie-ludowcy-rzad-pis-niszczy-oze/ Afera wiatrakowa. Kto stoi za projektem ustawy? Seria pytań od ... https://polskieradio24.pl/artykul/3291212,afera-wiatrakowa-kto-stoi-za-projektem-ustawy-seria-pytan-od-politykow-pis Awantura o wiatraki. PiS ostrzega przed wywłaszczeniami, druga ... https://www.agropolska.pl/zielona-energia/energia-wiatrowa/awantura-o-wiatraki-pis-ostrzega-przed-wywlaszczeniami-druga-strona-uspokaja,134.html Zasada 10H – Definicja – Teraz-Srodowisko https://www.teraz-srodowisko.pl/slownik-ochrona-srodowiska/definicja/zasada-10H.html Liberalizacja ustawy 10H podpisana przez prezydenta https://www.psew.pl/liberalizacja-ustawy-10h-podpisana-przez-prezydenta/ Karski: mamy cztery razy więcej energii z OZE niż za rządów PO ... https://konkret24.tvn24.pl/polityka/karski-mamy-cztery-razy-wiecej-energii-z-oze-niz-za-rzadow-po-psl-sprawdzamy-st6405701 W cieniu zamachu na sądy PiS niszczy energetykę odnawialną. To ... https://oko.press/cieniu-zamachu-sady-pis-niszczy-energetyke-odnawialna-straszna-krotkowzrocznosc „Afera wiatrakowa”: pierwszy stress test nowej koalicji. PiS ... – Polityka https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/2237634,1,afera-wiatrakowa-pierwszy-stress-test-nowej-koalicji-pis-zakrzywia-rzeczywistosc.read Ustawa odległościowa: reguła 10H ograniczająca możliwości ... https://bank.pl/ustawa-odleglosciowa-regula-10h-ograniczajaca-mozliwosci-budowy-turbin-wiatrowych-bedzie-zlagodzona/ Kontrowersyjna ustawa “wiatrakowa”. O co chodzi? Marszałek ... https://samorzad.infor.pl/wiadomosci/6402415,kontrowersyjna-ustawa-wiatrakowa-o-co-chodzi-marszalek-holownia-intencje-byly-dobre.html Likwidacja zasady 10H! Co zmieni ustawa wiatrakowa? – GlobEnergia https://globenergia.pl/likwidacja-zasady-10h-co-zmieni-ustawa-wiatrakowa/ Afera wiatrakowa wstrzymała prace nad nowymi przepisami. Nowa ... https://fakty.tvn24.pl/zobacz-fakty/afera-wiatrakowa-wstrzymala-prace-nad-nowymi-przepisami-nowa-ustawa-ma-sie-pojawic-do-konca-roku-st8186864 Liberalizacja zasady 10H – nowe zasady lokalizacji i budowy – CIRE https://www.cire.pl/artykuly/materialy-problemowe/liberalizacja-zasady-10h--nowe-zasady-lokalizacji-i-budowy Nowelizacja tzw. ustawy 10H przyjęta przez Rząd – Gov.pl https://www.gov.pl/web/klimat/nowelizacja-tzw-ustawy-10h-przyjeta-przez-rzad Zaskakujący bilans rządów PiS w energetyce – WysokieNapiecie.pl https://wysokienapiecie.pl/94216-bilans-rzadow-pis-w-energetyce/ Zaskakujący bilans rządów PiS w energetyce – OKO.press https://oko.press/zaskakujacy-bilans-rzadow-pis-w-energetyce PiS zostawił sieci energetyczne w fatalnym stanie. Ale czy pomysł ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/2250331,1,pis-zostawil-sieci-energetyczne-w-fatalnym-stanie-ale-czy-pomysl-rzadzacych-na-to-jest-dobry.read Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej – PSEW https://www.psew.pl Polska coraz atrakcyjniejsza dla inwestycji w OZE https://www.psew.pl/polska-coraz-atrakcyjniejsza-dla-inwestycji-w-oze/ Świat stawia na OZE i deklaruje potrojenie mocy z zielonej energii ... https://www.psew.pl/swiat-stawia-na-oze-i-deklaruje-potrojenie-mocy-z-zielonej-energii-polska-musi-przyspieszyc-i-odblokowac-wiatr-na-ladzie/ PiS wraca do pomysłów mogących zablokować energetykę wiatrową https://www.gramwzielone.pl/energia-wiatrowa/19518/pis-wraca-do-pomyslow-mogacych-zablokowac-energetyke-wiatrowa PiS grzmi o „aferze wiatrakowej”. Zamrożenie cen energii będzie ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/2237190,1,pis-grzmi-o-aferze-wiatrakowej-zamrozenie-cen-energii-bedzie-testem-dla-koalicji.read Sejm odrzucił projekt mrożenia cen energii autorstwa PiS https://energetyka24.com/elektroenergetyka/wiadomosci/sejm-odrzucil-projekt-mrozenia-cen-energii-autorstwa-pis PSE: Ponad 50% OZE w systemie w najbliższej dekadzie https://www.psew.pl/pse-ponad-50-oze-w-systemie-w-najblizszej-dekadzie/ PSEW: Polska zaoszczędzi nawet 116 mld zł dzięki OZE https://www.gramwzielone.pl/trendy/20185840/psew-polska-zaoszczedzi-nawet-116-mld-zl-dzieki-oze 12 sposobów na więcej OZE w sieci – nowy raport PSEW i ... https://www.psew.pl/12-sposobow-na-wiecej-oze-w-sieci-nowy-raport-psew-i-politechniki-lubelskiej/ Konferencja PSEW 2023 – OZE polską racją stanu? – SSW https://ssw.solutions/konferencja-psew-2023-oze-polska-racja-stanu/ Raport „Rachunek kosztów polskiej elektroenergetyki 2040” https://www.psew.pl/raport-rachunek-kosztow-polskiej-elektroenergetyki-2040-inwestycje-w-oze-sie-oplaca/ Polski przemysł ma potencjał do przechodzenia na OZE https://www.psew.pl/polski-przemysl-ma-potencjal-do-przechodzenia-na-oze/ Raport – Zielony Wodór | Dolnośląski Instytut Studiów Energetycznych https://dise.org.pl/raport-zielony-wodor/

May 23, 2025

Afera SKOK

Afera SKOK (Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych) jest określana przez wielu jako największa niewyjaśniona afera finansowa III RP, obejmująca wyłudzenia miliardów złotych, liczne powiązania polityczne oraz mechanizmy wyprowadzania pieniędzy. Sprawa ta, rozciągająca się na ponad dwie dekady, ukazuje złożony system wzajemnych zależności biznesowo-politycznych, który doprowadził do znaczących strat finansowych i zaangażował najwyższe instytucje państwowe oraz kluczowych polityków, szczególnie związanych z Prawem i Sprawiedliwością.

Geneza i struktura systemu SKOK

System SKOK w Polsce narodził się na początku lat 90., kiedy to 31 sierpnia 1992 roku powstała pierwsza kasa w Elektrociepłowni “Gdańsk”. Kolejne placówki powstawały dynamicznie w całym kraju, a ich rozwój był stymulowany korzystnymi regulacjami prawnymi. SKOK-i to instytucje państwowe spółdzielcze działające podobnie do banków, lecz posiadające odrębny status prawny, który początkowo zapewniał im mniejszy rygor nadzorczy.

Szczególną rolę w tworzeniu i rozwoju SKOK-ów odegrali Grzegorz Bierecki, jego brat Jarosław Bierecki, Adam Jedliński, Grzegorz Buczkowski oraz Lech Kaczyński. Ten ostatni był pierwszym przewodniczącym Rady Nadzorczej Fundacji na rzecz Polskich Związków Kredytowych (FPZK), która została powołana 30 lipca 1990 roku przez Światową Radę Związków Kredytowych i miała wspierać rozwój SKOK-ów w Polsce.

Kluczowym elementem struktury był powstały w 1992 roku związek rewizyjny – Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa (Kasa Krajowa, KSKOK), której prezesem został Grzegorz Bierecki, sprawujący tę funkcję przez 20 lat, aż do 2012 roku. Początkowo przynależność do Kasy Krajowej była dobrowolna, ale z czasem stała się obligatoryjna.

System nadzoru i luki prawne

Do 2012 roku SKOK-i funkcjonowały praktycznie bez zewnętrznego nadzoru, kontrolując się same na podstawie ustawy z 1995 roku, której głównym autorem był Adam Jedlińsk. Ta autonomia regulacyjna stworzyła przestrzeń do nadużyć. W 2013 roku Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) opublikowała audyt, który wykazał, że kasy działały przeciwnie do deklarowanej misji pomagania niezamożnym w dostępie do kapitału.

System SKOK-ów został z czasem rozbudowany do złożonej struktury, której centralnym elementem stała się spółka SKOK Holding S.à.r.l., zarejestrowana 12 października 2007 roku w Luksemburgu. Firma ta, mimo że nie zatrudniała pracowników, kontrolowała sieć powiązanych kapitałowo i personalnie spółek, do których transferowane były środki z polskich SKOK-ów w postaci opłat za usługi.

Afera SKOK Wołomin

Najbardziej spektakularnym przykładem nieprawidłowości w systemie SKOK była sprawa SKOK Wołomin, gdzie doszło do wyłudzenia około 3 miliardów złotych. W proceder zamieszanych było blisko 500 osób, które uczestniczyły w zorganizowanej grupie przestępczej wyłudzającej kredyty na podstawie sfałszowanych dokumentów.

W grudniu 2014 roku Komisja Nadzoru Finansowego zawiesiła działalność SKOK Wołomin po masowych wypłatach pieniędzy przez klientów, którzy wpadli w panikę po aresztowaniu prezesa SKOK-u Wołomin Gazdy i wiceprezesa Godka. Śledztwo w tej sprawie trwa do dziś, a w maju 2025 roku skierowano akt oskarżenia przeciwko kolejnym siedmiu osobom za udział w zorganizowanej grupie przestępczej i oszustwa na szkodę SKOK Wołomin.

Pobicie wiceszefa KNF

Jednym z najbardziej szokujących elementów afery SKOK było brutalne pobicie wiceszefa Komisji Nadzoru Finansowego, Wojciecha Kwaśniaka, które miało miejsce 6 kwietnia 2014 roku przed jego domem. Napastnik użył pałki teleskopowej, a ofiara cudem przeżyła atak. Kwaśniak był jednym z urzędników najintensywniej analizujących działalność SKOK-u Wołomin.

Za zlecenie tego pobicia skazany został Piotr Polaszczyk, były oficer Wojskowych Służb Informacyjnych, który zasiadał we władzach SKOK i był wiceprzewodniczącym rady nadzorczej SKOK Wołomin. W lutym 2024 roku sąd skazał go na 10 lat więzienia, choć wyrok nie jest prawomocny. Według prokuratury, motywem ataku była chęć powstrzymania działań KNF wobec SKOK Wołomin i zyskanie czasu na próbę legalizacji nieprawidłowych działań.

Paradoksalnie, w 2018 roku, za rządów PiS, sam Kwaśniak został zatrzymany przez CBA w związku z rzekomymi zaniedbaniami nadzorczymi. Jak wspominał później: “Myślałem, że to znów atak przestępców”.

Transfery finansowe i mechanizmy wyprowadzania pieniędzy

W centrum afery SKOK znajdują się również nieprawidłowe transfery finansowe. Jednym z głównych wątków jest wyprowadzenie 65 milionów złotych z Fundacji na rzecz Polskich Związków Kredytowych do prywatnej spółki Biereckiego i jego brata. Zgodnie z informacjami KNF, pieniądze te miały służyć ratowaniu kas, jednak Bierecki zlikwidował Fundację, a środki przeniósł do Spółdzielczego Instytutu Naukowego.

Innym przykładem jest zatrzymana i niepobrana przez Kasę Krajową dywidenda w wysokości 33 milionów euro (około 130 milionów złotych) z luksemburskiego SKOK Holdingu. Istnieją podejrzenia, że wysokość wypracowanych przez SKOK Holding zysków wpływała na wynagrodzenie członków zarządu, a wypłata dywidendy skutkowałaby zmniejszeniem sumy bilansowej SKOK Holding.

Dodatkowo, Fundacja na rzecz Polskich Związków Kredytowych dokonywała zakupów akcji i udziałów w różnych spółkach, by następnie odsprzedać je Kasie Krajowej SKOK z kilkukrotnym przebiciem cenowym. Ponieważ szefem obu podmiotów był Grzegorz Bierecki, w takich transakcjach reprezentował zarówno kupującego jak i sprzedającego. W efekcie tych działań, Fundacja w ciągu dwudziestu lat pomnożyła majątek 300-krotnie, z 70 tysięcy USD do 21,5 miliona USD.

Powiązania polityczne i konsekwencje prawne

Rola Grzegorza Biereckiego i powiązania z PiS

Centralną postacią w aferze SKOK jest senator PiS Grzegorz Bierecki, który pełnił liczne funkcje w systemie SKOK: – Był prezesem Kasy Krajowej SKOK od jej powstania w 1992 do 2012 roku – Kierował Fundacją na rzecz Polskich Związków Kredytowych – Był prezesem w luksemburskim SKOK Holding – Zasiadał we władzach kilkunastu spółek świadczących usługi dla SKOK-ów – Był współwłaścicielem spółki Arenda, od której SKOK-i wynajmowały lokale – Przewodniczył radzie nadzorczej Kasy Stefczyka

Dodatkowo, do władz Kasy Krajowej SKOK wprowadził swojego brata Jarosława, a później syna Dominika. Ta koncentracja władzy i nakładanie się funkcji biznesowych z politycznymi (jako senator PiS) budziła poważne kontrowersje.

Śledztwa i ich umarzanie po 2015 roku

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów afery SKOK są doniesienia o umarzaniu śledztw dotyczących nieprawidłowości w systemie SKOK po dojściu PiS do władzy w 2015 roku.

W kwietniu 2015 roku prokuratura wezwała Biereckiego i zażądała wydania kontraktu menedżerskiego zawartego z luksemburskim Holdingiem, podejrzewając, że im mniejszą dywidendę wypłacał SKOK Holding, tym więcej zarabiał senator PiS. Mimo że postanowienie prokuratury było prawomocne, Bierecki zignorował je, zasłaniając się “tajemnicą przedsiębiorstwa”.

Śledztwo dotyczące wyprowadzenia z Fundacji 65 milionów złotych zostało umorzone zaraz po wyborach parlamentarnych wygranych przez PiS. Podobnie stało się z postępowaniem dotyczącym zatrzymanej i niepobranej przez Kasę Krajową dywidendy.

Sytuacja zmieniła się po zmianie władzy. W styczniu 2025 roku prokuratura wznowiła śledztwo w sprawie wyprowadzenia z Kasy Krajowej SKOK 60 milionów złotych do Fundacji Grzegorza Biereckiego “Kocham Podlasie”. Sprawa ta została wymieniona w raporcie Prokuratury Krajowej jako jedno ze 163 śledztw, które w czasach rządów Zjednoczonej Prawicy były z powodów politycznych wszczynane lub umarzane.

Zmiany legislacyjne łagodzące nadzór

Istotnym aspektem afery SKOK są również zmiany legislacyjne wprowadzane przez PiS, które miały na celu złagodzenie nadzoru nad SKOK-ami. W lutym 2017 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o SKOK-ach, która miała wprowadzić zróżnicowanie wymogów związanych z nadzorem KNF w zależności od wielkości Kasy.

Początkowo projekt zakładał, że małe SKOK-i (z liczbą członków nieprzekraczającą 10 tysięcy osób i sumą aktywów bilansu nieprzekraczającą 20 milionów złotych) będą kontrolowane głównie przez Kasę Krajową, a nie przez KNF. Po protestach PiS wycofał się z tego pomysłu, jednak wprowadził zapis o stosowaniu przez KNF działań nadzorczych “adekwatnie do stopnia skomplikowania prowadzonej przez kasy działalności”, co nadal dawało SKOK-om pewną swobodę.

Konsekwencje

Afera SKOK ma swoje konsekwencje do dziś. W maju 2025 roku do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga skierowano akt oskarżenia przeciwko siedmiu osobom, którym zarzucono udział w zorganizowanej grupie przestępczej, oszustwa i pranie brudnych pieniędzy na szkodę SKOK Wołomin. Oskarżeni doprowadzili do wyłudzenia ponad 30 milionów złotych.

Prokuratura zabezpieczyła dotąd mienie wartości około 383 milionów złotych, ale straty są kilkakrotnie wyższe i sięgają 3 miliardów złotych[6]. W sprawę wołomińskiej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej zamieszanych jest już blisko pół tysiąca osób.

Źródła Wyprowadzone miliardy i pobity wiceszef KNF. Kulisy afery SKOK https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/wyprowadzone-miliardy-i-pobity-wiceszef-knf-kulisy-afery-skok/s0be84c Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa – Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%B3%C5%82dzielcza_kasa_oszcz%C4%99dno%C5%9Bciowo-kredytowa Afera SKOK Wołomin. Wyłudzili 30 mln złotych. Jest akt oskarżenia https://www.bankier.pl/wiadomosc/Afera-SKOK-Wolomin-Wyludzili-30-mln-zlotych-Jest-akt-oskarzenia-8936013.html Scandals from PiS Era May Not Be Quickly Resolved. No One May ... https://ruleoflaw.pl/scandals-from-pis-era-may-not-be-quickly-resolved-no-one-may-be-convicted-during-tusks-term/ One of the trails in SKOK credit union affair leads to Luxembourg ... https://tvn24.pl/tvn24-news-in-english/one-of-the-trails-in-skok-credit-union-affair-leads-to-luxembourg-ra892923-ls2370852 Zatrzymania w sprawie SKOK Wołomin. Straty sięgają 3 miliardów ... https://www.forbes.pl/gospodarka/zatrzymania-w-sprawie-skok-wolomin-straty-siegaja-3-miliardow-zlotych/x5ehrsp W „Newsweeku”: PiS wygrało wybory, prokuratura umorzyła SKOK-i https://www.newsweek.pl/polska/prokuratura-umorzyla-sprawe-skok-ow-i-grzegorza-biereckiego/9vlnmjq SKOK-i jednak bez nadzoru KNF? PiS prostuje jeden zapis, żeby ... https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/1694020,1,skok-i-jednak-bez-nadzoru-knf-pis-prostuje-jeden-zapis-zeby-zaraz-wprowadzic-kolejny.read Wraca sprawa SKOKów. Prokuratura wznowi śledztwo ws. fundacji ... https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/wraca-sprawa-skokow-prokuratura-wznowi-sledztwo-ws-fundacji-bylego-polityka-pis/4wh8c43 Warszawa. Wyrok w sprawie pobicia Wojciecha Kwaśniaka, byłego ... https://tvn24.pl/tvnwarszawa/najnowsze/warszawa-wyrok-w-sprawie-pobicia-wojciecha-kwasniaka-bylego-szefa-komisji-nadzoru-finansowego-st7785790 Afera SKOK-ów. Miliardowe straty i dramaty klientów – Newsweek https://www.newsweek.pl/polska/polityka/afera-skok-ow-miliardowe-straty-i-dramaty-klientow/1mq34kj Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa – Wikicytaty https://pl.wikiquote.org/wiki/Sp%C3%B3%C5%82dzielcza_kasa_oszcz%C4%99dno%C5%9Bciowo-kredytowa Pobicie urzędnika z miliardami w tle. Afera SKOK Wołomin i wyrok ... https://www.rp.pl/polityka/art42014261-pobicie-urzednika-z-miliardami-w-tle-afera-skok-wolomin-i-wyrok-za-podzeganie-do-pobicia-kwasniaka Afera SKOK. Umarzają sprawę wyprowadzenia 65 mln zł, ale ... https://www.money.pl/sekcja/aferaknf/afera-skok-bierecki-prokuratura,155,0,2424219.html Afera SKOK – Grzegorz Bierecki i Lech Kaczyński w ... – UberKasta https://uberkasta.com/afera-skok/ Kwestia SKOK-ów a odpowiedzialność Grzegorza Biereckiego https://demagog.org.pl/wypowiedzi/kwestia-skok-ow-a-odpowiedzialnosc-grzegorza-biereckiego/ Bierecki o pobiciu Kwaśniaka: “Nie jest tak, że bandyta zawsze bije ... https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/bierecki-o-pobiciu-kwasniaka-nie-jest-tak-,126,0,2423934.html Senator Bierecki ujawnia przekręty SKOK Wołomin i obnaża ... https://gazetaolsztynska.pl/968537,Senator-Bierecki-ujawnia-przekrety-SKOK-Wolomin-i-obnaza-opowiesc-o-pobiciu-bylego-szefa-KNF-Czy-kasta-i-media-braly-udzial-w-ustawce.html Akt oskarżenia w sprawie dotyczącej SKOK Wołomin – Gov.pl https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/akt-oskarzenia-w-sprawie-dotyczacej-skok-wolomin Akt oskarżenia w wątku prania brudnych pieniędzy afery SKOK ... https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/akt-oskarzenia-w-watku-prania-brudnych-pieniedzy-afery-skok-wolomin 30 mln zł strat SKOK Wołomin. Prokuratura kieruje akt oskarżenia ... https://bs.net.pl/30-mln-zl-strat-skok-wolomin-prokuratura-kieruje-akt-oskarzenia-przeciwko-7-osobom/ Śledztwo od początku polityczne | Prawdziwa afera – Polityka.pl https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1774924,1,sledztwo-od-poczatku-polityczne.read Grzegorz Bierecki: zarzuty wobec mnie to kłamstwa i “brudna ... https://wiadomosci.onet.pl/kraj/grzegorz-bierecki-zarzuty-wobec-mnie-to-klamstwa-i-brudna-kampania-wyborcza/62rcx3 PiS próbuje przykryć SKOK-i swoją aferą KNF – Polityka.pl https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/1774500,1,pis-probuje-przykryc-skok-i-swoja-afera-knf.read Brutalna napaść na wiceszefa KNF. Jest wyrok – Business Insider https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/brutalna-napasc-na-wiceszefa-knf-jest-wyrok/x8ejryg 30 mln zł strat SKOK-u Wołomin. Akt oskarżenia Prokuratury ... – Gov.pl https://www.gov.pl/web/pr-szczecin/30-mln-zl-strat-skok-u-wolomin-akt-oskarzenia-prokuratury-regionalnej-w-szczecinie Kolejna odsłona afery SKOK Wołomin. Do sądu trafił akt oskarżenia https://www.money.pl/gospodarka/kolejna-odslona-afery-skok-wolomin-do-sadu-trafil-akt-oskarzenia-6980666963352544a.html Konfliktowy problem senatora Biereckiego – GazetaPrawna.pl https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/581828,konfliktowy-problem-senatora-biereckiego.html PO oburzona umorzeniem jednego z wątków śledztwa dot. SKOK-ów https://www.bankier.pl/wiadomosc/PO-oburzona-umorzeniem-jednego-z-watkow-sledztwa-dot-SKOK-ow-3482102.html ABW weszła do spółki Grzegorza Biereckiego – senatora PiS i ... https://www.newsweek.pl/polska/abw-przeszukala-spolke-grzegorza-biereckiego-senatora-pis-i-zalozyciela-skok/cbnkwy5 Afera SKOK-ów kosztowała już 4,9 mld zł. Sam Wołomin pochłonął ... https://businessinsider.com.pl/firmy/zarzadza

May 22, 2025

Afera mieszkaniowa Karola Nawrockiego

Afera mieszkaniowa Karola Nawrockiego, kandydata PiS na prezydenta, zdominowała końcówkę kampanii wyborczej przed wyborami prezydenckimi zaplanowanymi na 18 maja 2025 roku. Kontrowersje dotyczące przejęcia kawalerki od starszego mężczyzny, okoliczności podpisania dokumentów oraz sprzecznych deklaracji doprowadziły do serii doniesień medialnych i zawiadomień do prokuratury. Sprawa zyskała ogólnopolski rozgłos, gdy okazało się, że wbrew wcześniejszym twierdzeniom Nawrockiego o posiadaniu jednego mieszkania, jest on właścicielem również drugiego lokalu, którego okoliczności nabycia budzą poważne wątpliwości.

Początek kontrowersji

Sprawa nabrała rozgłosu po debacie prezydenckiej zorganizowanej przez “Super Express”, podczas której Karol Nawrocki, odpowiadając na pytanie o podatek katastralny, stwierdził: “Mówię w imieniu Polek i Polaków zwykłych takich jak ja, którzy mają jedno mieszkanie”. Wypowiedź ta zapoczątkowała serię dziennikarskich śledztw, które ujawniły, że Nawrocki posiada nie jedno, a dwa mieszkania. Drugie mieszkanie, będące 28,5-metrową kawalerką, zostało nabyte przez Nawrockiego i jego małżonkę w 2017 roku od 80-letniego dziś pana Jerzego Ż.

Relacja z panem Jerzym Ż.

Według deklaracji Karola Nawrockiego i jego sztabu, kandydat PiS poznał pana Jerzego i regularnie spotykał się z nim od 2008 roku, pomagając mu w trudnej sytuacji życiowej. W 2011 roku pan Jerzy miał sporządzić testament, w którym zapisał swój dobytek Nawrockiemu, wydziedziczając swoją rodzinę z powodu braku kontaktu przez 37 lat. Posłowie PiS, w tym Przemysław Czarnek, przedstawili ten dokument na konferencji prasowej, broniąc Nawrockiego przed zarzutami.

Chronologia kluczowych wydarzeń

Odtworzenie chronologii wydarzeń na podstawie dostępnych dokumentów i relacji świadków pokazuje złożoność sprawy:

W 2010 roku Nawrocki udzielił panu Jerzemu pożyczki w wysokości 12 tysięcy złotych na 20 procent w skali roku na wykup mieszkania komunalnego.
20 października 2011 roku Nawrocki w imieniu pana Jerzego wpłacił gdańskiemu ratuszowi 12 tysięcy złotych – cenę wykupu komunalnego mieszkania z 90-procentową bonifikatą przysługującą lokatorom. Tego samego dnia pan Jerzy podpisał testament przekazujący mieszkanie Nawrockim.
Od 19 listopada 2011 roku do 17 maja 2012 roku pan Jerzy przebywał w areszcie śledczym w Gdańsku.
24 stycznia 2012 roku doszło do podpisania aktu notarialnego w areszcie śledczym. Jak ujawnił Onet, notariusz Maciej Ciszewski przybył do Aresztu Śledczego w Gdańsku, gdzie w obecności Jerzego Ż. oraz małżeństwa Nawrockich dokonano czynności notarialnych. W dokumencie tym Jerzy Ż. oraz małżonkowie Nawroccy zobowiązali się zawrzeć umowę sprzedaży między 2 stycznia a 31 marca 2017 roku.
6 marca 2017 roku nastąpiła finalizacja umowy sprzedaży za 120 tysięcy złotych. Aktualnie mieszkanie to według szacunków może być warte ponad 300 tysięcy złotych.
10 sierpnia 2021 roku, już jako prezes IPN, Nawrocki podpisał dokument, w którym formalnie zobowiązał się do dożywotniego utrzymania pana Jerzego poprzez zapewnienie mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, opieki w chorobie oraz sprawienia własnym kosztem pogrzebu.
Od kwietnia 2024 roku pan Jerzy przebywa w państwowym Domu Pomocy Społecznej w Gdańsku.

Kontrowersje i sprzeczności

A. Kwestia opieki nad panem Jerzym

Głównym punktem kontrowersji jest rozbieżność między deklaracjami Nawrockiego o sprawowaniu opieki nad panem Jerzym a faktycznym stanem rzeczy. Sztab Nawrockiego twierdził, że kandydat “przekazał Panu Jerzemu pieniądze na wykup mieszkania, które pan Jerzy obiecał przekazać Nawrockiemu za świadczoną pomoc”. Jednak Anna Kanigowska, która była opiekunką pana Jerzego od marca 2022 do marca 2023 roku, zaprzeczyła tym twierdzeniom.

Według opiekunki, pan Jerzy “żył w nędzy”, a Nawrocki “zupełnie nie interesował się panem Jerzym, jego sytuacją życiową i jego stanem zdrowia”. Kobieta stwierdziła również, że “wbrew zapewnieniom prezesa IPN, ten nie opłacał rachunków seniora i nie odwiedzał go”. Dodała także: “Nawrocki chciał tylko przejąć mieszkanie, a potem po prostu wszystko miał gdzieś. Nigdy nie spotkałam się z tak bezczelnym oszustwem”.

B. Sprzeczności w wyjaśnieniach

Kolejne wyjaśnienia Nawrockiego i jego sztabu zawierały liczne niespójności:

Nawrocki twierdził, że od grudnia 2024 roku nie ma kontaktu z panem Jerzym, jednak dziennikarze Onetu odnaleźli seniora w DPS “w kilka godzin”.
Na filmie opublikowanym w mediach społecznościowych Nawrocki pokazał list od pana Jerzego, twierdząc, że pochodzi z 2011 roku, podczas gdy na samym dokumencie widnieje data “12.11.2012”.
Kandydat PiS i jego żona uzyskali mieszkanie w sposób budzący wątpliwości – “z jednej strony sprzedawali kawalerkę w imieniu pana Jerzego, a z drugiej strony — w swoim imieniu ją kupowali”.
Nawrocki nie dokładał się do utrzymania pana Jerzego w DPS, za co płaci miasto Gdańsk, mimo zobowiązania do dożywotniej opieki zapisanego w dokumencie z 2021 roku.

Zawiadomienia do prokuratury

W związku z aferą do gdańskiej prokuratury wpłynęły trzy zawiadomienia: 1. Od kontrkandydatki Nawrockiego, Magdaleny Biejat, która zarzuca mu “oszustwo, doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia majątkiem przez pana Jerzego”. 2. Od Urzędu Miasta w Gdańsku. 3. Od osoby prywatnej.

Prokuratura wszczęła postępowanie sprawdzające, w ramach którego wystąpiła o dokumentację do urzędu miasta, sądów rejonowych, zarządców nieruchomości oraz Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie. Decyzja o ewentualnym wszczęciu dochodzenia ma zostać podjęta w ciągu 30 dni.

Reakcja Nawrockiego

W odpowiedzi na rosnącą krytykę, 15 maja 2025 roku Karol Nawrocki przekazał kontrowersyjne mieszkanie organizacji charytatywnej zajmującej się pomocą osobom bezdomnym. W akcie notarialnym zawarto zastrzeżenie, że pan Jerzy może do końca życia korzystać z tego mieszkania. Nawrocki stwierdził: “Wczoraj taki akt notarialny został podpisany i to mieszkanie, tak jak służyło przez wiele lat za moją sprawą panu Jerzemu i jak je opłacałem, (...) tak w kolejnych dekadach będzie służyć osobom bezdomnym”.