Wykresy: liniowy, słupkowy, świecowy. Ramy czasowe
Podstawowym narzędziem każdego inwestora są wykresy służące do graficznej prezentacji notowań danego instrumentu. Przed przystąpieniem do rysowania należy najpierw wybrać dwa parametry. Pierwszym z nich są ramy czasowe określające jednostkę czasu przypadającą na jeden element wykresu (dzień, tydzień, miesiąc, godzina, minuta itp). Drugim jest zakres danych, który będzie przedstawiony na wykresie, na przykład dwie godziny albo pół roku. Dobór tych parametrów powinien wynikać z przyjętej perspektywy inwestycyjnej — dla bardziej długoterminowych pozycji odpowiednie są szersze ramy czasowe oraz zakres obejmujący więcej danych.
Przyjrzyjmy się następującemu zestawowi danych:
| Name | Date | Open | High | Low | Close |
|---|---|---|---|---|---|
| CHFJPY | 2019-04-30 | 109.49 | 109.59 | 109.12 | 109.34 |
| CHFJPY | 2019-05-01 | 109.34 | 109.77 | 109.32 | 109.47 |
| CHFJPY | 2019-05-02 | 109.46 | 109.68 | 109.31 | 109.38 |
| CHFJPY | 2019-05-03 | 109.39 | 109.42 | 109.14 | 109.25 |
| CHFJPY | 2019-05-05 | 108.80 | 108.92 | 108.64 | 108.74 |
| CHFJPY | 2019-05-06 | 108.75 | 109.10 | 108.54 | 108.73 |
| CHFJPY | 2019-05-07 | 108.70 | 109.00 | 107.91 | 108.12 |
| CHFJPY | 2019-05-08 | 108.13 | 108.25 | 107.80 | 107.82 |
| CHFJPY | 2019-05-09 | 107.83 | 108.26 | 107.59 | 108.09 |
| CHFJPY | 2019-05-10 | 108.10 | 108.66 | 108.05 | 108.64 |
Jest to fragment notowań dziennych pary CHFJPY z rynku Forex. Kolejne kolumny zawierają: nazwę instrumentu, datę, cenę otwarcia, cenę maksymalną, cenę minimalną i cenę zamknięcia. Dane te można zwizualizować na wiele sposobów, z których trzy najpopularniejsze to wykresy liniowe, słupkowe oraz świecowe.
Wykresy liniowe
Wykres liniowy jest najprostszym typem wykresu stosowanym w praktyce inwestycyjnej. Jego konstrukcja sprowadza się do narysowania linii łamanej łączącej wszystkie ceny ustawione w kolejności chronologicznej.
W naszym zestawie danych dla każdego dnia podane są cztery ceny, zatem którą z nich należy wybrać? Najczęściej w wykresach liniowych wykorzystuje się tylko ceny zamknięcia, a pozostałe ignoruje — taki właśnie przypadek przedstawiono na rysunku. Bardzo rzadko można napotkać wersję, w której wylicza się średnią wartość cen.
Wykresy liniowe ze względu na swoją czytelność są czasami stosowane do zilustrowania ogólnego kierunku lub kształtu ruchu, a także w celu pokazania bardzo długich okresów. Jednak ze względu na małą ilość zawartych w nich informacji rzadko wykorzystuje się je do analiz.
Wykresy słupkowe
Wykres słupkowy składa się z elementów nazywanych słupkami, z których każdy zawiera w sobie informację o czterech cenach pochodzącą z jednego wiersza danych (na przykład z tego samego dnia). Do skonstruowania słupka niezbędne jest narysowanie trzech linii:
- pionowej linii rozciągającej się od ceny minimalnej do maksymalnej — jest to oś słupka,
- poziomej linii z lewej strony słupka na wysokości ceny otwarcia,
- poziomej linii z prawej strony słupka na wysokości ceny zamknięcia.
Pojedynczy słupek wygląda tak jak to przedstawiono na rysunku. Poszczególne słupki są rysowane oddzielnie, tzn. nie są ze sobą połączone.
Przyjrzyjmy się teraz całemu wykresowi słupkowemu z rysunku. Na pierwszy rzut oka widać, że jest on bardziej rozbudowany od wykresu liniowego i prezentuje znacznie więcej informacji. Można na nim zaobserwować, kiedy zakres cen był większy niż zazwyczaj, a także zidentyfikować okresy, w których rynek był spokojny. Co więcej, na tym typie wykresu widoczne są luki (miejsca, w których między dwoma kolejnymi słupkami powstaje pionowa przerwa) i są one łatwo odróżnialne od dni o szerokiej rozpiętości cenowej. Umiejscowienie bocznych linii słupka przekazuje inwestorowi informację nie tylko o kierunku ruchu, ale również o siłach popytu i podaży. Pozwala to na głębszą interpretację tego, co dzieje się na rynku w stosunku do wykresu liniowego, na którym nie była widoczna rozpiętość cen oraz relacja cen otwarcia i zamknięcia.
Wykres słupkowy nie zawsze sprawdza się do prezentowania długich okresów, ponieważ małe linie oznaczające ceny otwarcia i zamknięcia stają się wtedy słabo widoczne i trudno śledzić ich przebieg.
Wykresy świecowe
Wykres świecowy ma podobną budowę do wykresu słupkowego i także wykorzystuje wszystkie cztery ceny. Elementem reprezentującym pojedynczy wiersz notowań jest świeca, która składa się z dwóch części: linii rozciągającej się od ceny minimalnej do maksymalnej oraz korpusu obejmującego zakres od ceny otwarcia do ceny zamknięcia. Korpus jest wypełniony białym kolorem jeżeli zamknięcie nastąpiło powyżej otwarcia. W przeciwnym razie korpus jest czarny. Wygląd obu typów świec przedstawia rysunek.
Porównując budowę świec i słupków można odnieść wrażenie, że zawierają identyczną informację. Tak jest w istocie, jednak te same dane są na wykresie świecowym zaprezentowane w inny sposób, dostarczając inwestorom więcej możliwości w analizie rynku. Głównym walorem świec jest obecność korpusu oraz kolor jego wypełnienia. Pozwala to na bardzo czytelne ukazanie relacji cen otwarcia i zamknięcia w stosunku do całego zakresu ruchu, dzięki czemu sprawny analityk może ocenić sytuację na rynku za pomocą jednego spojrzenia na wykres. Jest to znaczny postęp w zestawieniu z wykresami słupkowymi, w których poszczególne słupki są do siebie bardzo podobne nawet jeżeli mają całkowicie inną wymowę. Zalety wykresów świecowych można zaobserwować porównując rysunek z poprzednim wykresem.
Wiele z dostępnych technik opiera się na badaniu formacji składających się z całych grup świec wraz z kontekstem rynkowym, w jakim się znajdują. Parametrami użytecznymi w takiej analizie, oprócz wzajemnego położenia świec, są kolor korpusu, jego wielkość i długości wystających z niego linii (które nazywane są cieniami). Wszystkie te cechy umożliwiają łatwiejszą identyfikację sił działających na rynku.
W mojej ocenie wykres świecowy jest jednym z najlepszych narzędzi inwestycyjnych, w związku z czym będzie się często pojawiał na blogu.
Przekształcanie danych do szerszej ramy czasowej
Niekiedy pojawia się potrzeba zanalizowania rynku w perspektywie, która nie jest bezpośrednio udostępniana w notowaniach. W takiej sytuacji można samodzielnie przeliczyć dokładniejsze notowania krótkoterminowe na bardziej ogólne dane długoterminowe, przykładowo notowania dzienne na tygodniowe lub miesięczne (przekształcenie w drugą stronę nie jest możliwe).
W przypadku wykresów liniowych cenę tygodniową/miesięczną można wyznaczyć jako średnia cen zamknięcia z danego tygodnia/miesiąca. Rzadszym przypadkiem jest średnia wszystkich cen.
Sytuacja staje się bardziej skomplikowana dla wykresów świecowych i słupkowych, gdyż wymagają one wyznaczenia czterech cen. Same obliczenia są jednak bardzo proste:
- cena otwarcia tygodniowa/miesięczna to cena otwarcia pierwszego dnia tygodnia/miesiąca,
- cena maksymalna tygodniowa/miesięczna to największa cena z rozpatrywanego zakresu,
- cena minimalna tygodniowa/miesięczna to najmniejsza cena z rozpatrywanego zakresu,
- cena zamknięcia tygodniowa/miesięczna to cena zamknięcia ostatniego dnia tygodnia/miesiąca.
Analogicznie można postąpić w przypadku innych okresów, na przykład wyznaczyć świece godzinowe na podstawie minutowych.
Wykresy świecowe oraz słupkowe najlepiej sprawdzają się w ramach, w których faktycznie rynek jest zamknięty przez pewien czas. Taka sytuacja ma miejsce np. na polskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, która funkcjonuje od poniedziałku do piątku w godzinach od 09:00 do 17:00. Ceny otwarcia i zamknięcia wskazują wtedy na konkretne momenty rozpoczęcia i zakończenia sesji. Dla danych dziennych każda świeca odpowiada jednej sesji, natomiast w ramie tygodniowej otwarcie odpowiada pierwszej cenie z poniedziałku, a zamknięcie to ostatni kurs z piątku.
W przypadku rynków czynnych całą dobę lub ciągłych ram czasowych nadal można stosować wykresy świecowe lub słupkowe, jednak momenty otwarcia i zamknięcia są wtedy wyznaczane sztucznie. Wykresy takie charakteryzują się cenami otwarcia bliskimi poprzednim cenom zamknięcia i na ogół bardzo rzadko można znaleźć na nich luki.