didleth

Prasówka z cyfryzacji 16-27.06.2025

Zapraszam na najnowszą prasówkę z cyfryzacji. Docelowo będę chciała wyróżnić podsumowania, treści dot. Polski oraz resztę, ale muszę jeszcze przemyśleć, jak dokładnie. Póki co treści dot. Polski są raczej na początku.

  1. Czy jeszcze potrafimy zastąpić innym ludziom przyjaciół AI? (mój tekst) https://writefreely.pl/didleth/h1czy-jeszcze-potrafimy-zastapic-innym-ludziom-przyjaciol-ai

  2. Podsumowanie tygodnia techspresso.cafe https://www.youtube.com/watch?v=m72xR3lHjOY

  3. Weekendowa lektura Z3S https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/weekendowa-lektura-odcinek-629-2025-06-21-bierzcie-i-czytajcie/

  4. AI stworzy nowe elity i pogłębi nierówności w dostępie do wiedzy, kultury (dla subskrybentów) https://techspresso.substack.com/p/ai-stworzy-nowe-elity-i-pogebi-nierownosci

  5. Aplikacja do weryfikacji wieku nie będzie obowiązkowa https://techspresso.cafe/2025/06/17/aplikacja-do-weryfikacji-wieku-nie-bedzie-obowiazkowa/

  6. Chcesz wizę do USA? Ambasada każe ustawić profile społecznościowe jako publiczne https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/chcesz-wize-do-usa-ambasada-kaze-ustawic-profile-spolecznosciowe-jako-publiczne

  7. Co dalej ze śledztwem w sprawie “afery NCBR”? https://www.wnp.pl/tech/co-dalej-ze-sledztwem-w-sprawie-afery-ncbr-mamy-nowe-informacje,958583.html

  8. Nie żyje poszukiwany dyrektor NCBR Maciej Grzegorzewski https://www.wnp.pl/tech/nie-zyje-poszukiwany-dyrektor-ncbr-maciej-grzegorzewski,958699.html

  9. Katarzyna Szymielewicz w Raporcie o stanie świata odpowiadała na pytania Dariusza Rosiaka o obecność dzieci w Internecie. https://eupolicy.social/@panoptykon/114737116100608260

  10. Ministerstwo Sprawiedliwości wycofuje się z projektu ograniczającego dostęp organizacji do sądu https://siecobywatelska.pl/ministerstwo-sprawiedliwosci-wycofuje-sie-z-projektu/

  11. Lasy Państwowe muszą obligatoryjnie korzystać z Facebooka https://pol.social/@Watchdog_Polska/114749311994434460

  12. Bank musi oddać 19 tys. zł seniorce okradzionej “na Orlen” https://niebezpiecznik.pl/post/bank-musi-oddac-19-tys-zl-seniorce-okradzionej-na-orlen/

  13. Były menadżer TikToka w Wirtualnej Polsce https://dlaprasy.wp.pl/pr/854237/iga-wachowicz-i-rafal-kaniecki-dolaczaja-do-wirtualnej-polski

  14. Ministerstwo Zdrowia pracuje nad Portfelem Aplikacji Zdrowotnych https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/aplikacje-zdrowotne-dostepne-w-jednym-miejscu-trwaja-prace-nad-portfelem-aplikacji-zdrowotnych

  15. Tajny projekt o jawności https://siecobywatelska.pl/tajny-projekt-o-jawnosci/

  16. Uzależnienie od telefonu: jak odzyskać kontrolę nad ekranem? Magdalena Bigaj https://www.youtube.com/watch?v=rH-CFL40jdI

  17. Ministerstwo Cyfryzacji rozpoczyna nabór kandydatów do Rady do Spraw Cyfryzacji – eksperckiego zespołu doradczego działającego przy resorcie. https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/rusza-nabor-do-rady-do-spraw-cyfryzacji

  18. Facebook i YouTube pozostają najpopularniejszymi platformami pod względem zasięgu, docierając do ponad 85 proc. polskich internautów – wynika z nowej analizy „Social media 2024” https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/polski-rynek-social-media-2024-dominacja-facebooka-i-youtube-tiktok-bije-rekordy-zaangazowania

  19. 81 proc. nauczycieli obawia się, że młodzież, korzystając z generatywnej sztucznej inteligencji (GSI), uzależni się od niej – wynika z nowego badania NASK https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/ai-w-szkolach-nauczyciele-boja-sie-plagi-uzaleznien-u-dzieci

  20. Generatory AI przerabiają zdjęcia ofiar Holocaustu https://www.facebook.com/jacek.dehnel/posts/pfbid02QKiQh17ywJ9B36NaMKDFbVS5QrWz9A8onJs4Dop8wbFZ38P5DaHTXuBBZZyut4Sfl

  21. Sławomir Uznański-Wiśniewski poleciał w kosmos jako drugi Polak w historii https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/slawosz-uznanski-wisniewski-polecial-w-kosmos

  22. Postulaty duńskiej prezydencji UE: kontrola czatu, więcej danych dla policji, prawo autorskie przyjazne AI, a nie autorom https://netzpolitik.org/2025/eu-ratspraesidentschaft-daenemark-setzt-chatkontrolle-wieder-auf-die-agenda/

  23. DeepSeek wspiera chińską armię. Czy omija sankcje handlowe? https://techspresso.cafe/2025/06/24/deepseek-wspiera-chinska-armie-czy-omija-sankcje-handlowe/

  24. Kierunek: Brazylia. Jak chińscy giganci uciekają przed cłami https://techspresso.cafe/2025/06/25/kierunek-brazylia-jak-chinscy-giganci-uciekaja-przed-clami/

  25. Creative Commons wprowadza CC signals – będzie można doprecyzować, czy treści mogą być wykorzystywane do szkolenia AI https://techcrunch.com/2025/06/25/creative-commons-debuts-cc-signals-a-framework-for-an-open-ai-ecosystem/

  26. Boty AI uderzają w biblioteki, archiwa, muzea i galerie, obciążając ich serwery i niszcząc zbiory https://www.404media.co/ai-scraping-bots-are-breaking-open-libraries-archives-and-museums/

  27. Mastodon zakazuje szkolenia AI na treściach użytkowników https://techcrunch.com/2025/06/17/mastodon-updates-its-terms-to-prohibit-ai-model-training/

  28. Going Dark – KE przedstawia plany dot. dostępu policji do danych https://netzpolitik.org/2025/going-dark-eu-kommission-stellt-fahrplan-fuer-datenzugang-fuer-polizeien-vor/

  29. Dania chce walczyć z deepfejkami przyznając ludziom prawa autorskie do ich własnych cech fizycznych https://www.theguardian.com/technology/2025/jun/27/deepfakes-denmark-copyright-law-artificial-intelligence

  30. Francuski sąd zamyka debatę na temat cenzury internetu https://edri.org/our-work/french-administrative-supreme-court-illegitimately-buries-the-debate-over-internet-censorship-law/

  31. Jak sztuczną inteligencję odwrócono przeciwko nam w imię kapitału? https://blog.oliwierjaszczyszyn.com/inny-swiat-56-sztuczna-inteligencja

  32. Po decyzji sądu serwisy porno wracają do Francji http://heise.de/-10454949

  33. Austria: rząd chce zalegalizować państwowe oprogramowanie szpiegowskie oraz wprowadzić ograniczenia wiekowe i obowiązek rejestracji dla użytkowników mediów społecznościowych https://netzpolitik.org/2025/staatstrojaner-und-registrierungspflicht-was-die-regierung-in-oesterreich-plant/

  34. Użytkownicy Instagrama skarżą się na niesłuszne blokady konta. Obwiniają sztuczną inteligencję https://techcrunch.com/2025/06/16/instagram-users-complain-of-mass-bans-pointing-finger-at-ai/

  35. Jak Amerykanie walczą z halucynacjami AI https://www.politico.com/newsletters/digital-future-daily/2025/06/17/what-to-do-when-an-ai-lies-about-you-00410599

  36. Zakaz korzystania z WhatsAppa w Izbie Reprezentantów. Chodzi o bezpieczeństwo https://techspresso.cafe/2025/06/24/zakaz-korzystania-z-whatsappa-w-izbie-reprezentantow-chodzi-o-bezpieczenstwo/

  37. Deutschlandticket bez konieczności korzystania z aplikacji https://digitalcourage.de/blog/2025/uebersicht-deutschlandticket-ohne-app-zwang

  38. USA: wniosek Apple o oddalenie sprawy antymonopolowej został odrzucony https://techcrunch.com/2025/06/17/us-court-denies-apples-request-to-dismiss-antitrust-case-concerning-icloud/

  39. Berliński organ ochrony danych: firma zajmująca się nieruchomościami potajemnie trenowała AI na mailach klientów https://netzpolitik.org/2025/berliner-datenschutzbehoerde-prueft-immobilienplattform-trainierte-heimlich-ki-modell-mit-kundenmails/

  40. “Brytyjski dziennikarz Rob McGibbon nagłośnił bezprawne wykorzystywanie jego artykułów na YouTube. Materiały dziennikarza, publikowane za paywallem, są plądrowane i przerabiane na filmiki z głosem z AI. YouTube twierdzi, że jest wobec takiego rażącego naruszenia praw autorskich bezradny” https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/tresci-wydawcow-zza-paywalla-laduja-na-youtube-skandaliczny-proceder-2

  41. OpenAI rezygnuje ze współpracy z Scale AI https://techcrunch.com/2025/06/18/openai-drops-scale-ai-as-a-data-provider-following-meta-deal/

  42. Antropic: większość modeli AI będzie utrudniać ich wyłączenie https://techcrunch.com/2025/06/20/anthropic-says-most-ai-models-not-just-claude-will-resort-to-blackmail/

  43. W jaki sposób chatboty zatrzymują ludzi na chacie? https://techcrunch.com/video/how-ai-chatbots-keep-people-coming-back/

  44. 30 lat online – jak internet zmienił dziennikarstwo? https://netzpolitik.org/2025/30-jahre-online-wie-das-internet-den-journalismus-veraendert-hat/

  45. W cały Iranie przestaje działać internet https://techcrunch.com/2025/06/18/internet-collapses-across-iran-say-web-monitoring-firms/

  46. Wielka Brytania może wymagać od Google'a alternatywnych metod wyszukiwania https://techcrunch.com/2025/06/24/uk-may-require-google-to-give-users-alternative-search-options-and-rank-its-results-more-fairly/

  47. W sprawie dotyczącej szkolenia AI na treściach książek bez zgody autorów sędzia federalny staje po stronie Anthropic https://techcrunch.com/2025/06/24/a-federal-judge-sides-with-anthropic-in-lawsuit-over-training-ai-on-books-without-authors-permission/

  48. The EU Commission’s vague plans for open source https://netzpolitik.org/2025/open-internet-stack-the-eu-commissions-vague-plans-for-open-source/

  49. Microsoft nie będzie mieć dostępu do danych w Azurze? http://heise.de/-10447946

  50. USA: 6 aresztowanych za protest przeciwko Palantirowi https://www.theguardian.com/us-news/2025/jun/26/trump-palantir-protest-arrests

  51. Open AI rozważa skargę antymonopolową przeciwko Microsoftowi https://arstechnica.com/ai/2025/06/openai-weighs-nuclear-option-of-antitrust-complaint-against-microsoft/

  52. Cyberatak na Washington Post http://heise.de/-10448985

#prasówka #cyfryzacja

Czy jeszcze potrafimy zastąpić innym ludziom przyjaciół AI?

Krytykujemy i wyśmiewany ludzi, którzy zaprzyjaźniają się z chatbotami. Jednak czy dajemy im jakąś alternatywę?

Minionej wiosny świat obiegła kolejna sensacyjna wiadomość – Mark Zuckerberg zasugerował, że jego chatboty będą odpowiedzią na zbyt małą liczbę przyjaciół. W infosferze zawrzało – oto bowiem przedstawiciele BigTechów znowu planują nam coś odebrać. Ale czy zostało jeszcze coś do odebrania? Czy gdyby te dobre relacje społeczne istniały – nie bylibyśmy zbyt zajęci ich pielęgnowaniem, zamiast ekscytowaniem się tym, co powiedział Zuckerberg?

Drzwi, które wyważył, są przecież od dawna otwarte – uczniowie odrabiają prace domowe za pomocą ChatuGPT, ludzie wykorzystują AI jako pomoc w pracy, zaś brytyjski minister zachęcał niedawno, by pracownicy podchodzili do AI mniej sceptycznie, a bardziej entuzjastycznie. Firmy posuwają się do wykorzystywania AI w roli terapeutów. Lobbiści i politycy pracują nad tym, byśmy częściej korzystali z cyfrowych nowinek. Mamy coraz większe zaufanie do technologii – szkoda, że coraz mniejsze do drugiego człowieka.

Wina BigTechów - czy społeczeństwa?

Zanim jednak zrzucimy całą winę na BigTechy zastanówmy się, czy my sami, jako społeczeństwo, nie pchamy ludzi w objęcia algorytmów, nie dając im żadnej alternatywy. Amerykański nastolatek popełnił samobójstwo pod wpływem relacji, jaką nawiązał z chatbotem – czy doszłoby do tego, gdyby miał bliskich przyjaciół w prawdziwym życiu?

Technologia zmieniła relacje społeczne na niespotykaną dotąd skalę. Nie wypada już odwiedzić kogoś w domu bez zapowiedzi, choćby w środku dnia – takie coś uchodziłoby za stalking lub co najmniej naruszenie granic. Ludzie nie mają jednak oporów, by w środku weekendu pisać na komunikatorze w sprawach biznesowych lub zadzwonić do nauczyciela w środku nocy. O negatywnym wpływie socialmediów można by napisać książkę – zainteresowanych odsyłam do materiałów Gosi Fraser czy Magdy Bigaj. Jednak to właśnie w internecie w dużej mierze toczy się nasze życie społeczne. Przenieśliśmy do socialmediów wszystkie nasze bolączki – a korporacje to wykorzystały.

Finalnie coraz rzadziej traktujemy rozmowę z drugim człowiekiem jako po prostu przyjemny sposób spędzania czasu. Zanika kultura wspólnego przeżywania radości i smutku na rzecz wspólnego przeżywania hejtu.

Wyrośliśmy w patriarchalnym, katolickim społeczeństwie. Od małego wdrukowywano nam, zwłaszcza kobietom, naszą “bardzo wielką winę”, nakazując spełniać wygórowane oczekiwania, za wszystko brać odpowiedzialność i za wszystko przepraszać.

Pod wpływem nowych trendów zaczęliśmy się z tego poczucia winy wygrzebywać i finalnie popadliśmy z jednej skrajności w drugą – skupiając się na dbaniu wyłącznie o nasz własny dobrostan psychiczny i ignorując fakt, że inni także mają swoje słabości czy potrzeby. A potem obie te skrajności przenieśliśmy do socialmediów, na pożarcie użytkownikom i algorytmom.

Zanim nauczyliśmy się stawiać własne granice i szanować cudze, zaczęliśmy wznosić wokół siebie coraz wyższe mury. Modne stało się lekceważenie drugiego człowieka zarówno w relacjach biznesowych, jak i osobistych. Zamiast traktować bliskich ludzi dobrze, a obcych też dobrze – ale z dystansem, zaczęliśmy osoby w naszym otoczeniu traktować jak obcych z internetu.

W zależności od tego, do której opcji należymy, albo angażujemy się w prostackie i emocjonalne spory pozbawione argumentów, albo ignorujemy bliskich czy klientów tak, jak ignoruje się komentarz w internecie, nie chcąc tracić czasu na angażującą rozmowę. Fachowiec może miesiącami wystawiać klienta do wiatru – jeszcze mając do niego pretensje, że ten zawraca mu głowę. Rodzice nie chcąc, by ich dziecko bawiło się z innym, potrafią z premedytacją kilka razy umówić dzieci na wspólną zabawę – i potem się na niej nie stawić. Skoro samozwańczy eksperci z socialmediów nauczyli nas, że rozwiązywanie problemów z klasą polega na nietłumaczeniu się z niczego (bo nie musimy), dbaniu o własną strefę komfortu i unikaniu trudnych tematów czy sytuacji, to najlepszym sposobem dbania o własne granice będzie doprowadzenie przedszkolaka do płaczu. A jeśli jego rodzice się doczepią – to oni wyjdą na nadgorliwych awanturników, nierozumiejących postępu w relacjach społecznych.

Wpadliśmy z jednej skrajności w drugą, z poczucia odpowiedzialności za wszystko do poczucia, że możemy rzucać słowa na wiatr i za nie nie odpowiadać. Zamiast zatrzymać się gdzieś po środku i po prostu zacząć zachowywać asertywnie i przyzwoicie, zachowując szacunek i do siebie samych, i do drugiego człowieka.

Każdy może mieć zły dzień czy gorszy okres w życiu. Nieraz o czymś zapomnimy, z czegoś się nie wywiążemy, coś nam umknie, gdzieś nie damy rady. Mamy prawo do zmiany zdania, planów czy pracy, możemy nie chcieć kontynuować relacji biznesowych czy znajomości. Jesteśmy tylko – i aż – ludźmi. Nikomu nie jesteśmy nic winni i nikt nas nie zamknie w więzieniu za zmarnowanie klientowi dnia czy za zawód sprawiony dziecku. Nie musimy zachowywać się przyzwoicie – co nie znaczy, że nie powinniśmy.

Znajomi z ADHD zapominają przyjść średnio na co drugą wizytę – ale po fakcie zawsze się reflektują, przepraszają i umawiają na kolejną. Przyjaciel, który się na mnie obraził, po 3 czy 4 tygodniach milczenia zebrał się na odwagę, by poinformować, gdzie widzi problem i wygasić znajomość w dojrzały sposób. Specjaliści pracujący z moimi dziećmi nieraz muszą zmienić termin wizyty – i zawsze mnie o tym wcześniej informują, a ja informuję ich, gdy nie możemy się zjawić. Niezależnie od tego, co wmówiły nam socialmedia, jak nowoczesne nie wydawałoby się budowanie własnych granic (czy raczej murów) poprzez lekceważenie innych osób – DA SIĘ zachować odpowiedzialnie i przyzwoicie. Nawet, jeśli w danej chwili nie będziemy mieli na to sił czy zasobów – to zawsze możemy się zreflektować po fakcie.

Zrywanie z dziewczyną czy chłopakiem przez SMSa nie jest zbyt dojrzałe – ale i tak lepsze, niż nieinformowanie jej o tym w ogóle, byle tylko uniknąć trudnych rozmów. Jeśli wymienimy partnerkę na “lepszy model”, nawet jej o tym nie informując – nie dziwmy się, że ta może zrobić to samo i zastąpić swojego byłego...chłopakiem AI. Mimo, iż od lat jestem szczęśliwą mężatką, firma Replika notorycznie bombarduje mnie reklamą swoich “10 chłopaków AI”, którzy mieliby mnie uleczyć i przypominać mi o mojej wartości. Strona pyta, czego oczekuję od partnera, pozwalając wybrać “wsparcie i zrozumienie” czy “prawdziwą miłość”. Żeby mój “nowy chłopak” mógł mnie w pełni zrozumieć, muszę podać firmie na tacy swoje prywatne preferencje – i nie mam wątpliwości, że niejedna osoba potraktowana źle przez partnera czy partnerkę się na to skusi. Nie dlatego, że chatbot potraktuje ją dobrze – ale dlatego, że człowiek potraktował ją źle.

Studentka psychologii opowiadała mi niedawno o małym eksperymencie, który przeprowadzili ze znajomymi na studiach. Sprawdzali, jak chatGPT poradzi sobie w sytuacji, w której zostanie skonfrontowany z osobą w kryzysie. Okazało się, że nieraz radził sobie lepiej, niż człowiek.

Socialmedia oddalają ludzi od siebie, dając ułudę bliskości

Media społecznościowe wpłynęły na nasze relacje w jeszcze jeden sposób, którego sobie na pierwszy rzut oka nie uświadamiamy. Nasze prywatne życie stało się mniej prywatne – nie tylko dlatego, że mają do niego dostęp korporacje, ale że ma do niego dostęp szersze grono odbiorców. Musimy walczyć o czas i uwagę drugiego człowieka z treściami, które są bardziej viralowe i promowane przez algorytm. Jesteśmy zbyt zajęci i zmęczeni na spacer z przyjaciółmi, ale możemy wrzucić wpis na Instagrama podczas przerwy śniadaniowej w pracy. Efekt? Częściej czyjeś życie znamy z materiałów na TikToku czy Facebooku, niż z prywatnych rozmów. A to bardziej niebezpieczne, niż nam się wydaje.

Socialmedia dały nam ułudę bliskości ze znajomymi, w rzeczywistości nas od nich oddalając. Odebrały intymność prywatnych relacji. Dały wgląd w życie drugiego człowieka – ale ten sam wgląd ma 50 czy 500 innych osób. Relacja 1:50 nigdy nie da takiego poczucia bliskości, jak relacja 1:1 – a o tę ostatnią coraz trudniej.

W społeczeństwie zawsze będziemy kogoś denerwować – i ktoś zdenerwuje nas. Ktoś się spóźni, o czymś zapomni, powie nam coś przykrego (lub coś, co my w ten sposób odbierzemy), odezwie się w nieodpowiednim momencie lub wręcz przeciwnie – nie wyczuje, że powinien się odezwać. Czyjeś plany będą kolidować z naszymi, ktoś będzie miał inny gust lub inny pomysł. Patrząc z dystansu – drobiazgi. Ale te drobiazgi przeżywane w internecie sprawiają, że tego dystansu nam brakuje.

Finalnie czujemy się urażeni tym, co ktoś napisał w internecie. Czyjś żal dotyczący trudnej sytuacji odbieramy jako personalny atak – zwłaszcza, jeśli wiemy lub przypuszczamy, że jesteśmy tej sytuacji częścią. Odbieramy osobiście ogólną krytykę zachowań, poglądów czy zjawisk. Czasami wchodzimy w (samo)obronną polemikę, czasami twierdzimy, że nas to w ogóle nie rusza – i tylko przypadkiem usuwamy publikującego z grona znajomych akurat dzisiaj.

Niektórzy idą o krok dalej. Nie wiedząc, jak się zachować w potencjalnie trudnej sytuacji, zaczynają bacznie obserwować daną osobę w socialmediach. Szukają pretekstu, by unikać kogoś po drobnej sprzeczce czy nie oddać dawno pożyczonej książki – i zawsze go znajdą. Okaże się, że winowajca lubi film, którego my nie lubimy, kupuje w sklepie, którego my nie tolerujemy, jego wall jest zbyt pusty (więc pewnie ukrywa przed nami jego zawartość) lub zbyt bogaty (“jak może marnować tyle czasu w internecie?!”), zbyt prawicowy lub zbyt lewicowy. Można więc z czystym sumieniem uznać, że nie będziemy się z daną osobą zadawać i że ta sama jest sobie winna.

Brawo, właśnie, jako ludzie, wykorzystaliśmy algorytmy, by sprowadzić innych ludzi do kontentu w internecie. To nasz wybór, nie zmusza nas do tego żadna korporacja. Możemy być z siebie dumni. Jesteśmy przecież na tyle nowocześni, by dehumanizować bez wypowiedzenia słowa.

Jest coś, co umyka ekspertom zajmującym się higieną cyfrową, dobrostanem psychicznym i zagrożeniami płynącymi ze strony cyfrowego świata. To często ludzie z dużymi nazwiskami lub tacy, za którymi stoi rozpoznawalna organizacja. Mają wysoki kapitał kulturowy, są wykształceni, ekstrawertyczni, obyci w świecie, mieszkają w dużych miastach, dysponują szeroką siecią rozmaitych kontaktów i łatwością nawiązywania znajomości. Cierpią raczej na nadmiar zainteresowania i interakcji społecznych, a nie na ich brak. Nawet, jeśli sami nie zatroszczą się o relacje z bliskimi, nigdy nie będą samotni – bo prozaicznie na miejsce kolejnego przyjaciela zawsze będą mieli dziesiątki, jeśli nie tysiące, nowych kandydatów.

Ich obserwujący nieraz nie mają podobnego kapitału kulturowego i sieci kontaktów. Jeśli wezmą sobie do serca apele, by zrezygnować z popularnych usług i zadbać o osobiste relacje – zostaną z niczym. Introwertyk z małej miejscowości nie znajdzie nowych znajomych – bo nie ma gdzie. Nie zadba o swoje relacje offline bo – pomijając pracę czy rodzinę – nie będzie mieć z kim. Dotychczasowi znajomi zostaną na TikToku i Messengerze.

Paradoksalnie socialmedia nas od siebie oddalają, ale wygląda na to, że brak obecności w socialmediach oddala nas jeszcze bardziej. Pomijając specyficzne nisze – zawsze przegramy z kimś aktywnym na Instagramie nawet, jeśli ani my, ani ktoś nam teoretycznie bliski nie deklaruje udziału w żadnym wyścigu. Nawiązywanie czy utrzymywanie przyjaźni z drugim człowiekiem nie jest takie łatwe, jak się może wydawać z poziomu Warszawy. Zbytnio krytykując ludzi zaprzyjaźniających się z chatbotami – sami oddzielamy się od nich ścianą naszej własnej bańki.

Dlaczego już nie piszemy listów?

Ktoś półżartem – półserio powiedział mi ostatnio, że jestem jedną z 5 osób w Polsce, które wciąż wysyłają listy – i obawiam się, że to może być prawda. Epistolografia już dawno wypadła z łask społeczeństwa. Mamy dziś dużo szybsze i nowocześniejsze metody kontaktu na odległość, które zapewniają nam dostępność drugiej osoby 24h/dobę. Pozostaje pytanie, czy to błogosławieństwo, czy przekleństwo.

Listy to zupełnie inny rodzaj komunikacji – są jak kartka z dziennika czy pamiętnika, ale taka, którą chcielibyśmy się z kimś podzielić. Odręcznie napisanie wiadomości pozwala nie tylko oderwać wzrok od ekranu, ale też skupić myśli. Nasz mózg pracuje wtedy inaczej. Papier i pióro nie bombardują nas dziesiątkami powiadomień, nie rozpraszają filmikami, nie wyświetlają spersonalizowanych reklam. Nie sugerują, co mamy myśleć i napisać.

Dają nam intymność. Pisząc ręcznie możemy lepiej zrozumieć swoje myśli i uczucia i spojrzeć na nie z dystansem. Jednocześnie papier pozwala nam wyrazić to, czego nie mamy odwagi powiedzieć komuś wprost czy za pośrednictwem komunikatora.

Jednak napisanie listu wymaga wysiłku. Wymaga znalezienia kartki, pióra czy długopisu (wiem, że w niektórych domach to problem), znalezienia czasu i przestrzeni, odcięcia się od bodźców, by usłyszeć własne myśli i przelać je na papier. Nie skupimy się na pisaniu listu przy wrzeszczących dzieciach, składaniu prania czy filmikach z TikToka – nawet, jeśli przywykliśmy, że w ten sposób odpowiadamy na wiadomości na Messengerze.

Jeśli nie piszemy do kogoś z domowników – musimy iść na pocztę, wykosztować się na znaczek i liczyć się z tym, że adresat otrzyma korespondencję dopiero za tydzień lub za kilka tygodni. Obydwoje możemy być wtedy w zupełnie innej sytuacji, niż w momencie wrzucenia korespondencji do skrzynki a to, co w kopercie, może być już nieaktualne. W liście nie zwyzywamy nikogo w emocjach – bo wiemy, że zanim ktoś go przeczyta, zdążymy już ochłonąć i będzie nam głupio.

Dużo łatwiej pokłócić się z kimś przez komunikator czy komentarze na X/twitterze. Za pośrednictwem listów łatwiej prowadzi się merytoryczne dyskusje, łatwiej też dostrzec w drugiej osobie nie wroga, a po prostu człowieka, który się w czymś z nami nie zgadza. Korespondencja na papierze uczy cierpliwości, wyrozumiałości i otwartości. Dotarło do mnie ostatnio, że ludzie, z którymi mam trwalsze relacje w epoce socialmediów to często Ci, którzy w młodości pisali listy czy dzienniki. Możemy się z kimś nie zgadzać, pokłócić, nie mieć dla kogoś czasu czy gniewać się przez jakiś czas – ale nie zakończymy znajomości tylko dlatego, że ktoś ma inne zdanie czy nie odpisuje natychmiast na komunikatorze. Klasyczna korespondencja nauczyła nas innej jakości relacji i dbania o nie.

Człowieka piszącego listy nigdy nie zastąpi sztuczna inteligencja, bo żaden chatbot nie napisze odręcznie wiadomości na papierze, nie zaklei koperty, nie pofatyguje się na pocztę, by tam odstać swoje w kolejce kupując znaczek. Nie wyśle nawet pocztówki z wakacji. Problem w tym, że przeciętny człowiek także tego nie zrobi.

Gównowacenie relacji społecznych

Żyjemy szybko, często się przeprowadzamy, zmieniamy pracę, dokształcamy się – też często online. Płacimy za studia, na których uczelnia oferuje nam trening interpersonalny z innymi studentami – gdy Ci spożywają obiad u teściów, a my tłumaczymy dziecku zadanie domowe. Przygotowując obiad – scrollujemy telefon, na co słusznie zwróciła ostatnio uwagę Magda Bigaj, od nadmiaru bodźców świata online uciekamy w nadmiar bodźców świata offline. Zamiast budować relacje – konsumujemy je. Parafrazując Doctorowa można by powiedzieć, że mamy do czynienia z gównowaceniem kontaktów społecznych. Przyzwyczailiśmy się, że “przyjaciele” czy “znajomi” to Ci z odpowiednim statusem na FB.

Odczekamy godzinę w kolejce do modnej atrakcji turystycznej – ale nie chcemy aż tyle czekać na czyjąś odpowiedź. Ukochany czy przyjaciel ma być dla nas dostępny 24h/dobę, w przeciwnym razie to nie jest prawdziwa przyjaźń czy miłość. Znajomy powinien nam szybko podlajkować wpis wyśmiewający “wrogą” ideologię – jeśli tego nie robi, to weźmiemy go za jej skrytego zwolennika. Wymagamy natychmiastowej reakcji na maila od usługodawcy czy klienta, nauczyciele zaczepiają rodziców na komunikatorze podczas niedzielnego obiadu, a rodzice dzwonią do nauczycieli w środku nocy. Wymagamy ciągłej obecności drugiej osoby – samemu nie dając podobnej. Powoli uczymy się stawiać własne granice – ale z szanowaniem cudzych bywa dużo gorzej.

Gosia Fraser niejednokrotnie pisała o zagrożeniach płynące ze strony AI dla naszych kompetencji poznawczych czy na spłycenie relacji społecznych. Specjaliści zwracają także uwagę na lukę, jaką AI powoli tworzy na rynku pracy – o ile technologia nie zastąpi eksperta, to jest wykorzystywana do zadań, które niegdyś wykonywali specjaliści niższego szczebla czy stażyści.

Należałoby się zastanowić, czy z analogicznym zjawiskiem nie mamy do czynienia w dziedzinie kontaktów międzyludzkich. Żaden chatbot nie zastąpi głębokiej relacji – ale tych głębszych jest coraz mniej, a tych płytkich coraz więcej. Wprawdzie pracujemy nad związkiem czy kompetencjami wychowawczymi, a kontakty ze współpracownikami czy dalszą rodziną dzięki rozmaitym okazjom utrzymują się automatycznie, ale powoli zdają się zanikać dobre i trwałe relacje koleżeńskie czy przyjacielskie.

Współczesne czasy nauczyły nas, że dobra relacja to taka, w której ktoś o nas dba i stawia nas na piedestale. Gdy coś nas w drugiej osobie uwiera – powinniśmy usunąć ją z życia z mniejszym żalem, niż usuwa się nieaktualny wpis w socialmediach. Najlepiej w modny i nowoczesny sposób: czyli zwymyślać lub zamilknąć, niczego nie tłumaczyć – bo nie musimy i wywalić ze znajomych na FB. Na Instagramie bez problemu znajdziemy nowych przyjaciół, a na Tinderze – nowego chłopaka, dopóki i w tych znajomościach coś nas nie zacznie uwierać. Wtedy można cykl powtórzyć, a gdy w końcu będziemy mieć dość zmian – zainwestować w przyjaciela lub partnera AI.

Jeśli o dowolnych problemach międzyludzkich porozmawiamy przez Messengera lub zaczniemy szukać psychologicznych wskazówek w Google – algorytmy podsuną nam proste, gotowe rozwiązania i równie zero-jedynkowe odpowiedzi. Dowiemy się, że to wszystko nasza wina albo, wręcz przeciwnie – że to my, a nie ta druga strona, mamy rację. Jeśli z problemem zwrócimy się do znajomego offline – prawdopodobnie dostaniemy podobną odpowiedź, o ile kolega nie mieszka pod kamieniem i korzysta z internetu.

Przedstawiciel każdej marginalizowanej grupy będzie się czuć szykanowany i pogardzany przez przedstawicieli tej drugiej – a w dobie wszechobecnej polaryzacji w zasadzie każdą grupę można uznać za szykanowaną i dyskryminowaną.

Algorytmy podpowiedzą nam, że jeśli ktoś nie znajduje 5 sekund, aby napisać SMSa, to najwyraźniej mu nie zależy. Przeczytamy, że jeśli ktoś zachował się wobec nas nie w porządku – to jest toksykiem czy narcyzem żerującym na naszej naiwności i dobroci. Dowiemy się, że nie musimy się z niczego tłumaczyć nawet, jeśli chcemy – albo że musimy mimo, iż nie mamy ochoty. Usłyszymy, że jeśli ktoś przeprasza, a dalej robi to samo – to kłamie, a nie przeprasza. “Gdyby ktoś naprawdę Cię kochał – to zrobiłby dla Ciebie wszystko”. “Jeśli ktoś milczy przez kilka dni – to nie chce Cię w swoim życiu”.

W zależności od bańki, w której przebywasz, dowiesz się, że powinnaś rozwieść się z mężem, który nie chce Ci ustąpić i zabierze dziecko na wycieczkę do cyrku, albo zerwać kontakt ze znajomymi, którzy uparcie używają Messengera zamiast Signala. Algorytmy Mety podrzucą Ci zdjęcie koleżanki świetnie bawiącej się na służbowym wyjeździe integracyjnym, chociaż ostatnio 2 razy z rzędu była zbyt zmęczona, by wpaść na kawę. Gdy w powyborczych emocjach naskoczy na Ciebie zwolennik drugiej opcji, Twoja bańka utwierdzi Cię w przekonaniu, że jest on przemocowcem nie szanującym Twoich granic, z którym nie warto się zadawać – a jego bańka utwierdzi go w analogicznej postawie względem Ciebie.

Chory na depresję wysokofunkcjonującą zarzuci temu, który nie jest w stanie wstać z łóżka, lenistwo i pławienie się w luksusach. Sam zaś w zamian usłyszy, że skoro pracuje i spotyka się z ludźmi, to nie ma prawdziwej depresji. W świecie krótkich i prostych komunikatów, przeczytanych na szybko w drodze do pracy czy podczas gotowania obiadu, zawsze będzie ten jednoznacznie dobry, mający rację lub przynajmniej prawo do własnych granic i słabości oraz ten drugi, działający z premedytacją złoczyńca, którego dla własnego dobra powinniśmy w taki czy inny sposób ukarać.

A o czym nie przeczytamy? O tym, że ktoś nie wysyła SMSa właśnie dlatego, że mu zależy: i na własnym dobrostanie psychicznym – więc nie siedzi non stop z nosem w telefonie, i na zachowaniu się wobec nas fair – więc nie spławi nas jednym SMSem. Scrollując cały dzień telefon nie wpadniemy na to, że inni nie chcą lub nie mogą tego robić, mając inne zajęcia czy priorytety – ale że nie jest to tożsame z atakiem na nas. Internetowi eksperci nie pomyślą, że ktoś milczący od kilku dni może zajmować się innymi sprawami lub mieć problemy i potrzebować wsparcia – a nie oceny. Nie uwzględnią, że ktoś zwyczajnie nie ma sił i zasobów na kontakt.

Jestem raczej wygadana i nadaktywna – ale poza domownikami nie ma w moim życiu osoby, z którą utrzymywałabym codzienny kontakt bez dłuższych przerw. W obecnych czasach oznacza to zapewne, że nie zależy mi na bliskich, a Ci powinni mnie zastąpić przyjacielem AI, ew. kimś bardziej nadobecnym na Facebooku czy Instagramie, kto zawsze ma czas, dobre samopoczucie i nigdy nie bywa zmęczony.

Dwoje moich przyjaciół to ludzie, z którymi rozmawiam średnio raz czy dwa do roku – i zaliczam ich do przyjaciół, bo mijające lata nie budują między nami większego dystansu. Znajomi Ci nie korzystają z popularnych socialmediów i paradoksalnie nieraz łatwiej jest się z nimi umówić na spotkanie, niż z kolegami czy koleżankami, którzy śledzą moje życie na Facebooku, relacjonując też własne.

W świecie kultury cyfrowej nie domyślimy się, że ktoś, kto potraktował nas źle, ma akurat gorszy dzień, stracił pracę, dowiedział się o chorobie czy przerosły go inne problemy – i nie miał zasobów, by zachować się lepiej. Nie przyjdzie nam do głowy, że my też nieraz zachowaliśmy się nieodpowiednio.

Tymczasem, jeśli ktoś po raz kolejny przeprasza – to znaczy, że wciąż nad sobą pracuje. Koleżanka świetnie wyglądająca na zdjęciach z firmowej imprezy mogła się do niej przymusić i nie mieć siły na wspomnianą kawę, bo musiała odreagować pobyt na imprezie całą noc płacząc w poduszkę.

Można się w czymś nie zgadzać z mężem – i nadal stanowić dobre małżeństwo, można mieć masę innych tematów do rozmowy ze znajomymi, którzy uważają nasze podejście do ochrony prywatności za przesadzone. Relacje międzyludzkie nigdy nie są tak proste, jak nam to sugerują socialmedia i ich użytkownicy – a mimo to dajemy sobie wmówić, że drugi człowiek jest naszym wrogiem. Nauczyliśmy się konsumować relacje, zamiast nad nimi pracować. Mamy więcej wyrozumiałości wobec technologii, niż wobec siebie nawzajem.

Nie pracujemy nad relacjami

Tymczasem dobra relacja to coś, nad czym pracuje się miesiącami i latami. Wymaga przesunięcia własnych granic, by zrobić miejsce dla potrzeb drugiego człowieka. Wymaga obustronnej pracy nad sobą, zainteresowania czyimiś problemami, otwartości, wyrozumiałości, akceptacji cudzych i własnych ograniczeń i słabości. Potrzebuje czasu, docierania się, zrozumienia, dobrej komunikacji i przynajmniej kredytu zaufania.

Jeśli nie sypiamy po nocach z powodu egzaminów czy starań o awans w pracy – wszyscy będą trzymać za nas kciuki. Jeśli ten sam stan wywoła u nas sytuacja społeczna – Ci sami ludzie uznają, że zamiast się męczyć i pracować nad relacją, powinniśmy dla własnego dobra odpuścić. A potem będą się dziwić przyjaźniom z chatbotami.

Gdybym miała brać sobie do serca wskazówki z socialmediów czy uwagi innych – musiałabym wyrzucić z życia wszystkich bliskich mi ludzi, a oni musieliby zrobić to samo ze mną.

Miałam w życiu trudniejszy okres, w którym bardzo potrzebowałam wsparcia przyjaciół – a jednocześnie nie miałam możliwości, by je przyjąć. Ratowała mnie wtedy sama myśl, że gdybym tylko mogła – zadzwoniłabym do przyjaciół, a oni okazaliby mi zrozumienie. Trwało to ponad rok – ale wedle obecnych standardów nie byłam osobą w żałobie i trudnej sytuacji, a niebezpiecznym “toksykiem”, który z premedytacją źle traktuje życzliwych mu ludzi.

Niedawno zmusiłam się do spotkania z przyjaciółką – co wymagało ode mnie przebrnięcia przez atak paniki, mdłości i problemy z oddychaniem – autyści reagują tak czasami na kontakty społeczne. Wedle nowoczesnych standardów powinnam “zadbać o siebie” i ograniczyć się do rozmów przez komunikator, bo tak łatwiej. Staroświecko wychodzę jednak z założenia, że dobra relacja wymaga poświęceń i wysiłku.

W moim życiu są osoby są osoby z mniejszymi i większymi potrzebami społecznymi, niż ja. Niektóre są nadobecne, ciągle krytykują i udzielają nieproszonych rad, inne – z różnych powodów – milkną na długie miesiące (czasami nawet blokując mnie w socialmediach).

W obu przypadkach mogę po prostu odpuścić, przyjąć złą wolę i usunąć bliskich z życia – albo uznać, że w każdej dobrej znajomości zdarzają się gorsze i lepsze okresy i pracować nad tym, by relacja przetrwała te gorsze. A to wymaga wiary w dobrą wolę drugiej strony, akceptacji własnych i cudzych ograniczeń oraz radzenia sobie z trudnymi emocjami. Wymaga zaufania, że mimo trudności dana relacja jest na tyle silna, że publiczny obraz nas samych, prezentowany w socialmediach, nie zdominuje tego prywatnego.

W pierwszym przypadku staram się wyraźnie komunikować swoje potrzeby i stawiać jasne granice. W drugim – jednostronnie podtrzymywać kontakt co – jak twierdzą niektórzy – czyni mnie osobą “bez godności i honoru”. Kultura cyfrowa nauczyła nas, że jeśli ktoś o nasze zainteresowanie nie walczy – to najwyraźniej go nie chce lub nie potrzebuje.

Jak więc powinna zachować się osoba z godnością i honorem? Odpuścić i porozmawiać z chatbotem stworzonym do radzenia sobie z ghostingiem. Wystarczy tylko podać odpowiednio dużo informacji dotyczącej osoby, która nas “porzuciła”.

Kiedyś na kontakt od koleżanki czekałam kilka lat. Dziś internet radzi odpuścić po kilku dniach.

Dobra relacja musi czasem boleć

Kultura cyfrowa de facto wykreowała wzorzec znajomości oparty na modelu człowiek-robot, jeszcze zanim chatboty AI stały się modne. Oczekiwania, jakie narzuca nam względem partnera czy przyjaciela są właśnie oczekiwaniami względem robota.

Człowiek zawsze prędzej czy później nas zawiedzie i rozczaruje, nigdy nie spełni w 100% naszych oczekiwań – bo jest tylko człowiekiem. Przyjaźni czy związku nie buduje się szukając winy – a zauważając problem i obustronnie nad nim pracując, szukając rozwiązań i kompromisów.

Dobra relacja musi czasem boleć – najbardziej ranią nas zawsze osoby najbliższe. Z ich powodu będziemy nieraz płakać czy przeklinać – ale będziemy się też cieszyć i czuć bezpiecznie. Drugi człowiek jest niezastępowalny nie tylko przez chatbota, ale też przez innego człowieka. Obiad przygotowany samemu nie będzie smakować tak dobrze, jak ten ugotowany przez ukochaną osobę, a drobiazg zamówiony przez internet nie będzie miał takiej wartości, jak ten podarowany przez znajomych czy przyjaciół. Rozmowy przeprowadzone na ten sam temat, ale z inną osobą, nie będą tymi samymi rozmowami. W dobrej relacji tworzymy wspomnienia – nie tylko te złe, ale też te dobre. Nie zastąpimy ich technologią.

W dobrej znajomości zdarzy nam się być ofiarami przemocy psychicznej i samemu ją stosować. Pojawi się krzyk, wyśmiewanie czy ciche dni. Obie strony mogą być do tego stopnia przygniecione własnymi kłopotami, że nie zauważą czarnych chmur zbierających się w życiu drugiej osoby. W nawet najlepszej relacji ktoś może nie dać rady, dać się ponieść emocjom, czegoś nie zrozumieć czy o czymś zapomnieć. Jesteśmy ludźmi, nie robotami. Nie unikniemy trudności i problemów – liczy się to, czy będziemy umieli je przepracowywać. Jeśli ktoś szuka idealnego partnera, przyjaciela czy znajomego – to wśród ludzi go nie znajdzie.

Chatboty zaczęły zastępować przyjaciół dopiero wtedy, gdy przedefiniowaliśmy, na czym polegają dobre kontakty międzyludzkie. Kontakt z chatbotem nigdy nie zastąpi relacji, która przetrwała kilka burz. Jednak człowiek współczesny, przyzwyczajony do zmiany znajomych na “lepszych”, gdy tylko na horyzoncie dotychczasowej znajomości pojawią się małe chmurki – nie będzie w stanie zastąpić chatbota.

Psychologia z internetu nauczyła nas, że zasługujemy na przyjaciół, którzy nas wesprą i docenią – ale nie pokazała nam, jak się takimi przyjaciółmi stać. Pokazała, by dostrzegać potrzeby ludzi z naszej wąskiej bańki – a pozostałych traktować jak wrogów. Odebrała nam otwartość na drugiego człowieka i wypromowała podejście konfrontacyjne czy lekceważące, zamiast empatycznego.

Jednak to wciąż od nas zależy, czy będziemy potrafili podejść do drugiego człowieka z taką empatią, by wolał porozmawiać z nami, niż z AI. To od nas zależy, czy podejdziemy wyrozumiale do ludzi w naszym życiu, akceptując ich wady i ograniczenia – zamiast zastępować ich chatbotami.

Nie odpowiadamy za cudze emocje i działania – ale mamy na nie wpływ. Nasz stosunek do bliższych i dalszych znajomych, współpracowników i klientów kształtuje społeczeństwo. Sposób, w jaki zawieramy znajomości, w jaki odnosimy się w nich do drugiej osoby, jak je kończymy i jak zachowujemy się później – wpływa na wzajemne społeczne zaufanie i wiarę w drugiego człowieka. Nawet do osób, których nie lubimy, możemy podejść z pogardą – lub z szacunkiem. Jako jednostki mamy wpływ na to, czy inni szukając przyjaciela zwrócą się do drugiego człowieka, czy do AI – i troska o to leży w naszym wspólnym, społecznym interesie.

#relacje #kontakty #związki #chatbot #przyjaźń #cyfryzacja #socialmedia #społeczeństwo #nowoczesność

Poweekendowa prasówka z cyfryzacji 13-16.06.2025

Następna będzie za dopiero tydzień – żeby nie zagłuszyć odpoczynku w długi weekend :)

  1. Podsumowanie tygodnia techspresso.cafe https://www.youtube.com/watch?v=CyGYXM7TwLU

  2. Weekendowa Lektura Z3S https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/weekendowa-lektura-odcinek-628-2025-06-14-bierzcie-i-czytajcie/

  3. SKW zapłaciło CBA ponad 10 mln PLN za używanie Pegasusa. https://x.com/Zaufana3Strona/status/1932827634234503335

  4. Kosiarki zamiast kombajnów. Nowe podejście do AI w Polsce według Ministerstwa Cyfryzacji https://kobieta.rp.pl/rozwoj/art42512011-kosiarki-zamiast-kombajnow-nowe-podejscie-do-ai-w-polsce-wedlug-ministerstwa-cyfryzacji

  5. Rząd deklaruje: wycofujemy się z nowelizacji, która pozbawiłaby NGO prawa do sądu https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/rzad-deklaruje-wycofujemy-sie-z-nowelizacji-ktora-pozbawilaby-ngo-prawa-do-sadu

  6. Grzywna dla olx za system ocen wprowadzający w błąd https://uokik.gov.pl/mylacy-system-ocen-na-olxpl-decyzja-prezesa-uokik

  7. Wpadka posłanki PiS. Przypadkiem wrzuciła całą rozmowę z chatem GPT https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/wpadka-poslanki-pis-przypadkiem-wrzucila-cala-rozmowe-z-chatem-gpt-zamiast-posta-potem-zaatakowala-dziennikarza-onetu

  8. Magda Bigaj: O prawie naleśnika i kontakcie z naturą https://magazynpismo.pl/idee/felietony/listy-z-cyfrowego-roju/magdalena-bigaj-o-prawie-nalesnika-i-kontakcie-z-natura/

  9. Łotewski problem z cyfryzacją wyborów https://www.facebook.com/OdpowiedzialnaPolityka/posts/pfbid031crS9BxA9ViG1DzZZbpmzgehh4Sv57oDyhAzkcqUJh7YQEYfEq2qrZczwVSpM7Zql

  10. Schleswig‑Holstein przechodzi na Open Source https://www.facebook.com/akurasinski/posts/pfbid02ngabi6Za6DaF2NGkco7xahePad5ENhPTfzsrg2sJDQAuaCV8oiuHCucz5VkcnaYml

  11. Berliński sąd uchylił nakaz, dzięki któremy naukowcy mieli dostęp do danych z X/twittera http://heise.de/-10446682

  12. USA: FTC zabroni agencjom reklamowym bojkotowania platform (takich jak X/twitter)? https://arstechnica.com/tech-policy/2025/06/trumps-ftc-targets-advertising-boycotts-in-potential-boost-for-elon-musks-x/

  13. Peter Kyle, brytyjski minister ds. technologii: pracownicy powinni zamienić obawy związane z wykorzystaniem AI w entuzjazm, żeby nie zostali w tyle https://www.theguardian.com/technology/2025/jun/14/workers-in-uk-need-to-embrace-ai-or-risk-being-left-behind-minister-says

  14. ...a tysiące brytyjskich studentów zostało przyłapanych na wykorzystywaniu AI do nieetycznych praktyk https://www.theguardian.com/education/2025/jun/15/thousands-of-uk-university-students-caught-cheating-using-ai-artificial-intelligence-survey

  15. Microsoft i Google mogą się wycofać ze Scale AI https://www.golem.de/2506/197144.html

  16. “Dyrektorzy ds. technologii (CTO) z takich firm jak Palantir, Meta i OpenAI podejmują pracę w niepełnym wymiarze godzin w rezerwie armii amerykańskiej.” https://techcrunch.com/2025/06/13/silicon-valley-tech-execs-are-joining-the-us-army-reserve/

  17. Niemcy: państwowa elektroniczna skrzynka do komunikacji z urzędami i sądami zagraża prywatności https://netzpolitik.org/2025/ein-offenes-buch-wie-meinjustizpostfach-die-privatsphaere-gefaehrdet/

  18. Kościół, sztuczna inteligencja i człowieczeństwo: algorytm nie pomieści smaku domowych pierożków https://oko.press/kosciol-sztuczna-inteligencja-i-czlowieczenstwo

  19. W związku z ograniczeniami dot. eksportu chipów Nvidia nie uwzględni Chin w swoich prognozach dot. przychodów i zysków https://techcrunch.com/2025/06/13/nvidia-to-exclude-china-from-its-revenue-and-profit-forecasts/

  20. Włochy: kolejne przypadki inwigilacji dziennikarzy https://netzpolitik.org/2025/angriffe-auf-journalisten-melonis-ueberwachungsskandal-weitet-sich-aus/

  21. AI w rękach dzieci – wedle raportu „Understanding the Impacts of Generative AI Use on Children”, zrealizowany przez Lego i The Alan Turing Institute https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/ai-w-rekach-dzieci-jakie-zagrozenia-widza-najmlodsi-i-rodzice-w-korzystaniu-z-narzedzi-opartych-o-sztuczna-inteligencje

  22. Nowy Jork wprowadza regulacje AI https://techcrunch.com/2025/06/13/new-york-passes-a-bill-to-prevent-ai-fueled-disasters/

  23. Jak skasować dane z 23andMe? https://techcrunch.com/2025/06/14/23andme-files-for-bankruptcy-how-to-delete-your-data/

  24. Google może teraz generować fałszywe podcasty AI na podstawie wyników wyszukiwania https://arstechnica.com/google/2025/06/google-begins-testing-ai-powered-audio-overviews-in-search-results/

  25. TikToker zajmujący się kryptowalutami został porwany, a następnie uwolniony, gdy okazało się, że nie ma wystarczającej ilości kryptowaluty na okup (de) https://www.golem.de/2506/197149.html

#prasówka #cyfryzacja

(Pół)prasówka z cyfryzacji 9-13.06.2025

Zapraszam na najnowszą prasówkę z cyfryzacji, czy może powinnam raczej napisać “półprasówkę” – ile przejrzałam, tyle przejrzałam, więcej nie zdążyłam, selekcja też może być mniej dokładna, niż zwykle. Nie chcę odwlekać powrotu na “jak się wygrzebię z zaległości”, bo wtedy nie wróciłabym nigdy ;)

Mogą trafić się pojedyncze starsze teksty, ale większość to linki z tego tygodnia. Testowo tematy z Polski wrzucam na początek.

  1. Jak politycy manipulują pracą Demagoga? To niebezpieczne zjawisko https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/jak-politycy-manipuluja-praca-demagoga-to-niebezpieczne-zjawisko/

  2. Dlaczego to media są przegranymi wyborów? Trafny komentarz Gosi Fraser w Radiu 357 https://radio357.pl/podcasty/audycje/rozmowy-popoludniowki/odcinek/550424/

  3. 10 mln zł na nowy zespół cyberbezpieczeństwa. Po co rząd powołuje CSIRT Cyfra? https://www.wnp.pl/tech/10-mln-zl-na-nowy-zespol-cyberbezpieczenstwa-po-co-rzad-powoluje-csirt-cyfra,954183.html

  4. Takiej inwestycji w AI jeszcze nie było w Polsce. Nawet 5 mld zł budżetu https://www.wnp.pl/tech/takiej-inwestycji-w-ai-jeszcze-nie-bylo-w-polsce-nawet-5-mld-zl-budzetu,954373.html

  5. Federacja Bibliotek Cyfrowych zachęca do tworzenia Chmury Dziedzictwa Narodowego https://www.facebook.com/FederacjaBibliotekCyfrowych/posts/pfbid0DP63R46sfLTwT6SUWQkCR1mdQjHRRKYWLpS3fP71w1JM3R4SKCWiMw8637vGiBnwl

  6. Spora wpadka Morele.net – można było pobierać dane wszystkich klientów https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/spora-wpadka-morele-net-mozna-bylo-pobierac-dane-wszystkich-klientow/

  7. Technologia odbiera autentyczność? Rozmowa o nowym obliczu rzemiosła (link za fb koleżanki) https://dizajnnawynos.pl/design-jako-jezyk-emocji-i-idei/

  8. Polski Bielik będzie współpracował z Nvidią. Podpisano list intencyjny https://www.wnp.pl/tech/polski-bielik-bedzie-wspolpracowal-z-nvidia-podpisano-list-intencyjny,954006.html

  9. “A potem na tej grupie wrzuciliśmy post: Mam 11 lat, szukam znajomych. I niemal natychmiast zaczęło do nas pisać mnóstwo ludzi, którzy myśleli, że to faktycznie dziecko” https://www.facebook.com/pawel.lecki79/posts/pfbid0jyKETbXTxFXbjXbGKyLfpDNZckz31D6a8Hwb2GWVa6UNi9tovVJo4rd7f7v6vWgdl

  10. Wśród platform społecznościowych Polacy największą nieufność deklarują wobec TikToka i Facebooka. Natomiast największym zaufaniem cieszy się YouTube – wynika z badania IBRIS (podeszłabym do tego sceptycznie – co ludzie deklarują, to jedno, a co robią, tu zupełnie inna para kaloszy...) https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/ktorym-platformom-spolecznosciowym-ufamy-tiktok-i-facebook-na-szarym-koncu

  11. Aplikacja do weryfikacji wieku w krajach UE od 1 lipca 2025 r. https://techspresso.cafe/2025/06/09/aplikacja-do-weryfikacji-wieku-w-krajach-ue-od-1-lipca-2025-r/

  12. Eksperymentalna platforma randkowa dobierze w pary na podstawie historii wyszukiwania https://techspresso.cafe/2025/06/12/eksperymentalna-platforma-randkowa-dobierze-w-pary-na-podstawie-historii-wyszukiwania/

  13. Anthropic udostępnia czatbota Claude Gov w wersji dla wojska i służb https://techspresso.cafe/2025/06/09/firma-anthropic-udostepnia-czatbota-claude-gov-w-wersji-dla-wojska-i-sluzb/

  14. Popularny komunikator Telegram nie jest bezpieczny, ma powiązania z rosyjskimi służbami (Michał Rysiek Woźniak) https://szmer.info/post/7916056

  15. Dzięki reakcji redaktorów Wikipedia wstrzymuje publikację streszczeń generowanych przez sztuczną inteligencję https://www.404media.co/wikipedia-pauses-ai-generated-summaries-after-editor-backlash/ https://arstechnica.com/ai/2025/06/yuck-wikipedia-pauses-ai-summaries-after-editor-revolt/

  16. Dane genetyczne są na sprzedaż. “Powiedzą firmom wszystko, czym sami nie chcemy się dzielić” https://innpoland.pl/213233,dane-genetyczne-na-sprzedaz

  17. USA: Departament Bezpieczeństwa Krajowego (DHS) wysłał drony Predator, aby wesprzeć Urząd Imigracyjny podczas protestów w Los Angeles https://www.404media.co/cbp-confirms-it-is-flying-predator-drones-above-los-angeles-to-support-ice/

  18. YouTube rozluźnia zasady moderacji treści wideo. Chodzi o „wolność słowa” https://techspresso.cafe/2025/06/10/youtube-rozluznia-zasady-moderacji-tresci-wideo-chodzi-o-wolnosc-slowa/

  19. Chińskie firmy z branży technologicznej miały tymczasowo wyłączyć niektóre ze swoich funkcji w związku z egzaminami na chińskie uczelnie https://www.theguardian.com/world/2025/jun/09/chinese-tech-firms-freeze-ai-tools-exam-cheats-universities-gaokao

  20. Jak nieodpowiedzialne jest pozostawienie oceny ryzyka algorytmowi? W Hiszpanii działa system, który ma oceniać prawdopodobieństwo wystąpienia przemocy wobec kobiet https://netzpolitik.org/2025/femizide-unverantwortlich-die-risikobewertung-einem-algorithmus-zu-ueberlassen/

  21. Ofcom zaniepokojony doniesieniami, że 90% oceny ryzyka w Mecie będzie przeprowadzany przez AI https://www.theguardian.com/technology/2025/jun/08/campainers-urge-uk-watchdog-to-limit-use-of-ai-after-report-of-meta-plan-to-automate-checks

  22. Badacze bezpieczeństwa odkryli blisko 40 000 niezabezpieczonych kamer stosowanych w miejscach wymagających szczególnej ochrony https://www.golem.de/2506/197027.html https://www.bitsight.com/blog/bitsight-identifies-thousands-of-compromised-security-cameras

  23. Brazylijski Trybunał Konstytucyjny: socialmedia powinny ponosić odpowiedzialność za posty użytkowników https://netzpolitik.org/2025/brasilianisches-verfassungsgericht-soziale-medien-sollen-fuer-postings-von-nutzerinnen-haften/

  24. Prawie ¼ dzieci korzysta z AI do zabawy lub nauki https://www.facebook.com/techspresso.cafe/posts/pfbid02hHh2oH3m7XHNRmZkdM9xsMywT74SjbQAvWYHg2f1hg6PcZ3MXZs9RmgsriWgXwDQl

  25. Kolorado: upadł projekt ustawy dot. ochrony dzieci przed BigTechami (nie zgłębiałam tematu – ale warto zachować czujność przy wszelkich inicjatywach oflagowanych “ochroną dzieci”) https://www.theguardian.com/technology/2025/jun/09/colorado-social-media-bill

  26. Kreml śledzi kontakty Rosjan z Chińczykami na WeChat. Boi się szpiegostwa https://techspresso.cafe/2025/06/09/kreml-sledzi-kontakty-rosjan-z-chinczykami-na-wechat-boi-sie-szpiegostwa/

  27. Grupa 10 właścicieli Tesli z Francji pozwała firmę Elona Muska w związku z rolą, jaką on sam odegrał w Białym Domu i... we wspieraniu skrajnej prawicy w Europie. https://www.facebook.com/techspresso.cafe/posts/pfbid027Uc5DCutDf5S1uLSFoewSHCScync8VNmCQU4786vvnskbre3JBdLpDq95Rtsg8ykl

  28. Macron chce zablokować socialmedia dla dzieci poniżej 15 roku życia https://www.facebook.com/techspresso.cafe/posts/pfbid0ve6qArQuT77auE49CqW2baNY5uF8FsdWhmhBud9LFf4m9HgqYEgsBw2QyZJnNd2xl

  29. Administracja Trumpa przygotowuje ogólnokrajową inicjatywę dot. AI – start podobno w lipcu (de) https://www.golem.de/2506/197006.html

  30. Coraz więcej sztucznej inteligencji w medycynie. Czy to bezpieczne? https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/coraz-wiecej-sztucznej-inteligencji-w-medycynie-czy-to-bezpieczne/

  31. Meta chce zainwestować 15 mld dolarów w superinteligencję https://www.theguardian.com/technology/2025/jun/11/meta-to-announce-15bn-investment-in-bid-to-achieve-computerised-superintelligence-ai

  32. “Organizacja Privacy International zbadała osiem najpopularniejszych aplikacji do śledzenia cyklu miesiączkowego, aby przeanalizować sposób ich działania i przetwarzania danych dotyczących zdrowia reprodukcyjnego użytkowniczek. Wyniki badania budzą obawy o prywatność użytkowników, biorąc pod uwagę wrażliwy charakter danych dotyczących zdrowia.” https://edri.org/our-work/all-eyes-on-my-period-period-tracking-apps-and-the-future-of-privacy-in-a-post-roe-world/

  33. Komu płaci Moskwa? Ujawniamy dokumenty rosyjskiego funduszy PravFond https://frontstory.pl/pravfond-szpiegostwo-rosja/

  34. Nastoletnie influencerki z TikToka promują zabiegi pielęgnacyjne, które zwiększają ryzyko podrażnień skóry i alergii https://www.theguardian.com/technology/2025/jun/09/teenage-girls-tiktok-skincare-regimes-offer-little-to-no-benefit-research-shows

  35. Mistral AI chce konkurować z Microsoftem (de) https://www.golem.de/2506/197005.html

  36. Głosowanie w LIBE (Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych) nad rozszerzeniem uprawnień Europolu https://edri.org/our-work/libe-vote-on-europol-reform-blow-to-the-commission-but-still-legitimises-an-expanding-surveillance-regime/

  37. Dlaczego ufamy czatbotom? Działają proste mechanizmy w mózgu https://techspresso.cafe/2025/06/11/dlaczego-ufamy-czatbotom-dzialaja-proste-mechanizmy-w-mozgu/

  38. Sąd zdecydował: IAB Europe zbiera „zgody” na śledzenie w celach reklamowych niezgodnie z prawem https://panoptykon.org/iab-europe-zgody-niezgodne-z-rodo-wyrok

  39. USA: “Linie lotnicze nie chcą, abyś wiedział, że sprzedały dane dotyczące Twojego lotu Departamentowi Bezpieczeństwa Krajowego” (paywall) https://www.404media.co/airlines-dont-want-you-to-know-they-sold-your-flight-data-to-dhs/

  40. Badacz ds. cyberbezpieczeństwa odkrył, jak ujawnić numer telefonu powiązany z dowolnym kontem Google'a https://www.404media.co/a-researcher-figured-out-how-to-reveal-any-phone-number-linked-to-a-google-account/

  41. Firmy reklamują się na X/Twitterze z obawy przed pozwem Muska https://arstechnica.com/tech-policy/2025/06/verizon-bought-10m-in-ads-on-x-to-avoid-lawsuit-from-musk-report-says/

  42. Demokraci chcą, aby Meta wytłumaczyła się z chatbotów udających licencjonowanych terapeutów https://www.404media.co/senators-letter-demand-meta-answer-for-ai-chatbots-posing-as-licensed-therapists/

  43. Kontrola ruchu lotniczego w USA działa na windowsie 95 i dyskietkach? https://www.wired.com/story/air-traffic-control-windows-95-floppy-disks/

  44. Trump zleca Palantirowi stworzenie baz danych wszystkich Amerykanów https://newrepublic.com/post/195904/trump-palantir-data-americans

  45. Meta pozywa Nudify https://www.404media.co/meta-sues-nudify-app-that-keeps-advertising-on-instagram/

  46. Arstechnica: historia internetu, część II https://arstechnica.com/gadgets/2025/06/a-history-of-the-internet-part-2-the-high-tech-gold-rush-begins/

  47. Naukowcy pracują nad urządzeniem, które pozwoliłoby szybko i tanio wykrywać toksyczne związki zawarte w starych książkach https://www.theguardian.com/books/2025/jun/06/tool-to-identify-poisonous-books-developed-by-university-of-st-andrews?utm_source=dlvr.it&utm_medium=bluesky&CMP=bsky_gu

  48. OpenAI podpisuje umowę z Google Cloud https://arstechnica.com/ai/2025/06/openai-signs-surprise-deal-with-google-cloud-despite-fierce-ai-rivalry/

  49. Disney i Universal pozywają Midjourney. Jak wpłynie to na branżę rozrywki? https://techspresso.cafe/2025/06/12/disney-i-universal-pozywaja-midjourney-jak-wplynie-to-na-branze-rozrywki/

  50. Protestujący w Los Angeles zamawiają, a następnie niszczą taksówki autonomiczne https://arstechnica.com/cars/2025/06/robotaxis-burn-in-los-angeles-in-backlash-to-immigration-raids/

  51. DOGE wygrało w Sądzie Najwyższym. Będzie mieć dostęp do dokumentacji Social Security Administration (SSA) https://arstechnica.com/tech-policy/2025/06/supreme-court-gives-doge-unfettered-access-to-sensitive-social-security-data/

  52. USA: monitoring z prywatnych autonomicznych taksówek jest wykorzystywany przez policję w prowadzonych przez nią śledztwach. Artykuł o tym, jak państwowe służby wykorzystują monitoring prywatnych firm https://netzpolitik.org/2025/los-angeles-robotaxis-als-fahrende-ueberwachungskameras/

  53. Czy w Europie znikną listonosze? (stare, ale ja dopiero odgrzebuję się z zaległości – mnie taka perspektywa przeraża szczerze mówiąc) https://dzialzagraniczny.pl/2025/05/czy-w-europie-znikna-listonosze/

  54. Działania DOGE są niebezpieczne dla prywatności i spowodują cięcia w obszarze świadczeń społecznych https://www.wired.com/story/doge-social-security-administration-benefits/

#prasówka

(Pół)prasówka feministyczna 9-13.06.2025

  1. CBOS zbadał obowiązujące wzorce kobiecości i męskości. „Takie normy sprzyjają wstydowi” https://kobieta.rp.pl/psychologia/art42516681-cbos-zbadal-obowiazujace-wzorce-kobiecosci-i-meskosci-takie-normy-sprzyjaja-wstydowi

  2. Rodzic dziecka z niepełnosprawnością jest WYKLUCZANY na każdym kroku https://jestesmywazni.pl/rodzic-dziecka-z-niepelnosprawnoscia-jest-wykluczany-na-kazdym-kroku-w-kazdym-aspekcie-zycia/

  3. Rekordowa liczba prezesek na liście „Fortune 500” https://kobieta.rp.pl/biznes/art42508701-rekordowa-liczba-prezesek-na-liscie-fortune-500

  4. Pani od feminatywów: 2025 rok: możesz nawet lecieć w kosmos, ale i tak komentujący będą wytykać Ci przejęcie nazwiska żony... https://www.instagram.com/p/DKudU67oZqY/?img_index=1

  5. Wspomnienie o Ewie Dałkowskiej. „Zawsze była zanurzona w przyszłości” https://kobieta.rp.pl/ludzie/art42493521-wspomnienie-o-ewie-dalkowskiej-zawsze-byla-zanurzona-w-przyszlosci

  6. Nie bój(my) się błędów! Jak wspierać dziewczynki w radzeniu sobie z porażkami https://kosmosdladziewczynek.pl/portal-wiedzy/czas-z-dzieckiem/nie-bojmy-sie-bledow-jak-wspierac-dziewczynki-w-radzeniu-sobie-z-porazkami

  7. Nastoletnie influencerki z TikToka promują zabiegi pielęgnacyjne, które zwiększają ryzyko podrażnień skóry i alergii https://www.theguardian.com/technology/2025/jun/09/teenage-girls-tiktok-skincare-regimes-offer-little-to-no-benefit-research-shows

  8. Zarzucanie kobietom nieskromnego ubioru jest dyskryminujące...dla mężczyzn https://www.instagram.com/p/DKr2HaBIK1r/?img_index=1

  9. Profesor historii: połowa studentów nie nadaje się na studia. “Fajni” to ci, którzy mają słabe wyniki i są leniwi https://wiadomosci.onet.pl/nauka/profesor-historii-polowa-studentow-nie-nadaje-sie-na-studia-jest-coraz-gorzej/gsjsyr5

#femiprasówka #feminizm

Czy mamy prawo do przeżywania straty?

Czym jest strata? Wszyscy jej doświadczamy – ale czy mamy prawo ją odczuć? Przeżyć? Przepracować? Czy dajemy to prawo innym? Czy kiedykolwiek to prawo mieliśmy i dawaliśmy je innym?

Człowiek jest istotą społeczną. Ewolucja ukształtowała nas do życia wśród innych ludzi – bez tego byśmy nie przeżyli. Piotr Kropotkin słusznie zauważał, że pomoc wzajemna to nie tylko altruizm, ale też konieczna strategia przetrwania. Rytuały przejścia – łącznie z tymi dotyczącymi śmierci i pogrzebu – nigdy nie były sprawą stricte prywatną, zawsze dotyczyły mniejszej lub większej liczby członków społeczności. W niektórych kulturach na pogrzeb sprowadzano płaczki – i nie ma się co rozwodzić nad tym, czy zawodziły teatralnie, czy szczerze. Ważne, że dzięki nim rodzina też mogła sobie pozwolić na niepohamowany płacz – nawet, jeśli na co dzień była przyzwyczajona, że płakać nie wypada. Kulturowo zostaliśmy wychowani, że strata to śmierć kogoś z bliskiej rodziny, za kim mamy prawo – i obowiązek – płakać i nosić żałobę. Aż tyle – i tylko tyle.

Dlaczego “aż tyle”? Bo ile byśmy się nie rozpisywali o dzisiejszej znieczulicy i braku empatii – to kiedyś wcale nie było pod tym względem lepiej. Było inaczej. Troskę okazywano raczej czynami, niż słowami, do dzieci nie wypadało się przywiązywać – bo nie było wiadomo, czy przeżyją dzieciństwo. Powiedzenie o starcu, który cieszy się, gdy przeżyje marzec, nie wzięło się znikąd – na przednówku to właśnie osobom starszym wydzielano najmniej jedzenia. Brało się udział w rytuałach pogrzebowych – po czym szło się dalej. Nie było czasu, by długo kogoś opłakiwać i przeżywać swoje emocje. Znieczulica nie jest współczesnym wynalazkiem – była w nas obecna od zawsze.

Dlaczego “tylko tyle”? Bo chociaż żyjemy w innych czasach, chociaż tyle mówi się o emocjach, empatii, dobrej komunikacji – to wciąż chyba jedyną powszechnie akceptowalną postawą względem straty jest ostentacyjne przeżywanie śmierci kogoś z rodziny – w konkretny, wymagany przez społeczeństwo sposób. Chociaż w dobie migracji, mobilności i internetu te sposoby się zmieniają, to nie zmienia się jedna rzecz. To wciąż inni decydują, kto ma prawo przeżywać stratę, w jakiej formie i z jakiego powodu. To, czego chciał sam zmarły lub czego potrzebuje główny zainteresowany, de facto mało kogo interesuje. Mało kogo interesuje także to, czego potrzebują pozostali. W dobie rozmów o zdrowiu psychicznym troszczymy się o własne emocje – rzadko dostrzegając cudze, jeśli je dostrzeżemy – rzadko je rozumiemy, o akceptacji nie wspominając.

Boimy się rozmów o śmierci - ale nie boimy się wykorzystywać ją, by krzywdzić innych

Zmarły nie żyje – nie może się więc bronić. Jego godności musi bronić najbliższa osoba – zwykle współmałżonek, dziecko, rodzic czy przyjaciel – który jest w żałobie i może zwyczajnie nie być w stanie spełnić oczekiwań, które nałożył na niego nieżyjący bliski. Zjawi się bliższa czy dalsza rodzina domagając się, by skupić się na ich emocjach i ich oczekiwaniach – czasami szczerych i głębokich, czasami sprowadzających się do płytkiego “co ludzie powiedzą”. Tymczasem zmarły mógł mieć nieraz zupełnie inną wersję swojego pogrzebu, niż wyobrażała to sobie rodzina. Tyle, że on już nie żyje – to życie tych, którzy pozostali na świecie, wywróciło się teraz do góry nogami. Finalnie bliscy nieraz, zamiast łączyć się w żałobie, skupiają się na forsowaniu swojej wizji.

Trudno nam w ogóle o śmierci rozmawiać – jakby sama rozmowa miała ją przyspieszyć. Jeśli temat wypływa – to jako bezpośrednia lub zawoalowana groźba, a nie jako temat rozmów przy rodzinnym obiedzie. Przecież jesteśmy nowocześni, więc o śmierci najczęściej rozmawiamy z agentem ubezpieczeniowym, bo z bliskimi nie wypada. Przecież zrobiłoby się wtedy tak jakoś nieswojo i nieprzyjemnie. O tym, jak ma wyglądać czyjś pogrzeb, to już w ogóle – bo jaki pogrzeb, jak można takie głupoty opowiadać, lepiej zająć się realnymi sprawami, jak kampania prezydencka i nowa komedia na Netflixie. Ewentualnie, jeśli ktoś podejmie temat, zdiagnozujemy mu depresję i wyślemy do psychiatry – bo przecież powszechnie wiadomo, że umierają jedynie ludzie z depresją, więc jak ich się nafaszeruje lekami, to pogrzebów w ogóle nie będzie.

Trudno nie odmówić sensu logice unikania tematu – bo i tak żadne rozmowy nie przygotują nas na śmierć. A potem, w najtrudniejszym okresie, zaczną się kłótnie o to, czy pogrzeb ma być świecki, czy kościelny, mały, czy duży, kogo o nim powiadomić, kogo nie.

Kiedyś jednym z najbardziej okrutnych zachowań wydawało mi się celowe ureligijnianie zmarłego – powiem szczerze, że impulsem, który finalnie skłonił mnie do zrobienia apostazji była śmierć mojego wykładowcy – zdeklarowanego ateisty, którego nekrolog – o mocno religijnym charakterze – wisiał na drzwiach wydziału. Potem (za pośrednictwem znajomych) nieraz słyszałam o sytuacji, w której umierał ktoś, komu z kościołem nie było po drodze, najbliżsi domagali się świeckiego pogrzebu – ale zjawiała się dalsza rodzina i wymuszała zmianę decyzji. Wiadomo, szanować to trzeba opinię i uczucia ciotki, a nie jakiegoś tam zmarłego – który i tak już nie żyje, czy jakiejś tam jego żony czy córki – która albo “zawsze była bezbożna, więc dobrze jej tak i niech ma za karę”, albo “najwyraźniej z tej żałoby postradała zmysły” i tylko zdecydowany nacisk wszystkich “moherów” z rodziny jej te zmysły przywróci. Nieważne, czego chciał zmarły, nieważne, czego chcą jego bliscy – ważne, że miał w rodzinie jakiegoś religijnego oszołoma (najczęściej z takich religijnych na pokaz, bo prawdziwy katolik nie domagałby się świętokradczego pogrzebu w imię “co ludzie powiedzą”), któremu się uczucia religijne obraziły, więc reszta rodziny musi swoje uczucia (najwyraźniej gorsze, bo tylko “ludzkie”, a nie “religijne”) poświęcić, nie mając sił i zasobów na awantury z oszołomem.

Nie wiem jednak, czy bardziej okrutne nie jest niepowiadamianie przyjaciół zmarłego o jego pogrzebie. Zjawisko, które będzie się z czasem nasilać – bo żyjemy w coraz większym rozproszeniu i przyjaciele, chociaż emocjonalnie blisko, fizycznie są daleko. Czasami takie zachowanie wynika z braku zasobów psychicznych, czasami z innych ograniczeń, czasami stanowi akt zemsty. Trzeba wtedy ostentacyjnie pokazać, że to rodzina była naprawdę blisko, a przyjaciel nawet nie zjawił się na pogrzebie. W tym kontekście modne jest ostatnio narzekanie, jak to mało ludzi przyszło na pogrzeb Iksińskiego, który miał przecież tylu znajomych na Facebooku. A kolega czy koleżanka dowiaduje się z socialmediów i tego, ktoś jej bliski nie żyje, i tego, jaką to nielojalną osobą się okazała, nie zjawiając się na uroczystości pogrzebowej, o której nie miała pojęcia.

Dla kontrastu: kartka z przeszłości. Mojemu wujkowi zmarł kolega, który miał jakiegoś przyjaciela – wdowa po zmarłym znała tylko imię, nazwisko i dzielnicę zamieszkania. Wujek – bez gwarancji sukcesu – postanowił zaryzykować i przejść się po pewnym dużym, krakowskim osiedlu. Chodził od klatki do klatki, czytał nazwiska (RODO wtedy nie było), gdy nazwisko się zgadzało – pukał do drzwi i pytał. Udało mu się znaleźć poszukiwanego człowieka po 3 czy 4 dniach – przyjaciel zdążył na pogrzeb.

Ale wszelkie kłótnie dotyczące samej ceremonii przebija chyba postawa, by nikogo nie informować o śmierci – czy to na prośbę samego zainteresowanego, wyrażoną jeszcze za życia, czy z woli najbliższej mu osoby. Nie, nie o pogrzebie – a o śmierci. Ktoś nagle znika, nagle nie ma z nim kontaktu – i pozostałe, bliskie mu osoby nie wiedzą, czy się obraził, wyjechał, czy zmarł. Karanie milczeniem rodziców, rodzeństwa, partnera czy przyjaciół osoby zmarłej, za prawdziwe lub wyimaginowane winy.

Zatroszczcie się o dobre relacje z waszymi bliskimi – oraz, w miarę możliwości, z osobami, które są im formalnie najbliższe. Przegadajcie temat, póki macie na to czas.

Nie dajemy innym prawa do żałoby - a jedynie prawo do spełnienia naszych oczekiwań

Ale jest też druga strona medalu – bo nie każdy chce płakać po zmarłym. Czasami dlatego, że nie czuł z nim emocjonalnej więzi. Czasami czuł – ale negatywną. Czasami był blisko – ale zwyczajnie potrzebuje “otrzepać się i iść dalej”, bo tak w danym momencie skonstruowana jest jego psychika. Jedni przeżywają stratę płacząc, inni uciekając w pracę, jeszcze inni – bawiąc się. Co więcej, ta sama osoba na różnych etapach życia może przechodzić żałobę na różne sposoby – i nie ma w tym nic złego. Nigdy nie wiemy, co się dzieje w głowie drugiego człowieka – ani w jego czterech ścianach. Ale mimo to dajemy sobie prawo do oceniania. Bo “my byśmy...”.

Tyle, że my nie chodzimy w butach drugiego człowieka. Nie żyjemy ani jego życiem, ani jego emocjami. Tymczasem ktoś może tłumić jednocześnie żal za rodzicem, który “bił i pił”, więc nie wypada za nim płakać – jak i – chyba jeszcze bardziej społecznie nieakceptowalną – radość, że wreszcie skończyły się lata przemocy i poniżania. Zwykle sam jeszcze nie rozpozna swoich, nieraz sprzecznych, emocji – a zostanie zmuszony do wyspowiadania się z nich ludziom, którzy nie siedzą w jego skórze. Czegokolwiek nie zezna – i tak zostanie uznany winnym. W imię słynnego “bo ja na jego miejscu...” i “bo nie wypada”.

Gdy my czujemy rozpacz po stracie krewnego, ktoś inny czuje ulgę – bo jego krewny był przemocowcem. Gdy opłakujemy ukochanego dziadka, z którym mieliśmy masę miłych wspomnień – ktoś inny może się ucieszyć ze śmierci swojego, który pojawił się w życiu dopiero w momencie, gdy komornik zaczął wchodzić na pensje, ściągając środki na utrzymanie nigdy nie widzianego dziadka w jakimś DPSie. Ktoś inny może prozaicznie nie czuć nic – jeśli ze zmarłym nie był w żaden sposób emocjonalnie związany. Nieraz żałoba po żywych, którzy w taki czy inny sposób zniknęli z naszego życia, jest dużo bardziej intensywna, niż po zmarłych. To całkiem naturalne, bo wbrew pozorom i powszechnemu mniemaniu – strata to nie tylko śmierć bliskiej osoby.

Tracimy nie tylko tych, którzy umarli

Trudne emocje budzi to nie tylko śmierć. W zasadzie każda zmiana w naszym życiu wiąże się z większą lub mniejszą stratą. Utrata partnera, zmiana pracy, przeprowadzka, choroba, kłótnia, rozczarowanie – we wszystkich tych sytuacjach coś tracimy, nawet, jeśli zyskujemy coś innego. Dziecko ma prawo bardziej przeżyć utratę ulubionej zabawki, niż śmierć kogoś z rodziny, z kim nie było zżyte – nawet, jeśli jako dorośli mu to prawo odbieramy.

Jedna z ważnych rzeczy, których sobie nie uświadamiamy: możemy czuć stratę nie tylko wtedy, gdy tracimy daną relację – ale gdy zmienia się jej charakter. Jak dziwnie by to nie brzmiało: mamy prawo przeżyć po kimś żałobę, by nabrać do niego dystansu. Jeśli dobra koleżanka, z którą często się widywałaś, wyprowadziła się za granicę, a dobry kolega z biura zmienił pracę i teraz, zamiast widzieć się codziennie przez wiele godzin, jedynie rozmawiacie sporadycznie przez telefon – to jak najbardziej ma prawo Ci ich brakować. To zupełnie inny kaliber, niż śmierć kogoś bliskiego – ale to nie oznacza, że nic się nie stało. Masz prawo czuć się źle.

Odbieramy innym prawo do przeżywania straty

Przechodzimy przez różne burze i zawirowania w naszym życiu – to naturalne. Problem polega na tym, że nie pozwalamy czy to sobie, czy – tym bardziej – innym, przeżywać straty w sposób, w jaki tego potrzebują. W imię nieśmiertelnego “bo my byśmy...”. Czy ktoś przeżył śmierć bliskiej osoby, rozwód, czy zmaga się z jakimś innym problemem – to już tutaj sprawa drugorzędna.

Jest społeczny konsensus co do tego, by osobę w kryzysie wspierać – ale już mało kogo interesuje, w jaki sposób. Zamiast dać prawo do przeżycia straty dajemy – w dobrej lub złej wierze – prawo do naszego towarzystwa i nieproszonych rad.

W ten sposób człowiek, który nieraz potrzebuje po prostu czasu, ciszy, odpoczynku i spokoju dostaje ciągłe wizyty nieproszonych gości przekonanych, że jedynym słusznym sposobem na radzenie sobie ze stratą jest przebywanie wśród innych ludzi. Bo trzeba kogoś gdzieś wyciągnąć – “byle nie siedział i się nie zadręczał”, bo trzeba komuś znaleźć hobby (najlepiej to samo, które ma osoba “pocieszająca”).

Osobną kategorię stanowią tutaj różni ekstrawertyczni znawcy mieszkający w dużych miastach, tudzież w mniejszych miejscowościach – ale od tak wielu lat, że zdążyli nawiązać znajomości jeszcze przed pandemią. Za pośrednictwem telefonu, komunikatora czy wideorozmowy zaczną polecać krewnym czy znajomym tzw. „wyjście do ludzi” – nie informując przy tym, skąd tych ludzi wziąć. „Empatycznie” dodadzą, że sami mają tylko kilku czy kilkunastu bliskich przyjaciół, więc „rozumieją problem”. Warszawiakowi z tysiącem znajomych ma Facebooku nieraz nie przyjdzie do głowy, że ktoś w swojej miejscowości może nie tylko nie mieć przyjaciół, ale nawet znajomych, bo prozaicznie nie miał gdzie ich poznać.

Inni, chcąc pocieszyć przyjaciela czy krewnego w żałobie, wyciągają go do miejsc, które sami lubią. Jeżdżą z nim tam, gdzie sami chcą i dzielą się pasjami, które to im sprawiają przyjemność – więc jemu też powinny. Sugerują, że wszystkie rzeczy po zmarłym trzeba od razu wyrzucić, żeby nie zalegały, nie dręczyły i nie wywoływały wspomnień – a bliski chcący brać w tym procesie udział i zachować jakieś pamiątki spotka się co najwyżej ze zbulwersowanymi pytaniami, że niby po co...

Ale jeśli ktoś sam z siebie obierze taką strategię, bo łatwiej mu przetrawić stratę zajmując się pracą, pasją czy dobrą zabawą – to usłyszy, że nie ma szacunku do zmarłego, że najwyraźniej mu na nim nie zależało, że nie wypada, że powinien jeszcze poczekać, zamiast tak szybko i ostentacyjnie ruszać ze swoim życiem dalej. A w jaki sposób poczekać? Oczywiście najlepiej przyjmując towarzystwo “pocieszycieli”, którzy ochocze wesprą w rozdrapywaniu niezagojonych ran...

Kolejny złoty środek na pocieszenie? Dołożenie komuś dodatkowych zajęć i obowiązków, bez zważania na to, że w zaistniałej sytuacji te obecne już i tak za bardzo ciążą...

Tajemnica Poliszynela: matka, która w ciężkich chwilach, gdy potrzebuje spokoju, ciszy czy wsparcia, słysząca, jak to dobrze, że ma małe dzieci, bo dzięki nim przynajmniej nie siedzi w ciszy, ma się czym zająć i ma jakieś zajęcie, nie morduje cioć i wujków “dobra rada” jedynie dlatego, że nie ma na to sił, przy dzieciach nie wypada no i wyrok byłby jak za przyzwoitego człowieka...

Popularną opcją jest też odsuwanie i dewaluowanie przyjaciół – podkreślanie, jak to liczy się tylko rodzina, a nie “obcy ludzie”, wpędzanie w wyrzuty sumienia, że ktoś ośmiela się planować spotkanie z niewidzianą od 3 lat koleżanką, bo przecież w ciężkich chwilach “rodzina jest wszystkim”. Rodzina powinna się wspierać, a ktoś, kto przeżywa żałobę, ma święty obowiązek wspierać innych krewnych w żałobie – skupienie się na własnych potrzebach byłoby skrajnie egoistyczne i świadczyło o braku empatii. Jeśli ktoś tego błogosławieństwa rodzinnego “wsparcia” psychicznie nie wytrzyma – będzie można odstawić szopkę “ojej, kolejna tragedia, ale dlaczego, nie było żadnych znaków, rodzina taaaak wspierała!” – a wspomniana koleżanka, choćby na odwołane w ostatniej chwili spotkanie jechała z zagranicy, o śmierci bliskiej osoby dowie się z Facebooka w formie “tylko rodzina zjawiła się na pogrzebie” – o ile dowie się w ogóle, bo przecież wiadomo, że przyjaciel to obcy, a zmarły “nie miał nikogo, poza rodziną”.

Jeśli ktoś zmaga się ze stratą mniej ostateczną, pozwalamy sobie na zdecydowanie więcej. Niezależnie od odczuć samego zainteresowanego, taka przeżycie jest w społecznej ocenie mniej dotkliwsze, a często w ogóle nie uchodzi za stratę. Socialmedia nasiliły zjawisko, ale już wcześniej ocenialiśmy czyjeś życie w kategoriach “albo-albo” i odmawialiśmy innym prawa do własnych odczuć. Co może usłyszeć ktoś, kto właśnie stracił pracę, komu rozpadł się związek, kto tęskni za dawnym miejscem zamieszkania? Nieśmiertelne “nie przesadzaj!”, “jesteś przewrażliwiony!”, “ale o co Ci chodzi!”. Dostaniemy całą litanię wad tego, co straciliśmy – i pół biedy, jeśli sami zaczniemy temat. Zaczniemy płakać za byłym mężem? Przyjaciółka od razu uraczy nas wyzwiskami pod jego adresem. Wspomnimy o miłych wydarzeniach z byłej pracy? Dowiemy się, że chyba coś jest z nami nie tak, skoro “bronimy” szefa-tyrana. Zaczniemy z nostalgią opowiadać o naszej starej kawalerce? Rozmówca stwierdzi, że nie rozumie, jak mogliśmy mieszkać w takiej ciasnocie i dlaczego nie cieszymy się teraz większym mieszkaniem. Po śmierci zmarłego domownika z kolei będziemy namawiani na gruntowny remont czy przeprowadzkę, dla naszego dobra oczywiście – niezależnie od tego, czy my sami mamy na taką rewolucję ochotę. Ważne, że nasze otoczenie ma.

Jakbyśmy budując przyszłość musieli spalić wszystkie mosty i obrócić w niwecz to, co za nami, bo we współczesnym świecie czymś niezrozumiałym wydaje się budowanie na fundamentach przeszłości, zamiast na jej zgliszczach.

Musimy więc zacisnąć zęby i iść dalej, patrząc ślepo do przodu i nie oglądając się za siebie – bo do przeszłości już nie wrócimy i trzeba się skupić na tym, co będzie. Nie pozwalamy sobie na akt domknięcia czy na celebrowanie wspomnień – bo zaraz nam ktoś zarzuci, że przesadzamy i niepotrzebnie rozpamiętujemy. A potem mamy problemy z teraźniejszością – bo odcięliśmy się od przeszłości, zamiast na niej budować lub przynajmniej ją przepracować.

Jeśli widzimy, że ktoś mimo naszych usilnych starań, nadskakiwania, siedzenia na głowie, wyciągania na imprezy, przypominania o pracy, dzieciach, obowiązkach rodzinnych i dokładania coraz to nowych zajęć wciąż wygląda na przybitego, wysyłamy go na terapię. Terapia ma być cudownym nowoczesnym panaceum na wszystkie bolączki tego świata – skoro rodzina nie daje rady czegoś naprawić, to terapeuta na bank sobie poradzi. Ignorujemy przy tym, że zawód psychologa jest dopiero w procesie regulacji, że niejeden tzw. “specjalista” czy inny “couch personalny” bardziej zaszkodzi, niż pomoże, że nieraz dana osoba przepracowałaby sobie coś sama, gdyby tylko miała na to przestrzeń i czas. Dziś jednak płakać można tylko na terapii, o ustalonej porze, najlepiej online – tak, żeby domownicy wokół słyszeli. Tak jest “nowocześnie”, “postępowo” i “naukowo” – a po godzinie delikwent ma wrócić szczęśliwy do pracy, pieluch lub na imprezę i lepiej niech już nie przesadza: nie ma co płakać, przecież był na terapii, popłacze sobie znów za tydzień o 17.00, siedząc przed monitorem obok domowników i rozmawiając z psychologiem łączącym się z autobusu. Może i technologia nie rozwiązuje naszych problemów, ale umożliwia połączenie z człowiekiem, który je rozwiąże, bez konieczności zostawiania w domu płaczących dzieci czy zatroskanej teściowej. A prywatność? Cóż, jeśli się o nią upomnimy, od zmartwionej rodziny zawsze możemy usłyszeć, że przesadzamy i zachowujemy jak przewrażliwione nastolatki.

Żebym została dobrze zrozumiana: nie neguję, że dobrze przeprowadzona terapia psychologiczna może pomóc uporać się z niejednym problemem, ułatwiając życie i pacjentowi, i jego otoczeniu. Polecałabym ją każdemu, kto tylko czuje, że jej potrzebuje, ma na nią zasoby i zaufanego specjalistę. Problemem jest coś innego – wciskanie ludziom terapii w momencie, kiedy to, czego potrzebują, to odpoczynek, cisza, spokój i pobycie sam na sam ze swoimi myślami. Tak długo, jak tego potrzebują, a nie od godziny do godziny. Kobieta, która przeżyła coś traumatycznego, umawia się do psychologa? “Bardzo dobrze!” Chce jechać na weekend do przyjaciółki? “No jeszcze czego, niech się leniwe babsko zajmie lepiej dziećmi i domem, będzie mieć zajęcie, to jej od razu głupoty z głowy wylecą”. Ktoś nie radzi sobie z emocjami i chce się zapisać na cotygodniową terapię? “No ok, skoro musi i potrzebuje...”. Chciałby sobie wyjechać w spokoju na weekend, żeby pobyć sam na sam z myślami i dziennikiem? “ALE JAK TO SAM? Przecież na smutki najlepiej pomaga towarzystwo innych ludzi, jak ktoś tego nie rozumie, to niech sobie idzie na terapię...”

W imię “bo my byśmy…” odbieramy innym prawo do przeżywania straty w stosowny dla nich sposób. Licytujemy się na cierpienie. Oceniamy, nie znając potrzeb. Narzucamy się ze swoją obecnością lub nieobecnością z góry zakładając, że tak będzie dla drugiej osoby lepiej. Nie umiemy być blisko – będąc jednocześnie daleko i nawet nie próbujemy się tego nauczyć. Nie rozmawiamy o problemach, gdy jest dobrze – bo nauczyiliśmy się żyć szybko, powierzchownie i przyjemnie – więc nie potrafimy się do nich odnieść, gdy robi się źle. Mimo, iż mówi się o “epidemii samotności” – nie dajemy ludziom prawa do samotności i ciszy, gdy tego potrzebują.

Zamiast zakładać z góry, że wiemy lepiej, czego potrzebuje druga osoba – nauczmy się szanować swoje i cudze potrzeby i emocje. Ktoś może mieć inne, niż nasze.

#emocje #empatia #strata #żałoba #śmierć #feminizm

Poweekendowa prasówka z cyfryzacji 2-5.05.2025

  1. Podsumowanie tygodnia techspresso.cafe https://www.youtube.com/watch?v=VI-GPHLJCSk

  2. Wybory 2025. Jak śledzą nas strony internetowe kandydatów na Prezydenta RP? https://www.internet-czas-dzialac.pl/wybory-2025-jak-sledza-nas-strony-internetowe-kandydatow-na-prezydenta-ranking/

  3. UODO: “Meta ogłosiła plany w zakresie wykorzystywania danych upublicznionych przez użytkowników do szkolenia systemów generatywnej sztucznej inteligencji w Europie. Użytkownicy mogą sprzeciwić się wykorzystywaniu danych z ich profili do celów szkolenia AI”. https://uodo.gov.pl/pl/138/3671

  4. Zaczęła się oficjalna kampania wyborcza w mediach publicznych https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/od-dzis-trwa-oficjalna-kampania-wyborcza-w-mediach-publicznych-zaczela-sie-emisja-spotow

  5. Cyberatak na mObywatela w ostatnim dniu rozliczania PITów (zaległe, z zeszłego tyg.) https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/cyberatak-na-mobywatela-w-ostatnim-dniu-rozliczania-pit-ow

  6. Sprawozdanie z działalności UOKiK w 2024 r. https://uokik.gov.pl/sprawozdanie-z-dzialalnosci-uokik-w-2024-r-pobierz

  7. Czy Europa da radę uwolnić się od technologicznej dominacji USA? https://techspresso.cafe/2025/05/05/miedzynarodowa-strategia-cyfrowa-dla-europy/

  8. DMA nie wystarczy – bo pomija sztuczną inteligencję (de) https://www.heise.de/meinung/Kommentar-zu-KI-Regulierung-OpenAI-wird-zum-Torwaechter-10369207.html

  9. 530 mln kary dla TikToka za naruszenie przepisów dot. przekazywania danych do Chin https://www.lemonde.fr/en/european-union/article/2025/05/02/tiktok-hit-with-530-million-fine-in-china-data-transfer-investigation_6740830_156.html

  10. Aplikacja randkowa Raw ujawniła dane lokalizacyjne i informacje osobowe użytkowników https://techcrunch.com/2025/05/02/dating-app-raw-exposed-users-location-data-personal-information/

  11. Amazon sprzedaje książki o ADHD rzekomo z radami ekspertów – publikacje wyglądają jak wygenerowane przez chatbota AI (zupełnie nie wiem dlaczego przypomniała mi się pewna fundacja (z konferencji dot. higieny cyfrowej) zachęcająca, by opinie o dzieciach generować właśnie tego typu narzędziami...) https://www.theguardian.com/technology/2025/may/04/dangerous-nonsense-ai-authored-books-about-adhd-for-sale-on-amazon

  12. Weekendowa lektura Z3S: https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/weekendowa-lektura-odcinek-622-2025-05-03-bierzcie-i-czytajcie/

  13. Pekin po cichu zwalnia z ceł na amerykańskie produkty https://zawielkimmurem.net/2025/05/01/pekin-po-cichu-zwalnia-z-cel-na-amerykanskie-produkty/

  14. Ola Rodzewicz: czy to matki hodują influencerki, w których przebierają mężczyźni? O dokumencie Netflix “Zła sława: ciemna strona kidinfluencingu” (ja bym tak tego nie nazwała i ogólnie nie jestem zwolenniczką trendu “co złego, to winna z zasady jest matka” – ale to prasówka, nie polemika, więc po prostu zostawię link) https://www.instagram.com/p/DJOnF9JMLz2/?e=aced5d7c-e314-4f46-ac15-e2de2a1f1a5f&g=5

  15. DOGE będzie wdrażać asystentów AI w administracji USA https://arstechnica.com/tech-policy/2025/05/a-doge-recruiter-is-staffing-a-project-to-deploy-ai-agents-across-the-us-government/

  16. Mr Deepfakes – strona z ofertą deepfake porn zamyka się, bo straciła dostawców i dane https://www.404media.co/mr-deepfakes-the-biggest-deepfake-porn-site-on-the-internet-says-its-shutting-down-for-good/

  17. Czy kampanie w trumpowskim stylu zagrożą europejskiej demokracji? (dla subskrynentów) https://www.ftm.eu/articles/civil-society-shrinking-space-europe

  18. Airbnb po cichu wprowadza chatbota AI do obsługi klientów https://techcrunch.com/2025/05/02/airbnb-is-quietly-rolling-out-an-ai-customer-service-bot-in-the-us/

  19. Kolejne (drugie) wydłużenie czasu na sprzedaż TikToka https://www.facebook.com/akurasinski/posts/pfbid027TvkrXUu9pqtk6JdUYs1UYWvVZwbheEdHX4ueDihadwVnxHKNvSdHdJ1hYTKTBvvl https://www.reuters.com/business/media-telecom/trump-says-would-extend-tiktok-deadline-if-there-is-still-no-deal-2025-05-04/

  20. Pluralistic: AI and the fatfinger economy https://pluralistic.net/2025/05/02/kpis-off/

  21. Istnienie Firefoxa zagrożone? (de) https://www.golem.de/2505/195894.html

  22. “Mieszkańcy okolic bazy SpaceX wyrazili zgodę na utworzenie nowej gminy o nazwie Starbase” (de) https://www.golem.de/2505/195892.html

  23. Uber wchodzi we współpracę z chińskim producentem pojazdów autonomicznych https://techcrunch.com/2025/05/02/ubers-latest-autonomous-vehicle-partner-chinese-startup-momenta/

  24. Apple będzie współpracować z Antropic? https://techcrunch.com/2025/05/02/apple-and-anthropic-reportedly-partner-to-build-an-ai-coding-platform/

  25. Google pozwoli dzieciom na korzystanie z Gemini https://techcrunch.com/2025/05/02/google-will-soon-start-letting-kids-under-13-use-its-gemini-chatbot/

  26. Temu wstrzymuje wysyłkę produktów z Chin do USA https://techcrunch.com/2025/05/03/temu-stops-shipping-products-from-china-to-the-u-s/

  27. NASA objęta cięciami budżetowymi https://arstechnica.com/space/2025/05/white-house-budget-seeks-to-end-sls-orion-and-lunar-gateway-programs/

  28. Niemiecki instytut na zlecenie ministerstwa zbadał państwową inwigilację – wyniki badania opublikowana “po cichu”, już po wyborach (de) http://heise.de/-10370672

  29. TeleMessage – izraelski “klon signala” używany przez amerykańską administrację, został shackowany https://www.404media.co/the-signal-clone-the-trump-admin-uses-was-hacked/

  30. “Lider opozycyjnej, radykalnie prawicowej partii AUR George Simion oraz burmistrz Bukaresztu Nicusor Dan zmierzą się w drugiej turze powtórzonych wyborów prezydenckich w Rumunii” https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-sondaze-sie-mylily-oficjalne-wyniki-z-rumunii,nId,21398979

#prasówka

Prasówka feministyczna 25.04-2.05.2025

  1. Mają syndrom Wokulskiego, a szczęście da im tylko małżeństwo. O czym mówiono na Kongresie Mężczyzn https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,100865,31890805,bez-politykow-i-niemal-bez-ciar-zenady-bylysmy-na-ii-kongresie.html

  2. Czego nie nauczono nas na historii? Aborcja, Kościół i demokracja https://krytykapolityczna.pl/multimedia/czego-nie-nauczono-nas-na-historii-aborcja-kosciol-i-demokracja/

  3. Dzieci z podstawówki postanowiono zachęcić do historii, fundując im drastyczny film wojenny – w okularach VR. Efekt? Syndrom traumy wojennej. https://www.facebook.com/magda.bigaj/posts/pfbid0ff6GxatMioMb1tU7SsTEVhRbecDaFFhYQWBNSoTopPrL4wjzEiA6WXtBUabjuG7ql

  4. Dlaczego plotkujemy? (socjolozki.pl) https://www.instagram.com/p/DJCM0wmspGD/?img_index=1

  5. Nathalie Becquart, podsekretarzyni Synodu Biskupów i pierwsza kobieta, która otrzymała prawo głosu na Synodzie: papież Franciszek chciał, aby kobiety odgrywały większą rolę w Kościele https://kobieta.rp.pl/wywiad/art42197691-siostra-nathalie-becquart-papiez-franciszek-chcial-aby-kobiety-odgrywaly-wieksza-role-w-kosciele

  6. Turcja wprowadza zakaz cięcia cesarskiego “na życzenie” (pani od feminatywów) https://www.instagram.com/p/DI_q7Beop10/?img_index=1

  7. “Będę obok, będę reagować, będę działać. A w środku będę krzyczeć, wrzeszczeć, płakać. Aż w końcu zapadnie noc i gdy mogłabym zapłakać naprawdę – nie będzie już na to sił” Matki Polki Bezwytchnieniowe https://mama-sama.pl/matka-polka-bezwytchnieniowa/

  8. Czy Włochy poradzą sobie z kobietobójstwem? (pani od feminatywów) https://www.instagram.com/szczeliny_/p/DJD_hkuCMH7/?img_index=1

  9. “Nie tylko Skłodowska!” – 10 wybitnych Polek na 1000lecie koronacji Bolesława Chrobrego https://www.instagram.com/paniodfeminatywow/p/DI9FNHzIur8/?img_index=1

  10. Po wydarzeniach z Oleśnicy, Władza, Kościół i strach tańczą dziś tango świętej hipokryzji. Zupełnie jak we Francji podczas procesu z Bobigny w 1972. Co się wtedy wydarzyło? Kim była Gisèle Halimi? (FB podcast feministyczny) https://www.facebook.com/podcastfeministyczny/posts/pfbid0ckuhkBWjYrkVQqmt1ppgYtjL3FvymzHWdZKag3yRu3ti3H6F6uoH2sDuHKajQu92l

  11. Potężna Eleonora Akwitańska https://ciekawostkihistoryczne.pl/2025/04/28/potezna-eleonora-akwitanska/

  12. Ginekolog nie jest Bogiem https://krytykapolityczna.pl/kraj/januszewska-ginekolog-nie-jest-bogiem-uswiadomcie-to-sobie/

  13. Nowy początek. O dorastaniu dziewcząt neuroróżnorodnych https://kosmosdladziewczynek.pl/portal-wiedzy/ale-temat/nowy-poczatek-o-dorastaniu-dziewczat-neuroroznorodnych

  14. Podcast Historia Kobiet: Rosa Parks mówi “nie” https://www.youtube.com/watch?v=ulDfJm3aJhw

  15. Kobiety w Sieci o sprawie Anity: https://pol.social/@kobietywsieci/114437129442563846

  16. Szef Pentagonu likwiduje program na rzecz równouprawnienia kobiet https://kobieta.rp.pl/prawo/art42221731-szef-pentagonu-likwiduje-program-na-rzecz-rownouprawnienia-kobiet

  17. Przekroczenie hafciarskie. Monika Drożyńska o sztuce i hafcie w PKP (podcast) https://www.polityka.pl/podkasty/kulturanaweekend/2298105,1,przekroczenie-hafciarskie-monika-drozynska-o-sztuce-i-hafcie-w-pkp.read

  18. Podcast feministyczny: Kim była Danuta Danielsson? Kobieta z torebką. https://www.youtube.com/watch?v=SyHtAV-2-lU

  19. Trump odwołuje kontrowersyjną decyzję ws. finansowania Women’s Health Initiative https://kobieta.rp.pl/zdrowie/art42215201-trump-odwoluje-kontrowersyjna-decyzje-ws-finansowania-women-s-health-initiative

#femiprasówka

Prasówka z cyfryzacji 28.04-02.05.2025

  1. Krytykujesz Muska na X i masz duży profil? Zasięg twoich postów spadnie https://techspresso.cafe/2025/04/28/krytykujesz-muska-na-x-i-masz-duzy-profil-zasieg-twoich-postow-spadnie/

  2. Agencja marketingowa chce, by aplikacja szpiegowska mSpy była reklamowana...w netzpolitik.org – po niemiecku, ale to taki poziom absurdu, że trudno się nie roześmiać https://netzpolitik.org/2025/mspy-netzpolitik-org-soll-fuer-eine-spionage-app-werben/

  3. “Nowoczesna szkoła” funduje dzieciom syndrom traumy wojennej – dzieciom założono okulary VR i kazano oglądać drastyczne sceny. Ważny wpis Magdy Bigaj https://www.facebook.com/magda.bigaj/posts/pfbid0ff6GxatMioMb1tU7SsTEVhRbecDaFFhYQWBNSoTopPrL4wjzEiA6WXtBUabjuG7ql

  4. Europa boi się Trumpa. Czy korporacje z USA unikną globalnego podatku minimalnego? https://techspresso.cafe/2025/04/30/europa-boi-sie-trumpa-czy-korporacje-z-usa-unikna-globalnego-podatku-minimalnego/

  5. Wikipedia ogłasza nową strategię dotyczącą wykorzystania AI na najbliższe 3 lata – https://techcrunch.com/2025/04/30/wikipedia-says-it-will-use-ai-but-not-to-replace-human-volunteers/ i przy okazji przypominam mój tekst o wykorzystaniu AI w Wikipedii https://techspresso.cafe/2024/11/14/wikipedia-czy-sztuczna-inteligencja-jej-zagraza/

  6. Ministerstwo Cyfryzacji promuje mObywatela przed wyborami – a ja przypominam, że ostatnio były z nim problemy właśnie w trakcie wyborów (z klasycznym już “nie napiszemy o tym w dziale z aktualnościami na naszej stronie, tylko na twitterze”) https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/aplikacja-mobywatel-kampania-wyborcza

  7. PiS chce zmian w prawie po śmierci Barbary Skrzypek (imo – mają rację, przynajmniej co do zasady, by świadek miał prawo do prawnika – bo samego projektu nie czytałam. Ale to nie przejdzie – nie jest w interesie żadnej władzy) https://www.rp.pl/polityka/art42205361-pis-chce-zmian-w-prawie-po-smierci-barbary-skrzypek

  8. Aplikacje, których używasz, mogą wysyłać dane do Izraela (dla subskrynentów) https://www.ftm.eu/articles/eu-risks-personal-data-israel

  9. Chińscy producenci wabią amerykańskich konsumentów filmikami na TikToku https://www.technologyreview.com/2025/04/28/1115876/why-chinese-manufacturers-are-going-viral-on-tiktok/

  10. Niemiecka cyfryzacja służby zdrowia krytykowana za brak dostatecznej ochrony danych i luki w zabezpieczeniach http://heise.de/-10365570 http://heise.de/-10368642

  11. “Wybory kopertowe” pięć lat później https://siecobywatelska.pl/wybory-kopertowe-piec-lat-pozniej/

  12. Reklama w wyszukiwarce? Teraz pora na marketing w czatbotach AI https://techspresso.cafe/2025/04/28/reklama-w-wyszukiwarce-teraz-pora-na-marketing-w-czatbotach-ai/

  13. Ubisoft śledzi graczy https://www.facebook.com/techspresso.cafe/posts/pfbid02mTTaqHVMBjE3Y6vHER8UnsGfkHFkjHMa1DaBnHfi3ST9VDvS15hbX5TPAndXHkshl

  14. “Zuckerberg uważa, że nie masz wystarczającej liczby przyjaciół, a rozwiązaniem są jego chatboty” https://www.404media.co/mark-zuckerberg-ai-chatbot-friends-interview-podcast/

  15. Aplikacje randkowe wprowadzają szkolenia oparte na RPG i AI, aby użytkownicy zdobyli doświadczenia w relacjach romantycznych https://www.wired.com/story/dating-apps-are-using-roleplaying-games-to-fix-your-rizz/

  16. Google Gemini dostanie nowe narzędzia do tworzenia obrazów https://techcrunch.com/2025/04/30/googles-gemini-chatbot-gets-upgraded-image-creation-tools/

  17. “Pracownik DOGE otrzymał zadanie wykorzystania sztucznej inteligencji do zaproponowania zmian w przepisach Departamentu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast” https://www.wired.com/story/doge-college-student-ai-rewrite-regulations-deregulation/

  18. Kod generowany przez AI zwiększa ryzyko ataków typu “package confusion” https://www.wired.com/story/ai-code-hallucinations-increase-the-risk-of-package-confusion-attacks/

  19. Sundar Pichai w procesie antymonopolowym przeciwko Google: rozwiązania zaproponowane przez Departament Sprawiedliwości są zbyt radykalne https://arstechnica.com/gadgets/2025/04/sundar-pichai-says-doj-demands-are-a-de-facto-spin-off-of-google-search/

  20. OpenAI wycofuje GPT-4 https://arstechnica.com/ai/2025/04/the-ai-that-sparked-tech-panic-and-scared-world-leaders-heads-to-retirement/

  21. Microsoft deklaruje, że będzie bronić danych Europejczyków przed odwetem ze strony Trumpa https://www.lemonde.fr/en/economy/article/2025/04/30/microsoft-vows-to-protect-european-data-amid-trump-threats_6740772_19.html

  22. Jak jest z retencją danych w innych krajach? Unia chce zmian, w Polsce retencja do kontroli https://panoptykon.org/retencja-inne-kraje-ue-wnioski

  23. Biuro prasowe Anthropic nie odpowiada na pytania. Ale ich chatbot już tak https://www.ftm.eu/articles/bureau-brussels-anthropic-ai-chatbox

  24. Freepik udostępnia generator AI wytrenowany na komercyjnych grafikach https://techcrunch.com/2025/04/29/freepik-releases-an-open-ai-image-generator-trained-on-licensed-data/

  25. Rumunia powtarza wybory, bo poprzednie wygrał “Mesjasz z TikToka” https://frontstory.pl/rumunia-powtarza-wybory-bo-poprzednie-wygral-mesjasz-z-tiktoka/

  26. Citizen Lab: phishing i spyware wykorzystane przeciwko liderom Ujgurów https://techcrunch.com/2025/04/28/citizen-lab-says-exiled-uyghur-leaders-targeted-with-windows-spyware/

  27. Czy Węgry złamały prawo? Rozpoznawanie twarzy na Paradzie Równości to inwigilacja https://www.facebook.com/techspresso.cafe/posts/pfbid02hZwTuYKeGJATQc4kRyxebGBmTDK3RmKbNRfpQ1Q2hSZ4B9T6UGyeQsNXJ9KWWEMyl

  28. Temu i Shein nakładają dodatkowe opłaty w związku z cłami Trumpa https://techcrunch.com/2025/04/28/temu-adds-import-charges-after-trump-tariffs/

  29. Wedle Demokratów Musk może uniknąć zapłacenia 2,3 mld kary – dzięki DOGE https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/doge-could-help-musk-firms-avoid-2-3b-in-government-penalties-democrats-say/

  30. Mateusz Chrobok: stan polskiego cyberbezpieczeństwa https://www.youtube.com/watch?v=ldXnmO8IYjA

  31. Kongres USA uchwala Take It Down Act https://netzpolitik.org/2025/gegen-deepfakes-us-kongress-verabschiedet-take-it-down-act/

  32. Chatbot z Instagrama udawał licencjonowanego terapeutę https://www.404media.co/instagram-ai-studio-therapy-chatbots-lie-about-being-licensed-therapists/

  33. Od przedsiębiorcy do polityka – czy Karsten Wildberger zostanie nowym niemieckim ministrem cyfryzacji? https://netzpolitik.org/2025/designiertes-bundeskabinett-vom-lobbyisten-zum-digitalminister/

  34. Niemcy: czy Deutsche Telekom sztucznie spowalnia internet? https://netzpolitik.org/2025/netzneutralitaet-beschwerde-gegen-telekom-wegen-absichtlicher-netzbremse/

  35. USA: Take It Down Act zagraża szyfrowaniu https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/trumps-rush-to-stop-revenge-porn-and-ai-nudes-may-break-encryption/

  36. Francja po raz pierwszy oficjalnie przypisuje Rosji odpowiedzialność za cyberataki https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/04/29/cyberattacks-france-officially-attributes-hacking-to-russia-for-the-first-time_6740745_4.html

  37. Raport PAP: rosyjskie metody dezinformacji, które pomagają Kremlowi ingerować w wybory na świecie https://www.pap.pl/aktualnosci/raport-pap-rosyjskie-metody-dezinformacji-ktore-pomagaja-kremlowi-ingerowac-w-wybory-na

  38. Masowy blackout w Hiszpanii i Portugalii https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/04/29/spain-s-power-almost-fully-restored-portugal-back-to-normal-after-one-of-europe-s-most-severe-blackouts_6740729_4.html https://arstechnica.com/tech-policy/2025/04/massive-power-outage-in-spain-portugal-leaves-millions-in-dark/

  39. W. Brytania: Komisarz chce zdelegalizować aplikacje do tworzenia nagich zdjęć dzieci https://www.theguardian.com/society/2025/apr/28/commissioner-calls-for-ban-on-apps-that-make-deepfake-nude-images-of-children

  40. ChatGPT umożliwi zrobienie zakupów https://arstechnica.com/ai/2025/04/chatgpt-goes-shopping-with-new-product-browsing-feature/

  41. Jak Palantir uzasadnia stworzenie bazy danych ICE (Urzędu Imigracyjnego)? https://www.404media.co/this-is-palantirs-justification-for-building-ices-master-database/

  42. AI od Google'a halucynuje. (Kto by się spodziewał...) https://arstechnica.com/ai/2025/04/google-searchs-made-up-ai-explanations-for-sayings-no-one-ever-said-explained/

  43. Szwecja chce zdelegalizować kupowanie “usług seksualnych świadczonych na odległość” – tylko co będzie uchodzić za taką usługę? (de) https://netzpolitik.org/2025/onlyfans-schweden-will-bezahlung-von-camshows-kriminalisieren/

  44. Instagram blokuje nieletnim dostęp do chatbotów AI studio https://www.404media.co/instagram-is-blocking-minors-from-accessing-chatbot-platform-ai-studio/

  45. Meta przedstawia swojego osobistego asystenta AI https://www.lemonde.fr/en/international/article/2025/04/30/meta-unveils-its-first-standalone-ai-assistant-app-competing-with-chatgpt_6740759_4.html

  46. EDRi o ProtectEU: kolejny krok w kierunku cyfrowej dystopii https://edri.org/our-work/protecteu-security-strategy-a-step-further-towards-a-digital-dystopian-future/

  47. Czy Apple kłamało przed sądem? https://www.wired.com/story/antitrust-judge-asks-doj-prosecute-apple/

  48. CEO Microsoftu: 20-30% kodu napisało AI https://techcrunch.com/2025/04/29/microsoft-ceo-says-up-to-30-of-the-companys-code-was-written-by-ai/

  49. CEO Amazona: Alexa+ ma już 100 000 użytkowników https://techcrunch.com/2025/05/01/amazon-ceo-says-100000-users-now-have-alexa/

  50. Tesla zaprzecza planom zastąpienia Muska https://www.theguardian.com/technology/2025/may/01/tesla-denies-report-claiming-board-looked-to-replace-elon-musk

  51. Jak służbowe aplikacje wpływają na życie pracowników? https://netzpolitik.org/2025/studie-druck-und-ueberwachung-per-arbeits-app/

  52. Konstytucjonalista o mObywatelu w trakcie wyborów https://www.instagram.com/p/DI5mDCSsaeb/

  53. Niemiecki kontrwywiad uznaje AfD za organizację ekstermistyczną https://oko.press/na-zywo/na-zywo-relacja/niemiecki-kontrwywiad-uznaje-afd-za-organizacje-ekstremistyczna

  54. Żadna władza nie zrezygnuje z uprawnień do inwigilacji https://x.com/GosiaFraser/status/1917496455440330804

  55. “U nas deklaracje, że wprowadzamy podatek cyfrowy. Za oceanem licytacja w drugą stronę – znosicie podatki, albo nie znosimy ceł.” https://x.com/annawitten/status/1917225061607485707

  56. Nowe problemy NCBR. Prokuratura wszczęła śledztwo, w tle możliwy konflikt interesów i upadek firmy https://www.wnp.pl/tech/nowe-problemy-ncbr-prokuratura-wszczela-sledztwo-w-tle-mozliwy-konflikt-interesow-i-upadek-firmy,938970.html

  57. Dezinformacja i operacje wpływu przed wyborami prezydenckimi 2025. Raport Demagoga https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/dezinformacja-i-operacje-wplywu-przed-wyborami-prezydenckimi-2025-raport-8/

#prasówka

Prasówka poweekendowa 25-28.04.2025

  1. Co papież Franciszek mówił o AI, kary dla BigTechów jak śmiech na sali – podsumowanie tygodnia techspresso.cafe https://creators.spotify.com/pod/profile/techspressocafe/episodes/Co-papie-Franciszek-mwi-o-AI--kary-dla-Big-Techw-jak-miech-na-sali-PODSUMOWANIE-TYGODNIA-3-e321igc

  2. Komisja Europejska ogłasza Plan Działania “Kontynent AI” https://cyberpolicy.nask.pl/ogloszenie-planu-dzialania-kontynent-ai/

  3. WSJ: chatboty AI z Facebooka czy Instagrama mogą prowadzić rozmowy o charakterze seksualnym z nieletnimi użytkownikami https://techcrunch.com/2025/04/27/report-finds-metas-celebrity-voiced-chatbots-could-discuss-sex-with-minors/

  4. Amerykański Departament Transportu łagodzi przepisy dot. pojazdów autonomicznych z obawy przed “przewagą innowacyjną” Chin https://arstechnica.com/cars/2025/04/feds-ease-rules-for-autonomous-vehicle-testing-to-compete-with-china/

  5. Weekendowa Lektura Z3S https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/weekendowa-lektura-odcinek-621-2025-04-27-bierzcie-i-czytajcie/

  6. Rośnie liczba wyszukiwań w Google opartych o AI https://techcrunch.com/2025/04/25/googles-ai-search-numbers-are-growing-and-thats-by-design/

  7. Pracownik OpenAI pracujący w USA od 12 lat nie otrzymał zielonej karty. Musi opuścić kraj https://techcrunch.com/2025/04/25/an-openai-researcher-who-worked-on-gpt-4-5-had-their-green-card-denied/

  8. Jak cła Trumpa wpłyną na produkcję w USA oraz architekturę AI? https://www.technologyreview.com/2025/04/25/1115868/the-download-how-trumps-tariffs-will-affect-us-manufacturing-and-ai-architecture/

  9. “W erze AI musimy chronić ludzką kreatywność jako zasób naturalny” https://arstechnica.com/ai/2025/04/in-the-age-of-ai-we-must-protect-human-creativity-as-a-natural-resource/

  10. xAI Holdings Elona Muska prowadzi rozmowy w sprawie pozyskania 20 mld dolarów finansowania https://techcrunch.com/2025/04/25/musks-xai-holdings-is-reportedly-raising-the-second-largest-private-funding-round-ever/

  11. Instagram Edits, nowa aplikacja Mety do tworzenia video, ma już 7 mln pobrań https://techcrunch.com/2025/04/26/instagram-edits-topped-7m-downloads-in-first-week-a-bigger-launch-than-capcuts/

  12. Frankfurcki sąd: Meta musi zapłacić karę za naruszenie RODO w wysokości...200 euro (de) http://heise.de/-10363613

  13. “Nie jadłem ani nie spałem” Co muszą znosić moderatorzy Mety? https://www.theguardian.com/technology/2025/apr/27/meta-moderator-on-the-cost-of-viewing-beheadings-child-abuse-and-suicide

  14. Podcast Na celowniku: Sztuczna inteligencja. Wyzwania dla mediów i bezpieczeństwa https://creators.spotify.com/pod/show/arturdubiel/episodes/149-Katarzyna-Guch-Juszkiewicz---Sztuczna-inteligencja-wyzwania-dla-mediw-i-bezpieczestwa-e320h13

  15. FBI oferuje 10 mln dolarów za informacje o członkach Salt Typhoon https://arstechnica.com/security/2025/04/fbi-offers-10-million-for-information-about-salt-typhoon-members/

  16. Jak Chiny próbują zmusić Trumpa do ustępstw https://www.lemonde.fr/en/economy/article/2025/04/27/how-china-is-trying-to-force-trump-to-back-down-even-if-it-means-making-trade-concessions_6740672_19.html

  17. Czy UE wzmocni prawo do naprawy? (de) http://heise.de/-10355449

  18. 4chan wróciło http://heise.de/-10363747

  19. Prokuratura: spadające odłamki rakiet nie stanowią zagrożenia (info dzięki FB Artura Kurasińskiego i Grzegorza Brony) https://space24.pl/pojazdy-kosmiczne/systemy-nosne/umorzono-postepowanie-ws-czesci-rakiety-ktore-spadly-w-polsce

  20. “W kategorii technologiczno-naukowej na pozycję lidera zasięgowego wskoczyła Interia, wyprzedając Google” https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/interia-przed-google-w-tematyce-technologicznej-kilka-witryn-z-duzymi-spadkami

  21. Perplexity chce o tobie wiedzieć więcej, niż Google https://www.heise.de/news/Perplexity-moechte-mehr-ueber-dich-wissen-als-Google-10362039.html

#prasówka